Teczyna

Teczyna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	astrowe
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	teczyna
Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} L.f. Suppl. Pl. 20, 151. 1782

{{Takson infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | opis grafiki = | nazwa łacińska = | synonimy = | grafika = | alt grafiki = Nieznane pola: "obrazek", "łacina", "systematyka_ref" oraz "opis obrazka".

Teczyna wyniosła

Drewno tekowe

Teczyna, drzewo tekowe (Tectona L.f.) – rodzaj drzew z rodziny jasnotowatych. Należą do niego 3 gatunki występujące naturalnie tylko w południowej i południowo-wschodniej Azji (inne źródła wymieniają 4 gatunki). Tworzą tutaj rozległe lasy monsunowe. Ich siedliskiem są obszary do 900 m n.p.m.

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) Lindl., która jest jednym z kladów w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales) Bromhead z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych.

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takhtajan, rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Lamiineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jasnotowate (Lamiaceae Lindl), plemię Tectoneae Briq. in Engl. & Prantl, rodzaj Tectona L..

Gatunki

• Tectona grandis L.f – teczyna wyniosła
• Tectona hamiltoniana Wall.
• Tectona philippinensis Benth. & Hook.f.
• Tectona australis W.Hill
• Tectona ternifolia Buch.-Ham. ex Wall.

Morfologia i biologia

Drzewa rosną do 46 m wysokości osiągając wiek ponad 200 lat. Posiadają duże, owalne liście (60 cm długie, 30 cm szerokie), opadające w porze suchej, tj. od listopada do stycznia. Kwitną w okresie monsunów. Nieduże kwiaty (6 mm średnicy) mają kolor kremowy i są zgrupowane w kwiatostany rosnące na końcach gałązek. Okrągłe owoce pestkowe średnicy ok. 1,5–2 cm mają gąbczastą strukturę i barwę jasnozieloną. Pojawiają się zimą. Jedynie 1,5-3,5% kwiatów przekształca się w owoce.

Zastosowanie

Z drzew tych pozyskiwane jest drewno tekowe, które ze względu na znaczną naturalną zawartość substancji oleistych i kwasu krzemowego nie nasiąka wodą i jest odporne na działanie czynników chemicznych (m.in. wykonywano z niego obudowy akumulatorów) oraz biologicznych (w tym termitów). Drewno tekowe jest średnio twarde (twardość mierzona metodą Janki wynosi ok. 46 MPa – nieco więcej niż olcha, ale mniej niż brzoza). Ciężar właściwy 0,6-0,8 g/cm³. Podczas suszenia prawie nie zmienia objętości (nie kurczy się). Świeże drewno ma jasnożółtą barwę i intensywny, przyjemny zapach, później brązowieje.

Drewno to od czasów prehistorycznych wykorzystywano do konstrukcji statków i ich wyposażenia, a później także do budowy wagonów kolejowych. Obecnie używane do wykładania pokładów statków, zwłaszcza żaglowców i jachtów. Zbudowane w polskich stoczniach żaglowce posiadają pokłady z drewna tekowego ("Dar Młodzieży", "Pogoria","Fryderyk Chopin" i inne, również zbudowane na eksport "Kaliakra", "Mir" ). Używane jest także w meblarstwie, szczególnie do budowy mebli łazienkowych i kuchennych, także do wykładania podłóg i ścian w narażonych na wilgoć pomieszczeniach np. w postaci parkietów i boazerii. Drewno tekowe jest bardzo trwałe, zachowały się sprzęty z niego wykonane ponad 1000 lat temu. Ma ono jednak właściwości toksyczne i może powodować podrażnienia skóry.

Drzewo tekowe jest najważniejszym drzewem użytkowym w południowej Azji i oprócz siedlisk dzikich jest uprawiane także na plantacjach. Wyrębu na plantacjach dokonuje się po 15 latach od zasadzenia, kiedy drzewo ma 8 m wysokości, średnicę pnia ok. 0,5 m. Biologia drzewa tekowego jest dość intensywnie badana od roku 1969, kiedy w Tajlandii pod egidą FAO powstały pierwsze ośrodki naukowe (ang. Teak Improvement Centers), mające na celu rozszerzenie plantacji tej rośliny. Największym producentem drewna tekowego jest Mjanma, a następnie Indie i Tajlandia. Mniejsze plantacje drzewa tekowego są również w Afryce i Ameryce Środkowej.

Istnieją doniesienia, ze wyciągi z kwiatów mają mieć działanie moczopędne, wyciągi z kory mogą mieć działanie przeciwbakteryjne, natomiast pył z drewna wykazuje działanie przeciwgrzybicze. U niektórych ludzi kontakt z drewnem tekowym wywołuje reakcje alergiczne.