Trwałoporka jesionowa
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
trwałoporkajesionowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Perenniporia fraxinea (Bull.) Ryvarden Grundr. Krauterk. 2: 307 (1978) | |
.JPG)
.JPG)
Trwałoporka jesionowa, porzyca jesionowa (Perenniporia fraxinea (Bull.) Ryvarden) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Perenniporia, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten w 1790 r. Jean Baptiste Bulliard zdiagnozował jako Boletus fraxineus, później przez różnych badaczy był on włączany do różnych innych rodzajów. Według Index Fungoruma prawidłowa jest diagnoza Leifa Ryvardena, który w 1978 r. zaliczył gatunek do rodzaju Perenniporia[1].
- Boletus fraxineus Bull. 1790
- Fomes fraxineus (Bull.) Cooke 1885
- Fomes ganodermicus Lázaro Ibiza 1916
- Fomitella fraxinea (Bull.) Imazeki 1989
- Haploporus fraxineus (Bull.) Bondartseva 1983
- Ischnoderma fraxineum (Bull.) P. Karst. 1889
- Placodes fraxineus (Bull.) Quél. 1886
- Polyporus fraxineus (Bull.) Fr. 1821
- Polystictoides leucomelas Lázaro Ibiza 1916
- Polystictus leucomelas (Lázaro Ibiza) Sacc. & Trotter 1925
- Poria fraxinea (Bull.) Ginns 1984
- Scindalma fraxineum (Bull.) Kuntze 1898
- Trametes fraxinea (Bull.) P. Karst. 1882
- Ungulina fraxinea (Bull.) Bourdot & Galzin 1925
- Ungulina fraxinea var. albida Bourdot 1933
- Ungulina fraxinea (Bull.) Bourdot & Galzin 1925 var. fraxinea
- Vanderbylia fraxinea (Bull.) D.A. Reid 1973
Atlas hub podaje polską nazwę porzyca jesionowa[3], w internecie spotykana jest też nazwa pniarek jesionowy Perenniporia fraxinea[4]. Jest nieprawidłowa – pniarek to Fomitopsis. W opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie grzybów wielkoowocnikowych Polski gatunek ten nie występuje, po raz pierwszy w Polsce opisany został bowiem dopiero w 2004 r[5]. Władysław Wojewoda dla rodzaju Perenniporia zaproponował nazwę trwałoporka, tak więc zgodnie z jego nazewnictwem gatunek ten powinien się nazywać trwałoporka jesionowa[6]. W 2021 r. Komisjq ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała tę nazwę[7]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wieloletnia huba. Pojedynczy owocnik ma kopytkowaty kształt, szerokość 6-20 cm i grubość do 10 cm. Do podłoża przyrośnięty jest bokiem lub szeroką podstawą. Czasami owocnik obrasta wystające części roślin. Owocniki rzadko występują pojedynczo, przeważnie w grupach, i wówczas ułożone są półeczkowato. Powierzchnia górna jest nierówna, pofałdowana, guzowata i początkowo delikatnie aksamitna, później gładka. Ma barwę od kremowej do ochrowej, starsze okazy są coraz ciemniejsze i mają barwę od brązowej do czarnej. Brzeg ostry lub okrągły, nieco pofalowany i jaśniejszy; u młodych okazów żółtopmarańczowy, u starszych ciemniejszy. Jest płonny[3].
Rurkowaty. Rurki o długości 6 mm, tworzące wiele warstw przedzielonych warstwami miąższu. Mają drobne, okrągłe lub kanciaste pory. Na 1 mm mieści się ich 3-5. Hymenofor w stanie suchym ma barwę kremową z różowym odcieniem, po uciśnięciu lub uszkodzeniu staje się fioletowobrązowy[3].
Drewnowato-korkowaty o kolorze drewna, w odczynniku Melzera brązowieje. Ma przeważnie nieprzyjemny zapach, w smaku jest gorzki[3].
Biały. Zarodniki o kształcie od owalnego do łezkowatego i zaostrzonej podstawie. Mają rozmiar 6,5–8,5 × 5–6,5 μm[3].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Australii i niektórych regionach Azji (na Tajwanie i w Japonii). Najwięcej stanowisk podano w Europie[8]. W Polsce jest niezbyt częsty[3]. W całej Europie również opisywany jest jako gatunek rzadki, w niektórych krajach znajduje się nawet na czerwonych listach gatunków zagrożonych. Prawdopodobnie jednak nie jest tak rzadki, a tylko nie jest rozpoznawany i brany jest za inne gatunki hub[5].
Występuje w liściastych lasach, zwłaszcza typu ols, oraz w parkach. Pojawia się zarówno na osłabionych, jak i w pełni żywotnych drzewach. Zazwyczaj owocniki tworzy przy podstawie pnia. Nazwa porzyca jesionowa jest myląca – występuje bowiem nie tylko na jesionach, ale także na innych gatunkach drzew liściastych: klon, eukaliptus, buk, platan, złotokap, dąb, robinia, wiąz[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Saprotrof i pasożyt powodujący intensywną białą zgniliznę drewna. Do drzewa wnika przez rany. Po obumarciu drzewa nadal rozwija się jako saprotrof. Czas życia owocnika wynosi od dwóch do siedmiu lat[5]. Ochrona polega na zapobieganiu – wygładzaniu ran i zabezpieczaniu ich środkami grzybobójczymi[3].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Charakterystyczną cechą Perenniporia fraxinea jest taka sama barwa owocnika na zewnątrz i w środku. Pozwala to odróżnić go od niektórych hub z rodzaju Ganoderma (lakownica) oraz podobnego twardoporka wiązowego (Rigidoporus ulmarius)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2016-05-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Piotr Łakomy, Hanna Kwaśna: Atlas hub. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008. ISBN 978-83-7073-650-7.
- ↑ Na grzyby. Pniarek jesionowy. [dostęp 2015-01-12].
- ↑ a b c d e Andrzej Szczepkowski. Perenniporia fraxinea (Fungi, Polyporals), a new species for Poland Polish Botanical Journal 49(1): 73–77, 2004
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].