Szlarnik białorzytny
| Zosterops borbonicus[1] | |||
| (J.R. Forster, 1781) | |||
 Podgatunek nominatywny | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
szlarnik białorzytny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Szlarnik białorzytny[4] (Zosterops borbonicus) – gatunek małego ptaka z rodziny szlarników (Zosteropidae). Jest endemitem wyspy Reunion. Według IUCN jest to gatunek najmniejszej troski.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisał Mathurin Jacques Brisson w 1760 w 3. tomie swego 6-tomowego dzieła Ornithologie. Nadał mu francuską nazwę Le Figuier de l’Isle de’ Bourbon oraz łacińską Ficedula Borbonica, a do opisu dołączył czarno-biały rysunek autorstwa Martineta[5]. Łacińskie nazwy nadane przez Brissona w tejże publikacji nie są jednak zgodne z zasadami nazewnictwa binominalnego i Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej ich nie uznaje[6]. Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego, Motacilla borbonica, nadał temu gatunkowi Johann Reinhold Forster w 1781 roku w pracy Indische Zoologie oder systematische Beschreibungen seltener und unbekannter Thiere aus Indien, a konkretnie w aneksie będącym spisem gatunków, w którym jako autor wymieniony jest walijski przyrodnik Thomas Pennant[7][8]. Publikacja Forstera była rozwinięciem i uzupełnieniem zapoczątkowanej przez Pennanta w 1769 roku, ale nieukończonej i porzuconej pracy na temat fauny Indii i okolicznych wysp[8][9]. Niektóre źródła uznają zatem Pennanta za autora nazwy binominalnej[10][11], jednak sam Pennant w opublikowanym w 1790 roku drugim wydaniu Indian zoology nadmienia, że autorem aneksu był Forster[8][9].
Obecnie zazwyczaj wyróżnia się trzy podgatunki Z. borbonicus[11][12][13]:
- Zosterops b. alopekion Storer & Gill, 1966
- Zosterops b. borbonicus (J.R. Forster, 1781)
- Zosterops b. xerophilus Storer & Gill, 1966.
Autorzy Birds of the World uznają ten gatunek za monotypowy. Do niedawna za podgatunek szlarnika białorzytnego uznawany był szlarnik popielaty (Zosterops mauritianus)[13], ale – jak wykazano w 2010 – oba taksony różnią się genetycznie[14].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Zosterops (Fosterops): gr. ζωστηρ zōstēr, ζωστηρος zōstēros „pas”; ωψ ōps, ωπος ōpos „oko”[15].
- borbonicus: od dawnej nazwy wyspy Reunion – Île de Bourbon[16].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak o szpiczastym, zakrzywionym, stosunkowo długim, ołowianym dziobie. Nogi i stopy ołowianoszare. Tęczówki od jasnoorzechowych do kasztanowych lub matowobrązowych. Nie występuje dymorfizm płciowy. Dorosłe ptaki mają górę głowy, grzbiet i pokrywy górne łupkowoszare lub ciemnobrązowe, zad i pokrywy nadogonowe są białe. Brak charakterystycznych dla większości gatunków szlarników obrączek ocznych. Lotki czarniawe o wąskich łupkowatych krawędziach, ogon czarniawy z szarawymi zewnętrznymi i białawymi wewnętrznymi krawędziami sterówek. Spodnie części ciała jaśniejsze od górnych, od siwobiałych do popielatoszarych. U form zabarwionych na brązowo brzuch i boki od szarobrązowych do brązowych. Długość ciała 10,7–11,4 cm, masa ciała 7,3–11,1 g[10].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Szlarnik białorzytny występuje tylko na wyspie Reunion[3]. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 2700 km²[17]. Poszczególne podgatunki zamieszkują[11]:
- Zosterops b. alopekion – góry w centrum Reunionu,
- Zosterops b. borbonicus – północne i wschodnie zbocza gór Reunionu,
- Zosterops b. xerophilus – zachodnie wybrzeże wyspy.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są zarośla, wrzosowiska, wiecznie zielone lasy, ogrody, lasy górskie na wysokości do 2800 m n.p.m. Sezonowo występuje w niższych partiach wyspy. Stwierdzono przystosowanie tego gatunku do lasów wtórnych oraz użytków rolnych, ogrodów, plantacji i upraw rolnych. Jest gatunkiem osiadłym. Długość pokolenia jest określana na 3,5 roku[17].
Dieta tego gatunku składa się głównie z owadów: pluskwiaków (Hemiptera), prostoskrzydłych (Orthoptera), ważek (Odonata), chrząszczy (Coleoptera), motyli (Lepidoptera) i gąsienic. Zjada także nektar i owoce m.in. Aphloia theiformis, lantany pospolitej (Lantana camara), pieprzu brazylijskiego (Schinus terebenthifolius). Nektar uzyskuje z różnych gatunków roślin m.in. lantany pospolitej, kuflika cytrynowego (Callistemon citrinus), czapetki jambos (Syzygium jambos), Hypericum lanceolatum, Sophora denudata, Gaertnera vaginata. Łącznie stwierdzono spijanie nektaru z więcej niż 24 gatunków roślin. Żeruje w hałaśliwych grupach od 4 do 10 osobników, czasem do 20, a wyjątkowo w dużych stadach liczących ponad 200 osobników. Czasami dołącza do nich muchodławka maskareńska (Terpsiphone bourbonnensis)[10].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Sezon lęgowy przypada na okres od września do grudnia, czasami trwa aż do lutego. Ptak ten buduje niewielkie, delikatne gniazda w formie miseczki o średnicy zewnętrznej 60–65 mm i wewnętrznej 45–55 mm, wysokości 45–52 mm i głębokości do 45 mm. Gniazdo zbudowane jest z cienkich łodyg, wyścielone mchem, porostami lub martwymi liśćmi. Gniazda umieszczone są na drzewach na wysokości od 1 do 5 metrów. W lęgu 2–3, rzadko 4 bladoniebieskie jaja o wymiarach 17–19 mm na 13–14 mm. Okres inkubacji 10–12 dni[10][3].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – gatunek najmniejszej troski)[3]. Liczebność populacji jest szacowana na więcej niż 100 tys., a mniej niż 500 tys. dorosłych osobników. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako trudny do określenia z powodu niepewności co do wpływu zmian habitatu na ten gatunek[3][17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zosterops borbonicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Denis Lepage: Mascarene Grey White-eye Zosterops borbonicus. Avibase. [dostęp 2023-08-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e Zosterops borbonicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ZOSTEROPIDAE Bonaparte, 1853 - SZLARNIKI - WHITE-EYES (wersja: 2023-03-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-08-18].
- ↑ M.J. Brisson, Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, t. 3, Paryż 1760, s. 510–512 + pl. XXVIII, fig. 3 (fr. • łac.).
- ↑ J.A. Allen, Collation of Brisson's genera of birds with those of Linnaeus, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 28, 1910, s. 317–335 (ang.).
- ↑ J.R. Forster: Indische Zoologie oder systematische Beschreibungen seltener und unbekannter Thiere aus Indien. Halle: Gebauer, 1781, s. 41. (łac.).
- ↑ a b c Edward C. Dickinson & Anthony S. Cheke. The authorship of the names of two birds from Réunion. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 135 (4), s. 337–341, 2015. (ang.).
- ↑ a b T. Pennant, Indian zoology, wyd. 2, Londyn 1790, ii (ang.).
- ↑ a b c d Bas van Balen, Eduardo de Juana & Guy M. Kirwan: Reunion Gray White-eye Zosterops borbonicus, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, PASSERIFORMES, ZOSTEROPIDAE Bonaparte 1853, White-eyes and Yuhinas, Wersja 5.013 (2021-11-26) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-08-17] (ang.).
- ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 13: Penduline-tits to shrikes. Barcelona: Lynx Edicions, 2008, s. 473. ISBN 978-84-96553-45-3. (ang.).
- ↑ Milá i inni, The geographic scale of diversification on islands: genetic and morphological divergence at a very small spatial scale in the Mascarene grey white-eye (Aves: Zosterops borbonicus), „BMC Evolutionary Biology”, 10, 2010, s. 158, DOI: 10.1186/1471-2148-10-158.
- ↑ Zosterops, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).
- ↑ borbonensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-17] (ang.).
- ↑ a b c Reunion Grey White-eye Zosterops borbonicus. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].