Zamek w Brodnicy

Zamek krzyżacki w Brodnicy

nr rej. A/127/46 z 10.02.1931 (ruiny zamku) i A/42 z 20.10.1970 (przedzamcze)
Widok od strony ul. Zamkowej
Państwo	Polska
Miejscowość	87-300 Brodnica
Adres	ul. Zamkowa 1
Typ budynku	Zamek
Styl architektoniczny	gotycki murowany zamek konwentualny
Wysokość całkowita	wieża: 54 m
Kondygnacje	obecnie brak (pozostałości piwnic zamkowych)
Rozpoczęcie budowy	1305 lub 1312
Ukończenie budowy	1317 lub 1330
Ważniejsze przebudowy	1415 – Mikołaj Fallenstein
Zniszczono	1550 (pożar), 1785 (rozbiórka)
Pierwszy właściciel	Zakon krzyżacki
Kolejni właściciele	starostowie brodniccy Skarb Państwa od 1986 roku w posiadaniu Muzeum Regionalnego w Brodnicy
Plan budynku
Położenie na mapie Brodnicy Zamek krzyżacki w Brodnicy
Położenie na mapie Polski Zamek krzyżacki w Brodnicy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Zamek krzyżacki w Brodnicy
Położenie na mapie powiatu brodnickiego Zamek krzyżacki w Brodnicy
53°15′27,98″N 19°23′55,44″E
Strona internetowa

Zamek w Brodnicy – ufortyfikowany zamek krzyżacki w Brodnicy.

Opis

Makieta zamku

Zbudowany został na planie kwadratu. Cztery skrzydła zamku otaczały wewnętrzny dziedziniec. Wysoka, 50-metrowa wieża posiadała wejście na wysokości drugiej kondygnacji. W narożach zamku umieszczono wieżyczki wysunięte poza linię murów zamkowych. Piwnice zamkowe pełniły rolę pomieszczeń gospodarczych. W poziomie przyziemia umieszczone były pomieszczenia o funkcji reprezentacyjnej: kaplica, refektarz, kapitularz, infirmeria, izba komtura i inne. Wejścia do nich prowadziły z krużganka okalającego dziedziniec. Druga kondygnacja mieściła w sobie: od strony dziedzińca magazyny i spichlerz, strona zewnętrzna to ganek obronny umieszczony wewnątrz murów zamkowych. Obok wieży głównej umieszczona była brama, do której podjeżdżało się przez most zwodzony. W skład całego kompleksu obronnego wchodziło także ufortyfikowane przedzamcze. Położone było pomiędzy miastem a zamkiem. Miało kształt litery „L”, mieściły się w nim stajnie, kuźnie, młyn i browar, spichlerze i mieszkania załogi zamku. Przedzamcze posiadało dwie bramy: od południa – prowadzącą do miasta i od północy – wiodącą do traktu toruńskiego. Całość chroniona była systemem fos, który pozwalał na szybkie piętrzenie wody i zatopienie okolicy wraz z częścią miasta.

Historia

Wieża zamku w Brodnicy jest najwyższą gotycką wieżą na wschód od Wisły, widok od strony rzeki Drwęcy

Murowany zamek powstał w pierwszej połowie XIV wieku, według niektórych w latach 1312–1330 według innych w latach 1305–1317, a według T. Trupindy nie wcześniej niż w latach 30. XIV wieku. Na pewno w 1337 roku zamek był ukończony, ponieważ pomiędzy 1335 a 1337 rokiem utworzono w Brodnicy komturię krzyżacką. W kronikach odnotowany jest zapis dotyczący przyjazdu do Brodnicy wielkiego mistrza Wernera von Orselna i uroczystości konsekracji ołtarza w kaplicy zamkowej. W 1415 r. fortyfikacja została przystosowana do walk z użyciem broni palnej. Prace były prowadzone pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Pierwszym komturem w Brodnicy (od 1337) był Fryderyk von Spangenberg. Po bitwie pod Grunwaldem zamek i miasto poddały się wojskom polskim, jednak w 1411 wróciły pod władzę zakonu. Komturzy sprawowali władzę na zamku w Brodnicy do 1454 r., czyli do czasu zajęcia miasta i zamku przez oddziały Związku Pruskiego. W 1456 roku bulla papieska nakazywała zwrot ziem pod władzę krzyżacką. Podzamcze zostało zajęte przez czeskie wojska zaciężne w służbie zakonu (załoga polska na zamku poddała się dopiero w 1462). Ziemie i zamek wróciły pod panowanie polskie po pokoju toruńskim w 1466. Załoga czeska, pod wodzą Bernarda Szumborskiego opuściła zamek dopiero w 1479 roku (Krzyżacy zalegali z żołdem, oddziały czeskie zajmowały zamek żądając spłaty zobowiązań. Miało to miejsce dopiero w 1478).

Pierwszym starostą króla polskiego został Wincenty ze Skępego. W latach 1485–1604 ziemie brodnickie znajdowały się w rękach rodu Działyńskich. Najpomyślniejszy okres dla miasta miał miejsce podczas pobytu na zamku Anny Wazówny, siostry Zygmunta III Wazy, która w 1604 roku otrzymała w posiadanie starostwa golubskie i brodnickie. Podczas jej życia nastąpił szybki rozwój tych regionów. Po jej śmierci (6 lutego 1625 na brodnickim zamku) rozpoczął się okres konfliktów zbrojnych niszczących gospodarkę.

Brodnica w latach 1738–1745 z widocznym zamkiem. Rysunek Georga Friedricha Steinera.

Po pierwszym rozbiorze Polski Brodnica dostała się pod panowanie pruskie. W 1785 roku Prusacy nakazali rozbiórkę zamku i murów obronnych miasta. Dewastacja została wstrzymana przez króla Fryderyka Wilhelma IV w 1842 r. Z zamku pozostała wieża i fundamenty oraz piwnice odkopane w 1940 r. Prace konserwatorskie zostały rozpoczęte w 1953 roku i są kontynuowane.

Chorągiew komturstwa brodnickiego w Banderia Prutenorum

Zamek Krzyżacki

Zamek krzyżacki w Brodnicy

Wieża krzyżacka

piwnice zamkowe

piwnice zamkowe

ruiny piwnic zamkowych

fosa zamkowa

fosa zamkowa

most zamkowy

Zabytki do zwiedzania na terenie zamku

Na terenie zamku krzyżackiego w Brodnicy w jego piwnicach zlokalizowane są wystawy stałe i czasowe, natomiast wieża zamkowa jest punktem widokowym o wysokości 54 m., z którego można podziwiać panoramę miasta.

Zobacz też

• Kościół zamkowy w Brodnicy
• Wojna głodowa
• Rozejm pod Brodnicą
• Wojna trzynastoletnia
• Wojna popia
• Muzeum w Brodnicy
• Brama Chełmińska (Kamienna) w Brodnicy
• Wieża Mazurska (Bociania) w Brodnicy
• Ratusz w Brodnicy
• Pałac Anny Wazówny w Brodnicy

Bibliografia

• Źródło: Opis Zamku na jego dziedzińcu.
• Arszyński Marian Tak zwany „Pałac Anny Wazówny” w Brodnicy, Biuletyn Historii Sztuki 1959, XXI(2), s. 231-234.
• Haftka M., Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów, Malbork – Płock, 1999.

Linki zewnętrzne

• Zamek w Brodnicy na zamkipolskie.com
• Zamek w Brodnicy na zabytek.pl
• Zamek w Brodnicy na zamki.pl
• Zamek w Brodnicy na zamki.net.pl