Łysa Góra (województwo małopolskie)
wieś | |
Fragment wsi | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2008) |
1486[2] |
Strefa numeracyjna |
14 |
Kod pocztowy |
32-853[3] |
Tablice rejestracyjne |
KBR |
SIMC |
0819148 |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu brzeskiego | |
Położenie na mapie gminy Dębno | |
49°55′59″N 20°44′05″E/49,933056 20,734722[1] | |
Strona internetowa |
Łysa Góra – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Dębno.
Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[4].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łysa Góra. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Łysa Góra leży na Pogórzu Wiśnickim, od południa wieś otaczają Dąbrowa (Wilkówka) 409,7 m n.p.m., Chocholec 377,7 m n.p.m. i Kamionka 392,3 m n.p.m. Przez wieś przepływa, posiadająca tu źródła, rzeka Kisielina.
Integralne części wsi
[edytuj | edytuj kod]SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0819154 | Pańska Góra | część wsi |
0819190 | Podkościele | część wsi |
0819160 | Przymiarki | część wsi |
0819177 | Siciny | część wsi |
0819183 | Średnie Pole | część wsi |
0819214 | Zagonie | część wsi |
0819220 | Zamieście | część wsi |
-|08 | Zaszkole | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1321, do czasu rozbiorów Polski była własnością biskupów krakowskich. Później przeszła w ręce prywatne. Sławę Łysa Góra zyskała jednak znacznie później, po II wojnie światowej, kiedy w 1947 powstała tam Spółdzielnia Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Kamionka”. Przy spółdzielni powstał zakład produkcyjny „Kamionka”, który sprzedawał wyroby do różnych krajów na całym świecie, a utworzone technikum ceramiczne zyskało miano szkoły artystycznej. W 2008 r. spółdzielnia przeżywała poważne problemy ekonomiczne, a zainteresowanie kształceniem w szkole radykalnie spadło[7]. Obecnie spółdzielnia jest w likwidacji, a technikum zlikwidowano, w budynku działa Środowiskowy Dom Samopomocy.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy (Łysa Góra 32) – został wybudowany w latach 1920–1922, a konsekrowany w 1938 roku. Monumentalne schody wraz z otoczeniem powstały w 1959 roku. Budynek posiada liczne dekoracje ceramiczne na zewnątrz i wewnątrz. W 1972 roku na szczycie kościoła umieszczono mozaikowy wizerunek Matki Bożej Nieustającej Pomocy, autorstwa Stefana Jakubowskiego. W 1982 roku wejście do kościoła ozdobiła mozaika ze św. Stanisławem biskupem i męczennikiem, autorstwa Czesławy Paseli, która jest także autorką Ukrzyżowania na zewnętrznej ścianie prezbiterium (ołtarz polowy) oraz Chrystusa Dobrego Pasterza na pobliskiej plebanii.
Wnętrze kościoła zawiera ceramiczne dekoracje powstałe w latach 80. XX wieku zaprojektowane przez krakowskich artystów Marię i Jerzego Skąpskich we współpracy z Jerzym Sachą, łysogórskim rzeźbiarzem i ceramikiem. Są to: na ścianach nawy stacje Drogi Krzyżowej, na ścianach prezbiterium kompozycja Serca Jezusa i scen z życia Św. Józefa a także scena Ostatniej Wieczerzy, a w ołtarzu głównym ceramiczna rama dla ikony Matki Bożej, autorstwa Marii Skąpskiej[8].
- Budynki związane z działalnością Spółdzielni „Kamionka” – budynki stary i nowy, a także pięć innych obiektów m.in. dom Antoniego Kopytki, budynek dawnego technikum ceramicznego (obecnie Środowiskowy Dom Samopomocy) zostały włączone w szlak ceramiczny czarownic i czarodziejów, gdzie poszczególne obiekty oznaczone są ceramicznymi tabliczkami[9]. W budynku na trasie znajduje się także wystawa „Skarby z Łysej Góry”. Ekspozycja powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łysogórskiej „Krakus”, poświęcona jest miejscowości i jej mieszkańcom[9].
- Kapliczka kamienna "Ecce Homo" z 1870 roku
- Krzyż żeliwny na postumencie z 1890 roku
- Figura Matki Bożej Królowej Polski z Dzieciątkiem z 1902 roku
- Tablica pamiątkowa w miejscu katastrofy poświęcona poległej załodze bombowca – w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944 w Łysej Górze rozbił się aliancki bombowiec B-24 Liberator 161 z 31. dywizjonu Południowoafrykańskich Sił Powietrznych (SAAF), zestrzelony przez niemiecki myśliwiec w czasie powrotu do bazy we Włoszech po dokonaniu zrzutu dla powstania warszawskiego[10]
W Łysej Górze działają[11]:
- Zespół Pieśni i Tańca „Kamionka”, który powstał w 1953 roku
- Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Łysogórskiej „Krakus”
- Łysogórska Orkiestra Dęta
- Ludowy Klub sportowy Lks Kłos Łysa Góra, założony w 1948 roku
- ochotnicza straż pożarna
-
Pierwszy budynek spółdzielni „Kamionka”
-
Dom Antoniego Kopytki. Łysa Góra – spacer ceramicznym szlakiem czarownic i czarodziejów
-
Środowiskowy Dom Samopomocy – dawne technikum
Osoby związane z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]- Franciszek Mleczko – działacz spółdzielczy i ludowy, nauczyciel, poseł na Sejm PRL III, IV i V kadencji z ramienia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.
- Bolesław Książek – ceramik, autor projektów naczyń dekoracyjnych i użytkowych, rzeźb, płyt okładzinowych, autor i współautor wielu ceramicznych dekoracji architektonicznych.
- Jerzy Sacha – ceramik, rzeźbiarz
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74619
- ↑ Urząd Gminy Dębno. [dostęp 2009-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-17)].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 754 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Sołectwo Łysa Góra. [dostęp 2021-11-15].
- ↑ Szlak ceramiczny regionu tarnowskiego. [dostęp 2021-11-15].
- ↑ a b Spacer ceramicznym szlakiem czarownic i czarodziejówKsiążek. [dostęp 2021-11-15].
- ↑ Strona internetowa Gminy Dębno (powiat brzeski) [1] oraz strona z informacjami o samolotach alianckich zestrzelonych nad ziemią brzeską w sierpniu 1944 [2]
- ↑ Strony. [dostęp 2021-11-15].