Szlarnik popielaty
| Zosterops mauritianus[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
szlarnik popielaty | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Szlarnik popielaty[4] (Zosterops mauritianus) – gatunek małego ptaka z rodziny szlarników (Zosteropidae). Jest endemitem wyspy Mauritius. IUCN uznaje go za gatunek najmniejszej troski.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pierwszego naukowego opisu taksonu dokonał niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin, nadając mu nazwę Motacilla mauritiana. Opis ukazał się w 1789 roku w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae. Autor jako miejsce typowe wskazał Isle de Franc (obecnie Mauritius)[2][5]. Gatunek monotypowy[6][7][8]. Do niedawna szlarnik popielaty był zwykle uważany za podgatunek szlarnika białorzytnego (Zosterops borbonicus)[9], ale – jak wykazano w 2010 – oba taksony różnią się genetycznie[6][10].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Zosterops (Fosterops): gr. ζωστηρ zōstēr, ζωστηρος zōstēros „pas”; ωψ ōps, ωπος ōpos „oko”[11],
- mauritiana / mauritianus: od wyspy Mauritius[12].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak o szpiczastym, lekko zakrzywionym, średnio długim, czarniawym dziobie. Nogi i stopy czarniawo-szare. Tęczówki brązowe lub brązowoczerwone. Nie występuje dymorfizm płciowy. Obie płcie mają górne części ciała szare. Brak charakterystycznych dla tego rodzaju obrączek ocznych. Czoło i góra głowy szare, od dzioba w kierunku oka czarniawy pasek, który rozdziela się na dwie części i okala oko. Podgardle, gardło i policzki kremowobiaławe, boki szyi szare, pierś bladoszara, brzuch kremowobiały, boki z oliwkowobrązowym odcieniem. Zad i pokrywy podogonowe białe. Ogon krótki, ciemnoszaro-brązowy. Skrzydła szare z czarniawymi brzegami lotek. Młode osobniki mają bardziej oliwkowo-brązowe górne części ciała[6][9]. Długość ciała 10,7–11,4 cm, masa ciała samce 7,5–10 g, samice 7,5–11 g[6].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Szlarnik popielaty występuje tylko na wyspie Mauritius. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 2100 km²[13].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej wszechstronny i potrafiący przystosować się do habitatu gatunek oprócz introdukowanego na Mauritius bilbila zbroczonego. Zamieszkuje wszystkie zalesione siedliska z drzewami i krzewami, także ogrody, plantacje, suche sawanny nizinne oraz podmokłe lasy. Odwiedza plantacje herbaty, ogrody, nieużytki i ogrody miejskie. Ptak ten występuje na wysokościach od poziomu morza do Piton de la Petite Rivière Noire, najwyższego punktu na Mauritiusie (826 m n.p.m.). Jest gatunkiem osiadłym. Długość pokolenia jest określana na 3,5 roku[13].
Dieta tego gatunku składa się głównie z nektaru i owadów. Wśród owadów na pierwszym miejscu są pluskwiaki, a wśród nich zaobserwowano częste spożywanie gatunku Flatopsis nivea, w dalszej kolejności prostoskrzydłe (Orthoptera) (koniki polne i świerszcze) i motyle (Lepidoptera). Nektar głównie z gatunków obcych takich jak lantana pospolita, herbata chińska (Camellia sinensis), kuflik cytrynowy (Callistemon citrinus), eukaliptus mocny (Eucalyptus robusta), inne gatunki eukaliptusa i czapetka jambos (Syzygium jambos). Z gatunków rodzimych można wymienić m.in. Roussea simplex, Bertieria zaluziana, różne rośliny z rodzaju Sideroxylon i prawdopodobnie z rodzaju Gaertnera[6].
Żeruje głównie w grupach liczących 3–6 osobników, ale także pojedynczo, w parach oraz w dużych grupach czasami dochodzących do 100 osobników. Niekiedy do żerujących stad dołączają inne gatunki ptaków: szlarnik maurytyjski (Zosterops chloronothos), wikłacz maurytyjski (Foudia rubra) czy bilbil zbroczony (Pycnonotus jocosus) oraz gatunki z rodzaju Coracina i z rodziny monarek[6].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Sezon lęgowy przypada na okres od września do marca. Gniazda buduje na gałęziach drzew, często sosen (Pinus), na wysokości od 1 do 13 metrów, zazwyczaj 4–8 m nad poziomem gruntu. Gniazda w kształcie cienkiej, ale solidnej miseczki o wewnętrznej średnicy około 50 mm, zbudowane są z mchu, porostów, liści i korzonków, czasami suchej trawy, połączonej ze sobą przy pomocy nici pajęczej. Gniazda wyścielone są delikatnym włosiem. Czas ich budowy to około 4–5 dni. Czasami zgrupowane są w półkoloniach w odległości 5–10 m od siebie. Jak wykazały badania, sukces lęgowy szlarnik popielaty osiąga zaledwie w 7–8%, z czego większość niepowodzeń jest spowodowana przez drapieżniki. Jedynym potwierdzonym drapieżnikiem, który zagraża jego lęgom, jest szczeciak maurytyjski (Hypsipetes olivaceus). W lęgu zazwyczaj dwa, czasami trzy jasnoniebieskie jaja o wymiarach 17 × 11,6 mm. Inkubacja trwa 12–13 dni, a zajmują się nią oboje rodzice. Po 10–14 dniach od wylęgu pisklęta zaczynają opuszczać gniazdo, po około następnych 2 tygodniach stają się niemal samodzielne[6].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – gatunek najmniejszej troski)[3]. Liczebność populacji obecnie nie jest oszacowana. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako trudny do określenia[3][13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zosterops mauritianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Denis Lepage: szlarnik popielaty Zosterops mauritianus (Gmelin, JF 1789). Avibase. [dostęp 2023-08-09]. (ang.).
- ↑ a b c Zosterops mauritianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ZOSTEROPIDAE Bonaparte, 1853 - SZLARNIKI - WHITE-EYES (wersja: 2023-03-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-08-09].
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 2, Lipsiae 1789, s. 981.
- ↑ a b c d e f g Josep del Hoyo, Nigel Collar & Guy M. Kirwan: Mauritius Gray White-eye Zosterops mauritianus, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-08-09]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-07-30]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, PASSERIFORMES, ZOSTEROPIDAE Bonaparte 1853, White-eyes and Yuhinas, Wersja 5.013 (2021-11-26) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-08-09] (ang.).
- ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 13: Penduline-tits to shrikes. Barcelona: Lynx Edicions, 2008, s. 473. ISBN 978-84-96553-45-3. (ang.).
- ↑ Milá i inni, The geographic scale of diversification on islands: genetic and morphological divergence at a very small spatial scale in the Mascarene grey white-eye (Aves: Zosterops borbonicus), „BMC Evolutionary Biology”, 10, 2010, s. 158, DOI: 10.1186/1471-2148-10-158.
- ↑ Zosterops, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).
- ↑ mauritiana, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-09] (ang.).
- ↑ a b c Mauritius Grey White-eye Zosterops mauritianus . BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-08-09]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].