Łowczyk białobrewy
| Todiramphus tutus[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1788) | |||
 Rycina łowczyka białobrewego autorstwa Johna G. Keulemansa z A Monograph of the Alcedinidae, or Family of Kingfishers | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
łowczyk białobrewy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Łowczyk białobrewy[4], łowiec białobrewy[5] (Todiramphus tutus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny zimorodkowatych (Alcedinidae). Jest endemitem dwóch archipelagów wchodzących w skład Polinezji – Wysp Pod Wiatrem i Południowych Wysp Cooka. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened)[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1788 roku Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Alcedo tuta, a jako miejsce typowe wskazał Tahiti[2][6][7]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Todiramphus[4][7][8][9]. Wyróżnia się trzy podgatunki T. tutus[7][8][9]:
- T. t. atiu (Holyoak, 1974)
- T. t. mauke (Holyoak, 1974)
- T. t. tutus (J.F. Gmelin, 1788)
Wcześniej część autorów wyróżniała jeszcze jeden podgatunek T. t. ruficollaris, który obecnie został wyodrębniony jako osobny gatunek łowczyk rdzawoszyi (Todiramphus ruficollaris)[10][11]. Na podstawie badań molekularnych Andersen et al., łowczyk białobrewy jest blisko spokrewniony z łowczykiem polinezyjskim (T. veneratus) i łowczykiem płowogłowym (T. gertrudae) czasami uznawanym za podgatunek łowczyka rudobrewego (T. gambieri gertrudae)[12][13].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Todiramphus: rodzaj Todus Brisson, 1760 (płaskodziobek); gr. ῥαμφος rhamphos „dziób”[14].
- tutus: łac. tutus – „szanowany, chroniony, uważny”[15].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak o dużym, szerokim u nasady, czarnym dziobie, którego górna część jest nieco jaśniejsza, na dolnej szczęce, u nasady dzioba, bladożółte przebarwienie. Nogi i stopy czarne. Tęczówki ciemnobrązowe. Nie występuje dymorfizm płciowy. Góra głowy zielononiebieska na czubku, poniżej biały pas brwiowy, pod nim czarna, dosyć wąska maska obejmująca nasadę dzioba, okolice oczu, uszy, rozciąga się wokół głowy w formie bardzo wąskiego paska. W okolicach oczu niebieskozielone przebarwienia. Podgardle, gardło, szyja, kark, pierś, brzuch i boki białe, podobnie jak pokrywy podogonowe. Skrzydła i górne części ciała zielononiebieskie, ogon dosyć krótki, także zielononiebieski. Osobniki młodociane podobne do dorosłych z płowożółtymi brzegami skrzydeł, czarnymi drobnymi pręgami na piersi[7]. Długość ciała 22 cm[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Poszczególne podgatunki łowczyka białobrewego występują[7]:
- T. t. atiu – wyspa Atiu (Południowe Wyspy Cooka),
- T. t. mauke – wyspa Mauke (Południowe Wyspy Cooka),
- T. t. tutus – wyspy Maupiti, Bora-Bora, Tahaa, Raiatea i Huahine z grupy Wysp Pod Wiatrem, administracyjnie należącej do Polinezji Francuskiej.
Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 67,2 tys. km², ale obszar faktycznie zajmowany przez gatunek to tylko około 944 km²[16].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głównym habitatem łowczyka białobrewego są pierwotne lasy tropikalne, zwłaszcza w dolinach potoków górskich. Obserwowany był także w lasach wtórnego wzrostu, na starych plantacjach, polach uprawnych czy w ogrodach. Jest gatunkiem osiadłym[7]. Długość pokolenia jest określana na 4,8 roku[16]. Dieta tego gatunku jest bardzo bogata, stwierdzono spożywanie owadów prostoskrzydłych, termitów, straszyków, karaczanów, ciem i ich larw, pająków, skąposzczetów oraz słodkowodnych krewetek dochodzących do rozmiarów 5–6 cm, niewielkich ryb i małych jaszczurek. Żeruje zarówno w lesie, jak i wzdłuż rzek i potoków. Zdobyczy wypatruje najczęściej siedząc na gałęziach w górnych i środkowych partiach drzew; ofiary łapie w locie, pobiera z pni, gałęzi i listowia, a także pikuje, chwytając zdobycz na ziemi lub w płytkiej wodzie[7].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Nie ma wielu informacji na temat rozmnażania i gniazdowania. Obserwowano lęgi w okresie od grudnia do stycznia. Na wyspie Atiu samca w kondycji lęgowej widziano w połowie września. Gniazda wykuwa w pniach spróchniałych drzew. W lęgu dwa białe jaja[7].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN łowczyk białobrewy jest klasyfikowany jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened). Liczebność populacji jest szacowana na więcej niż 2500, a mniej niż 10 000 dorosłych osobników rozmieszczonych w nie więcej niż 100 lokalizacjach. Ze względu na utratę i fragmentację naturalnego habitatu, na części wysp prognozowane są spore spadki jego liczebności[3][16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Todiramphus tutus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Chattering Kingfisher Todiramphus tutus (Gmelin, JF 1788). Avibase. [dostęp 2023-05-27]. (ang.).
- ↑ a b c Todiramphus tutus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 - ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-04-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-27].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 163, 1999.
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 1, Lipsiae 1788, s. 453 [dostęp 2023-05-27].
- ↑ a b c d e f g h i P.F. Woodall & Guy M. Kirwan: Chattering Kingfisher Todiramphus tutus, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-05-27]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-27]. (ang.).
- ↑ a b Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-05-27] (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 224. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Nigel Collar & Guy M. Kirwan: Mewing Kingfisher Todiramphus ruficollari, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-05-27]. (ang.).
- ↑ Michael J. Andersen, Jenna M. McCullough, William M. Mauck III, Brian Tilston Smith & Robert G. Moyle. Rapid diversification and secondary sympatry in Australo-Pacific kingfishers (Aves: Alcedinidae: Todiramphus). „Royal Society Open Science”. 2: 2140375, 2015. Londyn. (ang.).
- ↑ Michael J. Andersen, Hannah T. Shult, Alice Cibois, Jean-Claude Thibault, Christopher E. Filardi & Robert G. Moyle. A phylogeny of kingfishers reveals an Indomalayan origin and elevated rates of diversification on oceanic islands. „Journal of Biogeography”. 45, s. 2691, 2018. Londyn. (ang.).
- ↑ Todiramphus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-04-29] (ang.).
- ↑ tutus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-05-14] (ang.).
- ↑ a b c Chattering Kingfisher Todiramphus tutus. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-05-27]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].