Zagórze (Kielce)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dzielnice i osiedla Kielc, Zagórze znajduje się na mapie między nr 41 a 42
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Zagórzu
Widok z kieleckiego Zagórza
Źródełko w Zagórzu
Krzyże przydrożne w Zagórzu Górnym
Rzeczka Zagórka

Zagórze – część[1][2] Kielc położona we wschodniej części miasta.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początki Zagórza sięgają XI w. Od 1084 r. stanowiło podstawę uposażenia Kościoła św. Wojciecha w Kielcach[3]. Po wybudowaniu kieleckiej kolegiaty, przeniesieniu do niej parafii św. Wojciecha oraz założeniu kapituły około 1213 r.[4]wieś Zagórze przydzielono prałatowi scholastykowi na prowadzenie szkoły[5]. Już od 1271 r. znane jest funkcjonowanie starej "drogi publicznej" z Kielc do Krakowa, która wówczas przechodziła przez Zagórze[3]. W 1405 r. prałat scholastyk kielecki Piotr za zgodą kapituły kieleckiej sprzedał sołectwo w Zagórzu kmieciowi Janowi Czostkowi. W 1426 r. król Władysław Jagiełło dekretem wydanym w Sandomierzu przenosi całą wieś Zagórze z prawa polskiego na niemieckie (magdeburskie). Mieszkańcy wówczas podlegali sołtysowi, który był zależnym od scholastyków. Wszystkie sprawy kryminalne i gardłowe (sprawa pociągająca za sobą karę śmierci) sołtys sądził wykonując wyroki zatwierdzane przez prałata scholastyka[6]. Sołtys miał prawo karania śmiercią złoczyńców, którą według tradycji ludu karę tę skazani ponosili na szubienicy, którą w Zagórzu niekiedy malowano dla okazania skazanemu mniejszej pogardy[7]. W połowie XV w. Zagórze stanowiące pierwotnie uposażenie plebana kieleckiego, przeszło następnie na własność scholastyków kieleckich. Mieli oni tu swój dwór, folwark trzypolowy, pasieki, łąki i dwie sadzawki. Według danych z XVI wieku Zagórze należało wtedy do scholasterii kieleckiej. W 1827 roku było 42 domów oraz 273 mieszkańców[8]. W 1921 roku było 98 domów oraz 585 mieszkańców[9]. We wrześniu 1871 roku pożar zniszczył wszystkie budynki dworskie we wsi[10]. W roku 1918 wieś Zagórze przyłączono do parafii św. Wojciecha w Kielcach (wcześniej należała do parafii katedralnej)[11] a od 1982 r. do nowo utworzonej parafii Mójcza-Zagórze[12].

Do 1954 roku administracyjnie należało do gminy Dyminy. W latach 1954–1972 do Gromady Zagórze siedzibą GRN w Zagórzu. W latach 1973–1976 do gminy Suków.

W połowie października 1979 roku Zagórze zostało przyłączone do Kielc z gminy Masłów[13].

Pochodzenie nazwy i podział Zagórza[edytuj | edytuj kod]

Nazwę Zagórze nadali zapewne ludzie wcześniej osiedleni w Kielcach, bowiem w kierunku Kielc w tamtym czasie tylko Zagórze było położone za górą[3]. Jest to nazwa topograficzna, wskazująca na usytuowanie w terenie. Natomiast człon Dworskie informuje o dawnej przynależności do dworu, a człon Górne wskazuje, że ta część położona jest wyżej od pozostałych[13].

Zagórze dzieli się na cztery części:

  • Zagórze
  • Zagórze Dworskie
  • Zagórze Górne
  • Zagórze - Zastawie[1]

Główne ulice to Zagórska, Prosta i Prochownia[14].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Zagórza znajduje się drewniany zabytkowy Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (pierwotnie pw. MB Częstochowskiej) z 1865 r. fundacji ks. Józefa Ćwiklińskiego, należący do parafii pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Mójczy[15]. Wcześniej była to kaplica którą rozbudowano w 1982 r. o aneks, przebudowano również wnętrze. Obok usytuowana jest dzwonnica murowana, piętrowa z 1990 r.[16]. Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.404 z 15.01.1957 i z 28.10.1971)[17]. Na ul. Prostej znajdują się 2 żeliwne krzyże przydrożne z 1891 i 1895 roku o walorach zabytkowych nie wpisane do rejestru zabytków. Znajduje się tu także tu kilka stanowisk archeologicznych uznanych za pozostałości osad i śladów osadnictwa epoki kamienia, wczesnego średniowiecza IX-XII w., późnego średniowiecza,oraz okresu nowożytnego[18] wpisanych do ewidencji zabytków[19].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Z tutejszych wzgórz będących wschodnim zakończeniem Pasma Kadzielniańskiego można zobaczyć piękną panoramę Kielc i kilku pasm Gór Świętokrzyskich. Na wschodnim zboczu wzniesienia w okolicy kościoła w miejscu gdzie znajdował się kiedyś kamieniełom odsłonięte są wapienie z okresu dewonu. W pobliżu ulic Prostej i Prochowni na łące znajduje się źródełko i wypływający z niego mały strumyk. Drugie źródełko znajduje się tuż przy ul.Prochownia w rejonie skrzyżowania z ulicą Zagórską. Przez Zagórze-Zastawie w okolicy ul. Wikaryjskiej przepływa niewielka rzeczka Zagórka, która po południowej stronie przepustu drogowego pod ul. Prostą ma urokliwy kręty przebieg, jest to równocześnie tym miejscu naturalna granica Kielc z gminą Daleszyce. W pobliżu znajduje się również zalew Mójcza. Nieopodal Zagórza Górnego znajduje się dawny kamieniołom, obecnie rezerwat przyrody Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego, na którego terenie zlokalizowane jest Centrum Geoedukacji.

Szlaki[edytuj | edytuj kod]

Przez Zagórze przebiega:

Komunikacja miejska[edytuj | edytuj kod]

Na Zagórze kursują następujące linie autobusowe komunikacji miejskiej w Kielcach:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wybrane kursy.
  2. ↑ Wybrane kursy również z/do przystanku: Zalesie/Janów, Piekoszów Szkoła, Łosień, Zalesie Gaj.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju), integralne części miasta Kielce
  2. ↑ Kielce nie posiadają jednolitego, usankcjonowanego ustawą podziału administracyjnego, stąd nazwanie Zagórza osiedlem lub dzielnicą może prowadzić do błędu
  3. ↑ a b c Jan Pazdur: Dzieje Kielc do 1863 roku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967.
  4. ↑ Franciszek Mazurek:Kościół i parafja św. Wojciecha w Kielcach. 1935, s. 35
  5. ↑ Jacek Pycia: Nad Silnicą. Kielce: Drukarnia Jana Łęskiego, 1938, s. 207
  6. ↑ Jacek Pycia: Nad Silnicą. Kielce: Drukarnia Jana Łęskiego, 1938, str.46
  7. ↑ Prace i Materjały Etnograficzne. 1925 T.4 część 3, s. 92: Polska Akademia Umiejętności- Kraków 1925 r.
  8. ↑ Zagórze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 265.
  9. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej : opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 3,Województwo kieleckie
  10. ↑ Gazeta Kielecka, nr 80, 26 września - 8 października 1871
  11. ↑ Franciszek Mazurek: Kościół i parafja św. Wojciecha w Kielcach s. 80
  12. ↑ Historia parafii Mójcza-Zagórze na stronie Diecezji Kieleckiej
  13. ↑ a b Danuta Kopertowska: Kielce : historia i współczesność w nazewnictwie. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2001. ISBN 83-7133-157-6.
  14. ↑ Miejski system informacji przestrzennej w Kielcach (Geoportal Kielce). [dostęp 2012-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
  15. ↑ Tygodnik Katolicki „Niedziela” online lub papierowa edycja kielecka nr 28/2007
  16. ↑ Roman Mirowski: Drewniane kościoły i dzwonnice Ziemi Świętokrzyskiej. Kielce: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 2002. ISBN 83-88912-15-1.
  17. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 20 [dostęp 2015-10-23].
  18. ↑ Załącznik do uchwały Nr LI/1140/2018 Rady Miasta Kielce z dnia 17 stycznia 2018 r. w sprawie przyjęcia Gminnego programu opieki nad zabytkami Miasta Kielce na lata 2018-2021
  19. ↑ Stanowiska archeologiczne wpisane do ewidencji zabytków oznaczone są na stronie Zabytek.pl
  20. ↑ ZTM Kielce - Zmiany nazw przystanków komunikacji publicznej [online], ztm.kielce.pl [dostęp 2023-01-14].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zagórze na mapie:

Dzielnice i osiedla Kielc
Dzielnice
Osiedla

Herb Kielc

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zagórze_(Kielce)&oldid=73133572”