Wrak fenickiego statku na Gozo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wrak fenickiego statku
Ilustracja
Xlendi Bay na Gozo, w pobliżu której wrak został odkryty.
Armator

Fenicjanie

Dane podstawowe
Typ

statek handlowy

Materiał

drewno

Historia
Data budowy

VII wiek p.n.e.

Data zatonięcia

późny VII wiek p.n.e.

Dane techniczne
Długość całkowita (L)

12 m

Szerokość (B)

5 m

Wrak fenickiego statku u wybrzeży Gozo – wrak fenickiego statku handlowego z VII wieku p.n.e., leżący na głębokości 110 metrów. Wrak został odkryty w 2007 roku przez zespół francuskich naukowców podczas sonarowych badań u wybrzeży maltańskiej wyspy Gozo. Badania archeologiczne tego wraku to pierwsze morskie badania archeologiczne, w których badany jest wrak statku leżący na głębokości przekraczającej 100 m.

Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]

Jeden z dwóch Cippi Melkarta, które pozwoliły Jean-Jacques’owi Barthélemy odczytać język fenicki.

Fenicjanie, talassokratyczni ludzie znani z handlu i budowy statków, od dawna byli obecni na maltańskich wyspach i wpływali na ich historię. Od połowy drugiego tysiąclecia przed naszą erą Fenicjanie zajmowali się transportem morskim ze swoich miast na stałym lądzie na wybrzeżu współczesnego Libanu; ich dalekosiężne szlaki handlowe rozciągały się od Wysp Brytyjskich do Mezopotamii. Fenicjanie, aby ułatwić dostawy i przechowywanie surowców i towarów budowali placówki handlowe i kolonie wokół całego Morza Śródziemnego[1][2][3]. Jakiś czas po roku 1000 p.n.e. feniccy kupcy skolonizowali wyspy maltańskie, które były dogodnie położone w centrum Morza Śródziemnego, między Europą a Afryką Północną[4][5]. Zamieszkiwali obszar znany obecnie jako Mdina i otaczające je miasto Rabat, które nazwali Maleth[6]. Obszar ten znalazł się pod kontrolą Kartaginy po upadku Tyru w 332 roku p.n.e[5][7]. Punickie wpływy przetrwały na wyspach maltańskich do wczesnej epoki rzymskiej, o czym świadczą słynne Cippi Melkarta z II wieku p.n.e., które odegrały kluczową rolę w rozszyfrowaniu języka fenickiego[8][9].

Znane wraki statków fenickich[edytuj | edytuj kod]

Na Morzu Śródziemnym znanych jest sześć wraków fenickich statków z okresu od VIII do VI wieku p.n.e. Dwa z nich znajdują się u wybrzeży Palestyny/Izraela, na głębokości ok. 400 m[10], trzy na płytkich wodach z widokiem na hiszpańskie wybrzeże i jeden we Francji[11][12].

Lokalizacja i odkrycie[edytuj | edytuj kod]

Wrak statku został odkryty w 2007 roku przez zespół francuskiej narodowej agencji badawczej ANR (Agence Nationale de la Recherche) podczas badania dna morskiego około 900 metrów od wybrzeży Xlendi na maltańskiej wyspie Gozo. Zespół wykrył anomalie sonarowe na głębokości 110 m, co skłoniło go do dalszych badań, które doprowadziły do odkrycia zatopionego fenickiego statku handlowego z dobrze zachowanym ładunkiem, datowanego na VII wiek p.n.e[13][14][15][16]. Badania archeologiczne wraku koło Gozo to pierwsze morskie prace archeologiczne, które badają wrak statku na głębokości większej niż 100 metrów[16]. Dalsze badania archeologiczne u wybrzeży wyspy zostały przeprowadzone w ramach projektu „GROPLAN” ANR we współpracy z Uniwersytetem Maltańskim i Texas A&M University[2].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Wrak statku ma wymiary 12×5 m. Artefakty archeologiczne są zakopane pod osadami do głębokości 1,8 m[13]. Pozostałości statku i jego górna warstwa ładunku leżą odsłonięte 1 metr ponad stosunkowo płaskim dnem morskim z gruboziarnistego piasku; są to żarna kamienne i naczynia ceramiczne używane do transportu wina, oliwy z oliwek i innych materiałów konsumpcyjnych[13][15][16]. Kamienne żarna, używane do mielenia zbóż, były przechowywane na obu końcach statku; zostały one odkryte w nieskazitelnym stanie, co wskazuje, że nigdy nie były używane i były przeznaczone do sprzedaży. Badania wykazały, że zostały one wykonane ze skał wulkanicznych pochodzących z Pantellerii na Sycylii[16][17]. Miejsce wraku jest bardzo dobrze zachowane, z wyjątkiem niewielkich uszkodzeń spowodowanych dennymi technikami połowów stosowanymi przez lokalnych rybaków[13].

Ładunek i artefakty[edytuj | edytuj kod]

Mapowanie cyfrowe i obrazowanie w wysokiej rozdzielczości miejsca i widocznych artefaktów zostało wykonane w 2014 roku przez międzynarodowy zespół naukowców. Badanie zostało przeprowadzone przy użyciu załogowego okrętu podwodnego, użytego w celu uzyskania fotogrametrycznego obrazu 3D, który pomógł zidentyfikować co najmniej siedem rodzajów naczyń ceramicznych[15][16][18]. W latach 2016–2017 eksploracja wraku zaowocowała odzyskaniem 12 obiektów, w tym urn o unikalnym kształcie, które wydają się być wykonane na wyspie Gozo[15]. Nurkowie nadzorowani przez specjalistę archeologii morskiej z Wydziału Klasyki i Archeologii Uniwersytetu Maltańskiego również odzyskali sześć nienaruszonych obiektów ceramicznych oraz liczne ceramiczne odłamki, wśród których były amfory tyrreńskie, typowe dla Włoch i zachodniej Sycylii[15].

Trudności w odzyskiwaniu artefaktów[edytuj | edytuj kod]

Wydobycie artefaktów z innych części statku okazało się trudne ze względu na głębokość, na której znajdował się wrak. Aby ułatwić wydobywanie znalezisk, zatopiono kotwicę, aby zacumować statek badawczy w pobliżu miejsca wraku. Doświadczeni nurkowie potrzebowali ośmiu minut, aby dotrzeć na miejsce, gdzie mogli pozostać nie dłużej niż 14 minut; wynurzenie obiektów zajmowało dodatkowe dwie i pół godziny[15][16][19].

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 2021 roku maltański minister dziedzictwa narodowego José Herrera omawiał możliwości podniesienia wraku z dna morza i wystawienia go w planowanym Muzeum Gozo lub innym samodzielnym muzeum. Inną opcją, o której dyskutował minister, jest pozostawienie statku na miejscu jako podwodnej atrakcji turystycznej[20].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Christopher Klein: 2,700-year-old Phoenician shipwreck discovered. www.history.com, 2018-09-06. [dostęp 2022-10-22]. (ang.).
  2. ↑ a b Robin Ngo: Phoenician shipwreck located off coast of Malta. Biblical Archaeology Society, 2019-10-12. [dostęp 2022-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-08)]. (ang.).
  3. ↑ Phoenician wreck is underwater world of discovery. [w:] Times of Malta [on-line]. 2020-10-07. [dostęp 2022-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-07)]. (ang.).
  4. ↑ Notable dates in Malta's history. Department of Information – Maltese Government, 2008-03-03. [dostęp 2022-10-22]. (ang.).
  5. ↑ a b Thomas Ashby. Roman Malta. „Journal of Roman Studies”. 5, s. 23–80, 1915. DOI: 10.2307/296290. JSTOR: 296290. (ang.). 
  6. ↑ Carmel Cassar: A concise history of Malta. Msida: Mireva Publications, 2000, s. 53–55. ISBN 1-870579-52-6. (ang.).
  7. ↑ Marat Terterov: Doing business with Malta. GMB Publishing Ltd, 2005, s. 4. ISBN 978-1-905050-63-5. (ang.).
  8. ↑ The Art Journal: The illustrated catalogue of the industry of all nations. T. 2. Virtue, 1853, s. vii. (ang.).
  9. ↑ Carmen de Pasquale. The Malta Cippus in the Louvre. „Treasures of Malta”. 16 (1), 2009. Fondazzjoni Patrimonju Malti. [dostęp 2022-10-22]. [zarchiwizowane z adresu 2021-01-14]. (ang.). 
  10. ↑ R.D. Ballard, A.M. McCann, D. Yoerger, L. Whitcomb i inni. The discovery of ancient history in the deep sea using advanced deep submergence technology. „Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers”. 47 (9), s. 1591–1620, 2000-09-01. DOI: 10.1016/S0967-0637(99)00117-X. Bibcode: 2000DSRI...47.1591B. [zarchiwizowane z adresu 2020-11-19]. (ang.). 
  11. ↑ Robert D. Ballard, Lawrence E. Stager, Daniel Master, Dana Yoerger i inni. Iron Age shipwrecks in deep water off Ashkelon, Israel. „American Journal of Archaeology”. 106 (2), s. 151–168, 2002. DOI: 10.2307/4126241. ISSN 0002-9114. JSTOR: 4126241. [zarchiwizowane z adresu 2021-07-25]. (ang.). 
  12. ↑ Selma Abdelhamid. Phoenician shipwrecks of the 8th to the 6th century B.C. – Overview and interim conclusions. „Marburger Beiträge zur Archäologie, 2”. [zarchiwizowane z adresu 2022-10-23]. (ang.). 
  13. ↑ a b c d Timmy Gambin: Between east and west – The Phoenician shipwreck off Gozo. University of Malta – Department of Classics & Archaeology, 10.2017. [dostęp 2022-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-06)]. (ang.).
  14. ↑ Timmy Gambin: The Phoenician shipwreck off Gozo – 2018 season. University of Malta – Department of Classics & Archaeology, 11.2018. [dostęp 2022-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-06)]. (ang.).
  15. ↑ a b c d e f Excavating a Phoenician shipwreck off the coast of Gozo, Malta. World Current Archaeology, 2018-04-25. [dostęp 2022-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-07)]. (ang.).
  16. ↑ a b c d e f Exploring an archaic shipwreck off Xlendi Bay, Gozo. The Phoenician Shipwreck Project - University of Malta. [dostęp 2022-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-07)]. (ang.).
  17. ↑ Divers discover Phoenician treasures in ancient shipwreck. [w:] The Telegraph [on-line]. 2014-08-25. [dostęp 2022-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-28)]. (ang.).
  18. ↑ Continuano le ricerche sul relitto fenicio di Gozo, Malta. Ocean 4 Future, 2019-01-29. [dostęp 2022-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-12)]. (wł.).
  19. ↑ T. Gambin, P. Drap, B. Cheminsky, K. Hyttinen i inni. Exploring the Phoenician shipwreck off Xlendi bay, Gozo: A report on methodologies used for the study of a deep-water site. „Underwater Technology”. 35 (3), s. 71, 2018. Society for Underwater Technology. DOI: 10.3723/ut.35.071. ISSN 1756-0543. [zarchiwizowane z adresu 2020-11-09]. (ang.). 
  20. ↑ Jurgen Balzan: Herrera sets sights on lifting 2,700-year-old Gozo shipwreck. Newsbook, 2021-07-06. [dostęp 2022-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-27)]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wrak_fenickiego_statku_na_Gozo&oldid=72667076”