Szczeciogonki
| Thysanura | |
 Ctenolepisma z rzędu rybików | |
 Pterobius z rzędu przerzutek | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Nadgromada | |
| (bez rangi) | jawnoszczękie |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd |
szczeciogonki |
Szczeciogonki, szczeciogony[1] (Thysanura[2][3], Thysanura sensu lato[4]) – dawniej wyróżniany takson owadów obejmujący rybiki i przerzutki.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Owady o ciele 8–15 mm długim, silnie wydłużonym, wrzecionowatego kształtu do lekko przypłaszczonego, najczęściej pokrytym łuskami. Aparat gębowy typu gryzącego. Dobrze rozwinięte głaszczki szczękowe i wargowe. 2-3 pazurki na przedstopiu. Odwłok 11-segmentowy, przy czym ostatni segment błoniasty. Na spodzie części jego segmentów obecne są wyrostki rylcowe. Na końcu odwłoka długie wieloczłonowe przysadki odwłokowe, a na ostatnim jego segmencie długa przysadka końcowa. Narządy płciowe z gonapofizami, tworzącymi u samic długie pokładełko[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Szczeciogonki umieszczano w podgromadzie owadów bezskrzydłych i dzielono na podrzędy Machiloidea i Lepismoidea[3]. Później rozdzielone zostały na dwa rzędy: przerzutek (Archeognatha) i rybików (Zygentoma) w podgromadzie bezskrzydłych[2], która po wyłączeniu z owadów skrytoszczękich tożsama była ze szczeciogonkami. Współcześni badacze zauważyli jednak, że rybiki mogą być bliżej spokrewnione z owadami uskrzydlonymi, dzieląc z nimi liczne cechy w tym: dwukłykciowe połączenia żuwaczek z puszką głowową, niż z przerzutkami. Hennig w 1953 roku utworzył dla kladu obejmującego rybiki i uskrzydlone nazwę Dicondylia[5]. Hipoteza Dicodylia znalazła później wsparcie w licznych badaniach z zakresu anatomii porównawczej[6], embriologii[7] i biologii molekularnej[5][8], choć zdarzają się również prace wskazujące na monofiletyzm szczeciogonków[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Konstatny Strawiński, Gromada: Owady – Insecta, [w:] Eugeniusz Grabda (red.), Zoologia. Bezkręgowce, tom II, część pierwsza (wydanie drugie zmienione), Warszawa: PWN, 1985.
- ↑ a b Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000.
- ↑ a b c Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. III-V Pierwogonki – Protura, Widłogonki – Diplura, Szczeciogonki – Thysanura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1955.
- ↑ a b Jerome C. Regier, Jeffrey W. Schultz, Robert E. Kambic. Phylogeny of Basal Hexapod Lineages and Estimates of Divergence Times. „Ann. Entomol. Soc. Am.”. 97 (3), s. 411–419, 2004.
- ↑ a b David Grimaldi, Michael S. Engel: Evolution of the Isects. Cambridge University Press, 2005, s. 150.
- ↑ Richard A. Fortey. Arthropod Relationships. „The Systematic Association Special Volume”, 1998. Chapman & Hall.
- ↑ Ryuichiro Machida. Evidence from Embryology for Reconstructing the Relationships of Hexapod Basal Clades. „Arthropod Systematics & Phylogeny”. 64 (1), s. 95–104, 2006. ISSN 1863-7221.
- ↑ Karl M. Kjer, Frank L. Carle, Jesse Litman, J essica Ware. A Molecular Phylogeny of Hexapoda. „Arthropod Systematics & Phylogeny”. 64 (1), s. 35–44, 2006. ISSN 1863-7221.