Symbioza: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
u człowieka występuje co najwyżej pokojowe współistnienie żywiciela i mikrobów, symbioza jest korzystna dla obu stron, to o mikrobiocie w jelitach dzikich zwierząt w naturalnym otoczeniu można mówić o symbiozie. |
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Common clownfish curves dnsmpl.jpg|thumb|[[Amfiprion plamisty|Amfiprion okoniowy]] (''Amphiprion ocellaris'') w symbiozie z [[Ukwiały|ukwiałem]]]] |
[[Plik:Common clownfish curves dnsmpl.jpg|thumb|[[Amfiprion plamisty|Amfiprion okoniowy]] (''Amphiprion ocellaris'') w symbiozie z [[Ukwiały|ukwiałem]]]] |
||
'''Symbioza''' ([[łacina|łac.]] z [[gr.]] ''sym-'' 'współ-' i gr. ''bíos'' ‘życie’)<ref>[https://archive.is/20140328180847/http://www.slownik-online.pl/kopalinski/898211C151FFCE3C4125659A007AEF01.php ''Słownik Wyrazów Obcych''].</ref> – zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch |
'''Symbioza''' ([[łacina|łac.]] z [[gr.]] ''sym-'' 'współ-' i gr. ''bíos'' ‘życie’)<ref>[https://archive.is/20140328180847/http://www.slownik-online.pl/kopalinski/898211C151FFCE3C4125659A007AEF01.php ''Słownik Wyrazów Obcych''].</ref> – zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków organizmów, które przynosi korzyść każdej ze stron (mutualizm) lub jednej, a drugiej nie szkodzi (komensalizm). Jednak często trudno ustalić dokładny bilans strat i zysków współżyjących organizmów. Pojęcie symbiozy zostało ukute przez Alberta Franka w 1877 roku (Anton de Bary, często wymieniany jako jego twórca, użył tego słowa rok później)<ref>{{Cytuj |autor = Ed Yong |tytuł = Mikrobiom. Najmniejsze organizmy, które rządzą światem |data = 2018 |isbn = 9788323343585 |wydanie = I |opis = tłum. Magdalena Rabsztyn-Anioł |miejsce = Kraków |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego |s = 42-43 (przypis nr 13 na s. 284)}}</ref>. W klasycznej teorii symbiozy, zaproponowanej przez Antona de Bary’ego, zawiera się także pasożytnictwo. Jest to uzasadnione m.in. dlatego, że w niektórych układach charakter współżycia może zmieniać się w czasie i jeden z [[symbiont]]ów (organizmów żyjących ze sobą w symbiozie) może w pewnych okresach czerpać więcej korzyści, stając się [[Pasożytnictwo|pasożytem]] i doprowadzając do upośledzenia lub śmierci drugiego symbionta. |
||
Do symbiozy zalicza się również często protokooperację i wtedy wyróżnia się: |
Do symbiozy zalicza się również często protokooperację i wtedy wyróżnia się: |
||
Wersja z 18:23, 24 mar 2024
Symbioza (łac. z gr. sym- 'współ-' i gr. bíos ‘życie’)[1] – zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków organizmów, które przynosi korzyść każdej ze stron (mutualizm) lub jednej, a drugiej nie szkodzi (komensalizm). Jednak często trudno ustalić dokładny bilans strat i zysków współżyjących organizmów. Pojęcie symbiozy zostało ukute przez Alberta Franka w 1877 roku (Anton de Bary, często wymieniany jako jego twórca, użył tego słowa rok później)[2]. W klasycznej teorii symbiozy, zaproponowanej przez Antona de Bary’ego, zawiera się także pasożytnictwo. Jest to uzasadnione m.in. dlatego, że w niektórych układach charakter współżycia może zmieniać się w czasie i jeden z symbiontów (organizmów żyjących ze sobą w symbiozie) może w pewnych okresach czerpać więcej korzyści, stając się pasożytem i doprowadzając do upośledzenia lub śmierci drugiego symbionta.
Do symbiozy zalicza się również często protokooperację i wtedy wyróżnia się:
- mutualizm – symbioza obligatoryjna, związek ścisły i konieczny
- protokooperacja – symbioza fakultatywna, związek luźniejszy i niekonieczny, może być okresowy.
Powszechnie spotykanym rodzajem symbiozy jest mykoryza – współżycie korzeni roślin i grzybów, gdzie grzyb wspomaga pobieranie wody i soli mineralnych stanowiąc „przedłużenie” systemu korzeniowego rośliny, a sam pobiera substancje odżywcze z korzenia powstające w drodze fotosyntezy. Innym przykładem jest symbioza bakterii jelitowych i ich gospodarzy, bakterii wiążących azot atmosferyczny i niektórych roślin (bobowate, azolla).
Szczególnym przykładem symbiozy jest endosymbioza, tj. stan, w którym jeden z symbiontów żyje w ciele drugiego (gospodarza). Ektosymbiont, czyli symbiont zewnętrzny, to symbiont związany z koloniami gospodarzy co najmniej podczas części swojego cyklu życiowego, jednakże niebędący pasożytem wewnętrznym[3].
Przykłady
- Ukwiał oraz pustelnik
- Odwłok pustelnika jest miękki i pozbawiony pancerza, dlatego wyszukuje on pustą muszlę ślimaka i chowa w niej odwłok. Na tej muszli osadza się ukwiał. Pustelnik, poruszając się, przenosi ukwiała z miejsca na miejsce. Dzięki temu ukwiał ma większą możliwość zdobycia pokarmu, natomiast pustelnikowi zapewnia ochronę przed wrogami.
- bakterie które trawią celulozę u przeżuwaczy (krowa).
- Współżycie dwóch lub większej liczby gatunków, w którym obie strony czerpią korzyści nie szkodząc drugiej. W symbiozie mogą być związki pokarmowe i przestrzenne (synoekia, komensalizm, mutualizm). Zob. też: ektosymbioza, endosymbioza, aposymbioza[4].
- Ścisłe związki pomiędzy dwoma różnymi gatunkami utrwalone na drodze ewolucji[5].
- Najściślejszy związek mutualistyczny, w którym osobniki są od siebie uzależnione przez całe życie lub przynajmniej przez jego większość[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Słownik Wyrazów Obcych.
- ↑ Ed Yong, Mikrobiom. Najmniejsze organizmy, które rządzą światem, wyd. I, tłum. Magdalena Rabsztyn-Anioł, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, 42-43 (przypis nr 13 na s. 284), ISBN 978-83-233-4358-5.
- ↑ E.O. Wilson, Społeczeństwa owadów, PWN, Warszawa 1979.
- ↑ J. Razowski, Słownik entomologiczny, PWN, Warszawa 1987.
- ↑ E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, C.A. Villee: Biologia. Wyd. III. Warszawa: Multico sp. z o.o., 1996. ISBN 83-7073-090-6.
- ↑ Douglas J. Futuyma: Ewolucja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008. ISBN 978-83-235-0577-8.