Przejdź do zawartości

Porajmos: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Rei-bot (dyskusja | edycje)
81 886 edycji
m robot dodaje: es:Porraimos
grafika, dodanie informacji z en.wiki
Linia 1: Linia 1:
[[Image:Porajmos.jpg|thumb|300px|Cyganie uwięzieni w [[obóz koncentracyjny|obozie koncentracyjnym]] [[Belzec]] ]]
⚫
Eksterminacja [[Cyganie|Cyganów]]<ref>Określenie "Cyganie" było jedyną nazwą tego narodu w czasie II wojny. Używana współcześnie równorzędnie nazwa "Romowie" może być myląca, ponieważ tylko jedna z grup Cyganów nazywa siebie "Roma" (czyli "Ludzie"), pozostałe mają inne nazwy np. "Sinti".</ref> przez [[III Rzesza|III Rzeszę]] miała podobnie masowy i bezwzględny charakter jak planowe mordowanie [[Żydzi|Żydów]] ([[Holocaust]])<ref>Na podstawie informacji z książki: Laurence Rees ''Auschwitz. Naziści i "ostateczne rozwiązanie"'', Prószyński i S-ka, Warszawa 2005, s. 190-193</ref>.

⚫
'''Eksterminacja [[Cyganie|Cyganów]]<ref>Określenie "Cyganie" było jedyną nazwą tego narodu w czasie II wojny. Używana współcześnie równorzędnie nazwa "Romowie" może być myląca, ponieważ tylko jedna z grup Cyganów nazywa siebie "Roma" (czyli "Ludzie"), pozostałe mają inne nazwy np. "Sinti".</ref> przez [[III Rzesza|III Rzeszę]]''' ( w [[język romski|języku romskim]] '''Porajmos'''=''Pochłonięcie'' lub '''Samudaripen''', '''Kali Traš''') miała podobnie masowy i bezwzględny charakter jak planowe mordowanie [[Żydzi|Żydów]] ([[Holocaust]])<ref>Na podstawie informacji z książki: Laurence Rees ''Auschwitz. Naziści i "ostateczne rozwiązanie"'', Prószyński i S-ka, Warszawa 2005, s. 190-193</ref>.

==Przyczyny==
==Przyczyny==
Wg ideologii [[Narodowy socjalizm|nazistowskiej]] Cyganie jako lud tradycyjnie [[koczownicy|koczowniczy]] i utrzymujący się z dorywczych zajęć takich jak np. [[kotlarstwo]] i [[kowalstwo]] byli "aspołeczni" tzn. nie mogli włączyć się w strukturę państwa [[totalitaryzm|totalitarnego]]. Najważniejszym powodem było "pozaeuropejskie pochodzenie rasowe", co w mniemaniu nazistów stanowiło "zagrożenie dla czystości rasy" (chociaż w rzeczywistości Cyganie są ludem [[Indoeuropejczycy|indoeuropejskim]], podobnie jak [[Niemcy]]). Z tych przyczyn naziści postanowili całkowicie wymordować naród cygański. Nie znamy dokładnej daty ani miejsca podjęcia takich decyzji. Przypuszczalnie była to inicjatywa [[Heinrich Himmler|Himmlera]], ustnie zaakceptowana przez [[Adolf Hitler|Hitlera]]. Podobnie jak w przypadku Żydów, o tym kto jest Cyganem decydowało jego pochodzenie rasowe (nawet bardzo odległe), a nie inne względy np. kulturowe. Znane są przypadki osób, takich jak 8-letniej [[Else Baker]] z [[Hamburg]]a, zabranej do [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]] od niemieckiej rodziny, pod pretekstem, że jej babka była Cyganką.
Najważniejszym powodem było "pozaeuropejskie pochodzenie rasowe" Cyganów, co w mniemaniu nazistów stanowiło "zagrożenie dla czystości rasy" (chociaż w rzeczywistości Cyganie są ludem [[Indoeuropejczycy|indoeuropejskim]], podobnie jak [[Niemcy]]). Cyganie, jako pochodzący z [[Indie|Indii]] bezpośredni potomkowie [[Ariowie|Ariów]], stanowili problem dla ideologów [[rasizm]]u, bo mogli być bardziej "aryjscy", niż sami [[Niemcy (naród)|Niemcy]]<ref>Ian Hancock, ''We are the Romani People''. Hatfield: University of Hertfordshire Press, 2002, (ISBN 1 902806 19 0)</ref>. Aby rozwiązać ten problem, teoretyk rasizmu [[Hans F. K. Günther]] stworzył teorię o pochodzeniu Cyganów od "niższych klas" Ariów, którzy "wymieszali" się z "podrzędnymi" ludami ([[Turcy]], [[Semici]], [[Drawidowie]]).

Wg ideologii [[Narodowy socjalizm|nazistowskiej]] Cyganie jako lud tradycyjnie [[koczownicy|koczowniczy]] i utrzymujący się z dorywczych zajęć takich jak np. [[kotlarstwo]] i [[kowalstwo]] byli "aspołeczni" tzn. nie mogli włączyć się w strukturę państwa [[totalitaryzm|totalitarnego]].

Z tych przyczyn naziści postanowili całkowicie wymordować naród cygański. [[Heinrich Himmler]] początkowo wahał się, czy stworzyć dla "czystych rasowo" Cyganów "rezerwat" w odległym zakatku Europy, jednak porzucił ten plan. [[15 listopada]] [[1943]] postanowił, że Cyganie i "częściowi Cyganie" mają być traktowani tak samo, jak Żydzi.

==Przebieg eksterminacji==
==Przebieg eksterminacji==
Odwrotnie, niż w przypadku Żydów i innych narodów, nie znamy nawet przybliżonej liczby ofiar eksterminacji Cyganów. Przyczną był fakt, że większość z nich nie miała obywatelstwa, dokumentów, meldunku itp. Ogólną liczbę zabitych ocenia się na nie mniej niż 250.000.
Odwrotnie, niż w przypadku Żydów i innych narodów, nie znamy nawet przybliżonej liczby ofiar eksterminacji Cyganów. Przyczną był fakt, że większość z nich nie miała obywatelstwa, dokumentów, meldunku itp. Ogólną liczbę zabitych ocenia się na nie mniej niż 250.000 (szacunkowe obliczenia są bardzo różne: od 200.000 do 2 milionów ofiar).


⚫
Do dziś rodziny zamordowanych nie doczekały się żadnego odszkodowania ze strony Niemiec, a nieliczne pomniki, upamiętniające zamordowanych Cyganów, wzniesiono przeważnie w ciągu ostatnich 10-15 lat.
===III Rzesza===
===III Rzesza===
Od początku powstania III Rzeszy niemieccy Cyganie byli poddawani przymusowej [[kastracja|sterylizacji]] i innym represjom. Pierwsi Cyganie zostali wywiezieni z terenu Niemiec do nowoutworzonych [[getto|gett]] na terenie okupowanej Polski - około 5.000 osób trafiło do getta w [[Łódź|Łodzi]] i były to jedne z pierwszych ofiar zagazowanych w ruchomych (umieszczonych na [[ciężarówka]]ch) [[komora gazowa|komorach gazowych]] w [[Chełmno nad Nerem|Chełmnie nad Nerem]] w styczniu [[1943]].
Od początku powstania III Rzeszy niemieccy Cyganie byli poddawani przymusowej [[kastracja|sterylizacji]] i innym represjom.

[[14 listopada]] [[1935]] zakres [[ustawy norymberskie|ustaw norymberskich]] rozszerzono, zakazując małżeństw między Niemcami i Cyganami. <ref>{{lang|en}} [http://www.ushmm.org/outreach/nlawchr.htm]</ref>
[[7 marca]] [[1936]] Cyganów pozbawiono czynnego i biernego prawa wyborczego.

W [[1936]] problemem Cyganów (''Zigeunerfrage'') zajmował się "Zespół Badawczy ds. Higieny Rasowej i Biologii Ludnościowej" (''Rassenhygienische und Bevölkerungsbiologische Forschungsstelle''), Department L3 w Departamencie Zdrowia Rzeszy, kieropwany przez dr [[Robert Ritter|Roberta Rittera]] i Evę Justin. Doszli oni do wniosku, że większość Cyganów [[Roma]] stanowi "niebezpieczeństwo dla rasy" i powinni być "wyeliminowani".

Podobnie jak w przypadku Żydów, o tym kto jest Cyganem decydowało jego pochodzenie rasowe (nawet bardzo odległe), a nie inne względy np. kulturowe. Znane są przypadki osób, takich jak 8-letniej [[Else Baker]] z [[Hamburg]]a, zabranej do [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]] od niemieckiej rodziny, pod pretekstem, że jej babka była Cyganką.
Pierwsi Cyganie zostali wywiezieni z terenu Niemiec do nowoutworzonych [[getto|gett]] na terenie okupowanej Polski - około 5.000 osób trafiło do getta w [[Łódź|Łodzi]] i były to jedne z pierwszych ofiar zagazowanych w ruchomych (umieszczonych na [[ciężarówka]]ch) [[komora gazowa|komorach gazowych]] w [[Chełmno nad Nerem|Chełmnie nad Nerem]] w styczniu [[1943]].


Za największe "zagrożenie" uważano tzw. "mieszańców" (''Mischlingen''), czyli osoby w których rodzinie do czwartego pokolenia wstecz był przynajmniej jeden przodek pochodzenia cygańskiego. Tropiono ich z urzędu i wywożono do obozów zagłady.
Za największe "zagrożenie" uważano tzw. "mieszańców" (''Mischlingen''), czyli osoby w których rodzinie do czwartego pokolenia wstecz był przynajmniej jeden przodek pochodzenia cygańskiego. Tropiono ich z urzędu i wywożono do obozów zagłady.

[[6 grudnia]] [[1942]] Himmler nakazał wywiezienie wszystkich Cyganów do obozu zagłady [[Auschwitz-Birkenau]]


===Kraje Europy Środkowej===
===Kraje Europy Środkowej===
Linia 18: Linia 35:
[[Słowacja]] prowadziła niekonsekwentną politykę: po okresach łapanek i wywożenia Cyganów do obozów zagłady, następowały długie okresy "bezczynności".
[[Słowacja]] prowadziła niekonsekwentną politykę: po okresach łapanek i wywożenia Cyganów do obozów zagłady, następowały długie okresy "bezczynności".


⚫
W [[Protektorat Czech i Moraw|Protektoracie Czech i Moraw]] tamtejsze władze kolaboracyjne prowadziły akcje antycygańską pod kontrolą niemiecką; działały obozy przejściowe np. [[obozy koncentracyjne Lety i Hodonin]], skąd Cyganie byli wysyłani do Auschwitz-Birkenau.
W uzależnionej od III Rzeszy [[Rumunia|Rumunii]] Cyganie nie byli celem zagłady; jednak tysiące ich zginęły na skutek prześladowań ze strony władz i miejscowej ludności.


W [[Chorwacja|Chorwacji]] [[Ustasze]] więzili Cyganów (wraz z Żydami i [[Serbowie|Serbami]]) w obozie koncentracyjnym [[Jasenovac]], gdzie zamordowano dziesiątki tysięcy Cyganów. Około 26 000 chorwackich Cyganów zostało wysłanych do KZ Auschwitz<ref>{{lang|en}} [http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/Jasenovac.html]</ref>.
⚫
W [[Protektorat Czech i Moraw|Protektoracie Czech i Moraw]] tamtejsze władze kolaboracyjne prowadziły akcje antycygańską pod kontrolą niemiecką,działały obozy przejściowe np. [[Obozy koncentracyjne Lety i Hodonin]].

[[Węgry]] i [[Rumunia]] uczestniczyły w niemieckim planie wymordowania Cyganów, jednak na znacznie mniejszą skalę i z tego powodu większość Cyganów w tych krajach przeżyła. Węgry wysłały do Auschwitz od 30 000 do 70 000 Cyganów. Rumunia uwięziła 25 000 Cyganów we własnym obozie koncentracyjnym w [[Transnistria|Transnistrii]], gdzie zginęło 11 000.<ref> {{lang|en}} [http://www1.yadvashem.org/about_yad/what_new/data_whats_new/pdf/english/Findings_Recommendations.pdf]</ref>


===Europa Wschodnia===
===Europa Wschodnia===
Wojska niemieckie, wkraczające na zachodnie tereny [[ZSRR]] traktowały spotkanych Cyganów podobnie jak Żydów: plutony egzekucyjne rozstrzeliwały każdą złapaną grupę, bardzo często zabijano Cyganów razem z Żydami i zakopywano wspólnie w masowych grobach.
Wojska niemieckie, wkraczające na zachodnie tereny [[ZSRR]] traktowały spotkanych Cyganów podobnie jak Żydów: plutony egzekucyjne ''[[Einsatzgruppen]]'' rozstrzeliwały wszystkich złapanych Cyganów, bardzo często zabijano ich razem z Żydami i zakopywano wspólnie w masowych grobach.


==Współczesne reakcje==
⚫
'''Przypisy'''
⚫
Przez dziesięciolecia od zakończenia II wojny eksterminacja Cyganów pozostawała w cieniu Holocaustu Żydów i była praktycznie zapomniana. Do dziś rodziny zamordowanych Cyganów nie doczekały się żadnego odszkodowania ze strony Niemiec, a nieliczne pomniki, upamiętniające zamordowanych Cyganów, wzniesiono przeważnie w ciągu ostatnich 10-15 lat.
<references/>
[[23 października]] [[2007]] [[Traian Băsescu]], jako pierwszy prezydent Rumunii, publicznie przeprosił za udział swojego kraju w mordowaniu Cyganów i podkreślił, że kwestia ludobójstwa Cyganów powinna być uczona w szkołach. Część tej deklaracji była wygłoszona w języku romskim. <ref> {{lang|en}} [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/10/23/AR2007102301321.html] ''[[Washington Post]]''</ref>

⚫
{{Przypisy}}


[[Kategoria:Romowie]]
[[Kategoria:Romowie]]
[[Kategoria:II wojna światowa]]
[[Kategoria:II wojna światowa]]

==Linki zewnętrzne==
* {{lang|en}} [http://www.osi.hu/rpp/holocaust.html chronologia eksterminacji]
* {{lang|en}} [http://www.preventgenocide.org/edu/pastgenocides/nazi/parajmos/resources/ Roma-Sinti Genocide (Parajmos) Resources]



[[br:Porajmos]]
[[br:Porajmos]]

Wersja z 18:35, 27 paź 2007

Plik:Porajmos.jpg
Cyganie uwięzieni w obozie koncentracyjnym Belzec

Eksterminacja Cyganów[1] przez III Rzeszę ( w języku romskim Porajmos=Pochłonięcie lub Samudaripen, Kali Traš) miała podobnie masowy i bezwzględny charakter jak planowe mordowanie Żydów (Holocaust)[2].

Przyczyny

Najważniejszym powodem było "pozaeuropejskie pochodzenie rasowe" Cyganów, co w mniemaniu nazistów stanowiło "zagrożenie dla czystości rasy" (chociaż w rzeczywistości Cyganie są ludem indoeuropejskim, podobnie jak Niemcy). Cyganie, jako pochodzący z Indii bezpośredni potomkowie Ariów, stanowili problem dla ideologów rasizmu, bo mogli być bardziej "aryjscy", niż sami Niemcy[3]. Aby rozwiązać ten problem, teoretyk rasizmu Hans F. K. Günther stworzył teorię o pochodzeniu Cyganów od "niższych klas" Ariów, którzy "wymieszali" się z "podrzędnymi" ludami (Turcy, Semici, Drawidowie).

Wg ideologii nazistowskiej Cyganie jako lud tradycyjnie koczowniczy i utrzymujący się z dorywczych zajęć takich jak np. kotlarstwo i kowalstwo byli "aspołeczni" tzn. nie mogli włączyć się w strukturę państwa totalitarnego.

Z tych przyczyn naziści postanowili całkowicie wymordować naród cygański. Heinrich Himmler początkowo wahał się, czy stworzyć dla "czystych rasowo" Cyganów "rezerwat" w odległym zakatku Europy, jednak porzucił ten plan. 15 listopada 1943 postanowił, że Cyganie i "częściowi Cyganie" mają być traktowani tak samo, jak Żydzi.

Przebieg eksterminacji

Odwrotnie, niż w przypadku Żydów i innych narodów, nie znamy nawet przybliżonej liczby ofiar eksterminacji Cyganów. Przyczną był fakt, że większość z nich nie miała obywatelstwa, dokumentów, meldunku itp. Ogólną liczbę zabitych ocenia się na nie mniej niż 250.000 (szacunkowe obliczenia są bardzo różne: od 200.000 do 2 milionów ofiar).

III Rzesza

Od początku powstania III Rzeszy niemieccy Cyganie byli poddawani przymusowej sterylizacji i innym represjom.

14 listopada 1935 zakres ustaw norymberskich rozszerzono, zakazując małżeństw między Niemcami i Cyganami. [4] 7 marca 1936 Cyganów pozbawiono czynnego i biernego prawa wyborczego.

W 1936 problemem Cyganów (Zigeunerfrage) zajmował się "Zespół Badawczy ds. Higieny Rasowej i Biologii Ludnościowej" (Rassenhygienische und Bevölkerungsbiologische Forschungsstelle), Department L3 w Departamencie Zdrowia Rzeszy, kieropwany przez dr Roberta Rittera i Evę Justin. Doszli oni do wniosku, że większość Cyganów Roma stanowi "niebezpieczeństwo dla rasy" i powinni być "wyeliminowani".

Podobnie jak w przypadku Żydów, o tym kto jest Cyganem decydowało jego pochodzenie rasowe (nawet bardzo odległe), a nie inne względy np. kulturowe. Znane są przypadki osób, takich jak 8-letniej Else Baker z Hamburga, zabranej do Auschwitz od niemieckiej rodziny, pod pretekstem, że jej babka była Cyganką. Pierwsi Cyganie zostali wywiezieni z terenu Niemiec do nowoutworzonych gett na terenie okupowanej Polski - około 5.000 osób trafiło do getta w Łodzi i były to jedne z pierwszych ofiar zagazowanych w ruchomych (umieszczonych na ciężarówkach) komorach gazowych w Chełmnie nad Nerem w styczniu 1943.

Za największe "zagrożenie" uważano tzw. "mieszańców" (Mischlingen), czyli osoby w których rodzinie do czwartego pokolenia wstecz był przynajmniej jeden przodek pochodzenia cygańskiego. Tropiono ich z urzędu i wywożono do obozów zagłady.

6 grudnia 1942 Himmler nakazał wywiezienie wszystkich Cyganów do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau

Kraje Europy Środkowej

Niemcy osadzili większość polskich Cyganów w obozach koncentracyjnych, gdzie wszyscy zginęli[5]. W Birkenau od lutego 1943 mieszkało w specjalnym "obozie cygańskim" około 23.000 osób. Rodziny cygańskie nie były rozdzielane, jednak żyły w najgorszych warunkach, bez wody i prawie bez jedzenia. Rezultatem była rekordowa śmiertelność z głodu i chorób (głównie tyfusu i nomy). W lecie 1943 Niemcy przeprowadzili likwidację "obozu cygańskiego" w Birkenau, mordując w komorach gazowych 20.000 ludzi.

Kolejna likwidacja "obozu cygańskiego" miała miejsce w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944, kiedy 2.897 osób (mimo rozpaczliwego oporu) zagazowano w komorze przy IV krematorium w Birkenau. Ciała zamordowanych pochowano w pobliskim rowie.

Słowacja prowadziła niekonsekwentną politykę: po okresach łapanek i wywożenia Cyganów do obozów zagłady, następowały długie okresy "bezczynności".

W Protektoracie Czech i Moraw tamtejsze władze kolaboracyjne prowadziły akcje antycygańską pod kontrolą niemiecką; działały obozy przejściowe np. obozy koncentracyjne Lety i Hodonin, skąd Cyganie byli wysyłani do Auschwitz-Birkenau.

W Chorwacji Ustasze więzili Cyganów (wraz z Żydami i Serbami) w obozie koncentracyjnym Jasenovac, gdzie zamordowano dziesiątki tysięcy Cyganów. Około 26 000 chorwackich Cyganów zostało wysłanych do KZ Auschwitz[6].

Węgry i Rumunia uczestniczyły w niemieckim planie wymordowania Cyganów, jednak na znacznie mniejszą skalę i z tego powodu większość Cyganów w tych krajach przeżyła. Węgry wysłały do Auschwitz od 30 000 do 70 000 Cyganów. Rumunia uwięziła 25 000 Cyganów we własnym obozie koncentracyjnym w Transnistrii, gdzie zginęło 11 000.[7]

Europa Wschodnia

Wojska niemieckie, wkraczające na zachodnie tereny ZSRR traktowały spotkanych Cyganów podobnie jak Żydów: plutony egzekucyjne Einsatzgruppen rozstrzeliwały wszystkich złapanych Cyganów, bardzo często zabijano ich razem z Żydami i zakopywano wspólnie w masowych grobach.

Współczesne reakcje

Przez dziesięciolecia od zakończenia II wojny eksterminacja Cyganów pozostawała w cieniu Holocaustu Żydów i była praktycznie zapomniana. Do dziś rodziny zamordowanych Cyganów nie doczekały się żadnego odszkodowania ze strony Niemiec, a nieliczne pomniki, upamiętniające zamordowanych Cyganów, wzniesiono przeważnie w ciągu ostatnich 10-15 lat.

23 października 2007 Traian Băsescu, jako pierwszy prezydent Rumunii, publicznie przeprosił za udział swojego kraju w mordowaniu Cyganów i podkreślił, że kwestia ludobójstwa Cyganów powinna być uczona w szkołach. Część tej deklaracji była wygłoszona w języku romskim. [8]

  1. ↑ Określenie "Cyganie" było jedyną nazwą tego narodu w czasie II wojny. Używana współcześnie równorzędnie nazwa "Romowie" może być myląca, ponieważ tylko jedna z grup Cyganów nazywa siebie "Roma" (czyli "Ludzie"), pozostałe mają inne nazwy np. "Sinti".
  2. ↑ Na podstawie informacji z książki: Laurence Rees Auschwitz. Naziści i "ostateczne rozwiązanie", Prószyński i S-ka, Warszawa 2005, s. 190-193
  3. ↑ Ian Hancock, We are the Romani People. Hatfield: University of Hertfordshire Press, 2002, (ISBN 1 902806 19 0)
  4. ↑ (ang.) [1]
  5. ↑ Nieliczni ocaleni polscy Cyganie po II wojnie przenieśli się głównie na Ziemie Zachodnie. Do Polski przybyły nowe grupy Cyganów, przede wszystkim z ZSRR i Rumunii.
  6. ↑ (ang.) [2]
  7. ↑ (ang.) [3]
  8. ↑ (ang.) [4] Washington Post

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Porajmos&oldid=10018377”