Szczeciniak sadzowaty

Szczeciniak sadzowaty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	szczeciniakowce
Rodzina	szczeciniakowate
Rodzaj	szczeciniak
Gatunek	szczeciniak sadzowaty
Nazwa systematyczna
Hymenochaete fuliginosa (Pers.) Bres. Annls Sci. Nat., Bot. 3 5: 152 (1846)

Szczeciniak sadzowaty (Hymenochaete fuliginosa (Pers.) Bres.) – gatunek grzybów z rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenochaete, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Takson ten w 1838 r. opisał Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Stereum fuliginosum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Giacomo Bresàdola w 1897 r.

Synonimy:

• Hymenochaete fuliginosum (Fr.) Bres. 1903
• Hymenochaete fusca (P. Karst.) Sacc. & P. Syd. 1899
• Hymenochaete rubiginosa subsp. subfuliginosa (Bourdot & Galzin) Bourdot & Galzin 1928
• Hymenochaete subfuliginosa Bourdot & Galzin 1922
• Hymenochaetella fusca P. Karst. 1896
• Stereum fuliginosum Fr. 1838
• Thelephora fuliginosa Pers. 1822

W 1983 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda pisywali go pod polską nazwą szczecinkowiec dębowy lub szczecinkowiec sadzowaty, w 2003 r. W. Wojewoda zmienił ją na szczeciniak sadzowaty.

Morfologia

Owocnik

Rozpostarty, ściśle przylegający do podłoża, w stanie suchym twardy. Osiąga grubość do 0,6 mm, ale zwykle tylko do 0,3 mm, średnicę 0,2–1 cm i długość do 10 cm. Hymenium gładkie lub lekko nierówne, później gęsto, nieregularnie popękane, ciemno brązowe lub ciemno czekoladowobrązowe, bez oliwkowego lub liliowego odcienia. Brzeg cienki, szorstki, w młodych owocnikach rdzawobrązowy, w starszych w kolorze hymenium lub z ciemniejszą strefą.

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny. Strzępki generatywne o średnicy 2–4 µm, żółtawe do brązowawych, cienkościenne lub z pogrubionymi ściankami, zlepione, niewyraźne. W kontekście i hymenium brak kryształków. Warstwa szczecinek o grubości 50–575 µm. Szczecinki liczne (60–)65–100 × (6–)7–11 µm, częściowo wystające do 65 µm, szydłowate, z ostrą lub bardzo ostrą końcówką, proste, nagie, bez inkrustacji. Hyfidy nieliczne do licznych, bezbarwne lub żółtawe, o średnicy 2,5–3 µm, cienkościenne, bez inkrustacji. Brak cystyd. Bazydiole, jeśli występują, mają średnicę 2,5–3,5 µm i nie są inkrustaowane. Podstawki maczugowate lub prawie maczugowate, 13–18 × (3,5–)4–5 µm z 4 sterygmami o długości około 4 µm. Zarodniki cylindryczne, lekko zakrzywione, 5–6,5(–7) × 1,8–2,6(–2,8) µm.

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji, Afryce i na Nowej Zelandii. W Polsce jest rzadki. W. Wojewoda w 2003 r. przytacza 4 jego stanowiska, przy czym obejmują one również Hymenochaete subfuliginosa. Gatunek ten w Polsce uznany został za synonim Hymenochaete fuliginosa, jednak według niektórych mykologów jest to odrębny gatunek. Szczeciniak sadzowaty znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Norwegii, Szwecji.

Grzyb nadrzewny, saprotrof. Występuje w lasach iglastych i mieszanych na leżących na ziemi i pozbawionych kory pniach i gałęziach świerka i sosny, rzadziej dęba. W innych krajach opisany został także na brzozach i wierzbach.