Przejdź do zawartości

Łysa Góra (województwo małopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łysa Góra
wieś
Ilustracja
Fragment wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

brzeski

Gmina

Dębno

Liczba ludności (2008)

1486[2]

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

32-853[3]

Tablice rejestracyjne

KBR

SIMC

0819148

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Położenie na mapie powiatu brzeskiego
Mapa konturowa powiatu brzeskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Położenie na mapie gminy Dębno
Mapa konturowa gminy Dębno, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Ziemia49°55′59″N 20°44′05″E/49,933056 20,734722[1]
Strona internetowa

Łysa Górawieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Dębno.

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[4].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łysa Góra. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Łysa Góra leży na Pogórzu Wiśnickim, od południa wieś otaczają Dąbrowa (Wilkówka) 409,7 m n.p.m., Chocholec 377,7 m n.p.m. i Kamionka 392,3 m n.p.m. Przez wieś przepływa, posiadająca tu źródła, rzeka Kisielina.

Integralne części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Łysa Góra[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0819154 Pańska Góra część wsi
0819190 Podkościele część wsi
0819160 Przymiarki część wsi
0819177 Siciny część wsi
0819183 Średnie Pole część wsi
0819214 Zagonie część wsi
0819220 Zamieście część wsi
-|08 Zaszkole część wsi

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1321, do czasu rozbiorów Polski była własnością biskupów krakowskich. Później przeszła w ręce prywatne. Sławę Łysa Góra zyskała jednak znacznie później, po II wojnie światowej, kiedy w 1947 powstała tam Spółdzielnia Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Kamionka”. Przy spółdzielni powstał zakład produkcyjny „Kamionka”, który sprzedawał wyroby do różnych krajów na całym świecie, a utworzone technikum ceramiczne zyskało miano szkoły artystycznej. W 2008 r. spółdzielnia przeżywała poważne problemy ekonomiczne, a zainteresowanie kształceniem w szkole radykalnie spadło[7]. Obecnie spółdzielnia jest w likwidacji, a technikum zlikwidowano, w budynku działa Środowiskowy Dom Samopomocy.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy (Łysa Góra 32) – został wybudowany w latach 1920–1922, a konsekrowany w 1938 roku. Monumentalne schody wraz z otoczeniem powstały w 1959 roku. Budynek posiada liczne dekoracje ceramiczne na zewnątrz i wewnątrz. W 1972 roku na szczycie kościoła umieszczono mozaikowy wizerunek Matki Bożej Nieustającej Pomocy, autorstwa Stefana Jakubowskiego. W 1982 roku wejście do kościoła ozdobiła mozaika ze św. Stanisławem biskupem i męczennikiem, autorstwa Czesławy Paseli, która jest także autorką Ukrzyżowania na zewnętrznej ścianie prezbiterium (ołtarz polowy) oraz Chrystusa Dobrego Pasterza na pobliskiej plebanii.

Wnętrze kościoła zawiera ceramiczne dekoracje powstałe w latach 80. XX wieku zaprojektowane przez krakowskich artystów Marię i Jerzego Skąpskich we współpracy z Jerzym Sachą, łysogórskim rzeźbiarzem i ceramikiem. Są to: na ścianach nawy stacje Drogi Krzyżowej, na ścianach prezbiterium kompozycja Serca Jezusa i scen z życia Św. Józefa a także scena Ostatniej Wieczerzy, a w ołtarzu głównym ceramiczna rama dla ikony Matki Bożej, autorstwa Marii Skąpskiej[8].

  • Budynki związane z działalnością Spółdzielni „Kamionka” – budynki stary i nowy, a także pięć innych obiektów m.in. dom Antoniego Kopytki, budynek dawnego technikum ceramicznego (obecnie Środowiskowy Dom Samopomocy) zostały włączone w szlak ceramiczny czarownic i czarodziejów, gdzie poszczególne obiekty oznaczone są ceramicznymi tabliczkami[9]. W budynku na trasie znajduje się także wystawa „Skarby z Łysej Góry”. Ekspozycja powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łysogórskiej „Krakus”, poświęcona jest miejscowości i jej mieszkańcom[9].
  • Kapliczka kamienna "Ecce Homo" z 1870 roku
  • Krzyż żeliwny na postumencie z 1890 roku
  • Figura Matki Bożej Królowej Polski z Dzieciątkiem z 1902 roku
  • Tablica pamiątkowa w miejscu katastrofy poświęcona poległej załodze bombowca – w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944 w Łysej Górze rozbił się aliancki bombowiec B-24 Liberator 161 z 31. dywizjonu Południowoafrykańskich Sił Powietrznych (SAAF), zestrzelony przez niemiecki myśliwiec w czasie powrotu do bazy we Włoszech po dokonaniu zrzutu dla powstania warszawskiego[10]

W Łysej Górze działają[11]:

  • Zespół Pieśni i Tańca „Kamionka”, który powstał w 1953 roku
  • Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Łysogórskiej „Krakus”
  • Łysogórska Orkiestra Dęta
  • Ludowy Klub sportowy Lks Kłos Łysa Góra, założony w 1948 roku
  • ochotnicza straż pożarna

Osoby związane z miejscowością

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74619
  2. Urząd Gminy Dębno. [dostęp 2009-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-17)].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 754 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. Sołectwo Łysa Góra. [dostęp 2021-11-15].
  8. Szlak ceramiczny regionu tarnowskiego. [dostęp 2021-11-15].
  9. a b Spacer ceramicznym szlakiem czarownic i czarodziejówKsiążek. [dostęp 2021-11-15].
  10. Strona internetowa Gminy Dębno (powiat brzeski) [1] oraz strona z informacjami o samolotach alianckich zestrzelonych nad ziemią brzeską w sierpniu 1944 [2]
  11. Strony. [dostęp 2021-11-15].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]