Zegar słoneczny w Suwałkach
 nr rej. B-268 w rejestrze zabytków ruchomych województwa podlaskiego
| |
.jpg) Zegar słoneczny w suwalskim parku miejskim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Suwałki |
| Adres |
Park Konstytucji 3 Maja |
Położenie na mapie Suwałk  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
 54°06′03,67″N 22°55′39,11″E/54,101020 22,927530
| |
Zegar słoneczny w Suwałkach – zegar słoneczny umieszczony w północno-wschodniej części Parku Konstytucji 3 Maja w Suwałkach w województwie podlaskim.
Zegar[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
_w_suwalskim_parku_miejskim.jpg)
Zegar słoneczny ekwatorialno-horyzontalny został wykonany ze stopu żeliwnego. Na jego wierzchołku znajduje się równoramienny, łaciński krzyż, którego wewnętrzne powierzchnie wyskalowano liniami (co kwadrans) i oznaczono cyframi (godziny). Krzyż dodatkowo ozdobiono elementami florystycznymi, tj. fragmentem kwiatostanu (centralnie) i liśćmi przypominającymi akant. Krzyż opiera się bezpośrednio na kuli (niewielkiej średnicy), którą utrzymują trzy esowate zdobione nóżki na dole wykończone ślimacznicami. Zegar osadzono na trójkątnej podstawie zdobionej łukowatymi żłobieniami. Kulę z krzyżem połączono żeliwnym stopem. Do połączenia pozostałych elementów użyto metalowych gwoździ. Wymiary zegara:
- wysokość całkowita (od podłoża do centralnej części krzyża) – 109 cm,
- rozpiętość ramion krzyża – 36 cm,
- obwód kuli – 65 cm.
Jak pisała J. Siekierko[1]: zegar jest zręczną kompozycją kilku rodzajów zegarów, głównie horyzontalnych (poziomych) i ekwatorialnych (równikowych)[2].
Skąd ten zegar?[edytuj | edytuj kod]
Co do pochodzenia zegara istnieje kilka teorii:
- Jadwiga Siekierko sugeruje jakoby suwalski zegar słoneczny pierwotnie znajdował się w wigierskiej siedzibie kamedułów i wraz z marmurowymi balustradami, kamiennymi statuami świętych i granitowymi schodami z wigierskiej zrujnowanej świątyni trafił w 1835 r. do Suwałk[3]. Siekierko stwierdza, iż musiał to być towarzysz wieżowego zegara, słoneczny wzorzec czasu[3]. Przy tym powołuje się na informacje pochodzące z publikacji Witolda Jemielitego[4] i Aleksandra Połujańskiego[5].
- Inna wersja mówi, iż zegar pierwotnie został podarowany przez hrabiego Karola Brzostowskiego generałowi Ludwikowi Michałowi Pacowi i znajdował się w jego dowspudzkich dobrach. Jednak po 1832 r., gdy pałac (…) ulegał stopniowej dewastacji, zegar w nieznanych okolicznościach wywieziono z Dowspudy do Suwałk[6].
Julian Bartyś w monografii „Czerwony hrabia Karol Brzostowski” pisał: Na uwagę zasługuje również produkcja zegarów w Hucie Sztabińskiej. W tym zakresie Brzostowski doszedł do dużej perfekcji. Wyrabiane w jego zakładzie zegary słoneczne oraz sprężynowe mechaniczne, przeznaczone do wież ratuszowych, kościelnych i gmachów fabrycznych, cieszyły się wielkim popytem w całym Królestwie. (…) Jeden z zegarów słonecznych, zaprojektowanych i odlanych z brązu w zakładach Brzostowskiego, zachował się do dzisiaj w parku miejskim w Suwałkach[6].
- Suwalski historyk - Andrzej Matusiewicz - odnalazł dokument stwierdzający, iż zegar słoneczny był darem Karola hrabiego Brzostowskiego dla miasta Suwałk. Został wykonany w jego sztabińskiej hucie. Brzostowski ofiarował ten odlew (ok. 1841 r.) dla ozdoby tworzonego właśnie parku. Również Krzysztof Skłodowski – kustosz z Muzeum Okręgowego w Suwałkach przychyla się do tego stwierdzenia. Dodaje także, iż jest to bardzo ciekawy obiekt pod względem konstrukcji i sposobu określania czasu[7], będący równocześnie pięknym wytworem sztuki użytkowej.
Renowacje w XXI wieku[edytuj | edytuj kod]
- W 2005 roku podczas prac prowadzonych w Parku Konstytucji 3 Maja zmieniono w niewielkim stopniu ustawienie zegara, co spowodowało, iż zaczął on pokazywać czas dla miejscowości oddalonej na wschód od Suwałk o ok. 400 km (obecna Białoruś).
- W 2011 roku zegar poddano kompleksowym zabiegom renowacyjnym, m.in. zrekonstruowano brakujące elementy i zabezpieczono przed korozją. Prace prowadzili specjaliści z Torunia. Koszt zamknął się kwotą 27 tys. zł.
- W 2016 roku pękła podstawa zegara. Został on więc zdemontowany (przez pracowników Zarządu Dróg i Zieleni w Suwałkach) i poddany potrzebnym zabiegom naprawczym, po których (we wrześniu 2016 r.)[8] powrócił na swoje miejsce.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jadwiga Siekierko - w latach 1976–2000, 2004–2008 nauczycielka geografii w I Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. Autorka publikacji Wokół słonecznego zegara.
- ↑ J. Siekierko, Wokół słonecznego zegara, Suwałki 2006, s. 10.
- ↑ a b J. Siekierko, Wokół Słonecznego zegara, Suwałki 2006, s. 8.
- ↑ W. Jemielity, Zespół pokamedulski w Wigrach, Łomża 1989, s. 12.
- ↑ A. Połujański, Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte, Warszawa 1859, s. 161.
- ↑ a b J. Bartyś, Czerwony hrabia Karol Brzostowski, Warszawa 1978, s. 226.
- ↑ I. Poczobut, Czy zegar słoneczny w suwalskim Parku Konstytucji 3 Maja pokazuje dokładną godzinę?, https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/suwalki/id/159402 [Dostęp: 2020.12.18].
- ↑ Zegar słoneczny..., „DwuTygodnik Suwalski” 2016, nr 20, s. 6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- (akk), Suwałki : zegar w parku Konstytucji doczekał się renowacji, https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/suwalki/id/65375 [Dostęp: 2020.12.18].
- Bacewicz J., Ulicami i uliczkami Suwałk, Suwałki 2008. ISBN 978-83-925857-6-3
- Bartyś J., Czerwony hrabia Karol Brzostowski, Warszawa 1978
- (dos), Zegar powinien służyć miastu, „Tygodnik Suwalski” 2003, nr 24, dod. „Kurier Grodzki”.
- (dos), Zegar w remoncie, "DwuTygodnik Suwalski" 2011, nr 34.
- Gdzie zegar?, "DwuTygodnik Suwalski" 2016, nr 18.
- Gębicz R., Zegary słoneczne, „Nasz Sztabiński Dom" 2002, nr 8.
- Jemielity W., Zespół pokamedulski w Wigrach, Łomża 1989.
- Kubaszewski T., Suwałki. Zegar słoneczny nie działa od 13 lat, https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/suwalki/id/160173 [Dostęp: 2020.12.18].
- Matusiewicz A., Rys historyczny Parku im. Konstytucji 3 Maja w Suwałkach, Suwałki 2002 [masz.].
- Pietruk W., Suwałki w rysunkach i akwareli Władysława Pietruka, Białystok 2009, http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=10085&from=&dirids=1&ver_id=&lp=12&QI= [Dostęp: 2020.12.28].
- Poczobut I., Czy zegar słoneczny w suwalskim Parku Konstytucji 3 Maja pokazuje dokładną godzinę?, https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/suwalki/id/159402 [Dostęp: 2020.12.18].
- Połujański A., Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte, Warszawa 1859.
- Siekierko J., Wokół słonecznego zegara, Suwałki 2006. ISBN 978-83-922927-0-8
- Suwałki : miasto nad Czarną Hańczą, red. J. Kopciał, Suwałki 2005. ISBN 83-87415-37-5
- Zegar słoneczny...,„DwuTygodnik Suwalski” 2016, nr 20.