Żeneta etiopska
| Genetta abyssinica[1] | |||
| (Rüppell, 1836)[2] | |||
 Okaz eksponowany w Museo Civico di Storia Naturale di Genova w Genui | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
żeneta etiopska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 brak danych
| |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Żeneta etiopska[4] (Genetta abyssinica) – gatunek ssaka z rodziny wiwerowatych (Viverridae). Mały ssak drapieżny występujący we wschodniej Afryce, nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Żeneta etiopska występuje nieregularnie w północnej Etiopii, Somalii, Erytrei, Dżibuti i południowo-wschodnim Sudanie[5][3].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisał w 1836 roku niemiecki przyrodnik Eduard Rüppell nadając mu nazwę Viverra abyssinica[2]. Jako miejsce typowe autor wskazał Abisynię[2], ograniczone przez L. Schlawe'a do Gonder w Etiopii[6]. W rodzaju Genetta został umieszczony w 1930 roku przez Ernsta Schwarza[7]. Wcześniej umieszczany wraz z żenetą sawannową (G. thierryi) w podrodzaju Pseudogenetta[5]. Takson monotypowy[8].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: starofrancuskie genette – żeneta[9]. Epitet gatunkowy: nowołacińskie Abyssinicus – abisyński, z Abisynii lub Etiopii (arabska nazwa Habaš dla tego regionu)[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 40,8–43 cm, ogona 38–40,3 cm; masa ciała 1,3–2 kg[5]. Niewielka żeneta z krótkimi nogami i umiarkowanie długim ogonem. Sierść jest miękka, z krótkimi prostymi włosami. Kolor futra od bladego kremowoszarego do żółtego; spód ciała jest jasnoszary. Donoszono o dwóch odrębnych formach kolorystycznych: bladej na nizinach i ciemnej w górach[5]. Czoło jest szare, z cienką ciemną linią pionową na pysku. Ciemna maska na twarzy jest dobrze widoczna i nad oraz pod oczyma występują białe plamy. Paski na karku są dobrze zaznaczone; plamy na boku szyi łączą się w dwie ciemne linie. Ciemna linia znajdująca się w połowie grzbietu jest rozdzielona przez jasne pasmo włosów; nie posiada żadnego grzebienia na grzbiecie[5]. Plamy na grzbiecie grupują się w pięć podłużnych, czarnych pasów. Plamy na bokach również są wydłużone i wyglądają miejscami bardziej jak paski. Ogon ma od siedmiu do dziewięciu bladych pierścieni, występującymi na przemian z ciemnymi pierścieniami; końcówka ogona jest ciemna[5]. Przednie i tylne kończyny są bladoszare z ciemnymi plamami, stopy również są bladoszare ale nie mają żadnych ciemnych plam. Centralna część podeszwy stopy jest bezwłosa. Czaszka jest niewielka[5]. Wzór zębowy: I 3/3, C 01/01, P 4/4, M 2/2 = 40[5].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Żeneta etiopska zamieszkuje górskie, suche lasy (w których dominują wrzośce drzewiaste (Erica arborea), dziurawce z gatunku Hypericum revolutum i róże abisyńskie (Rosa abyssinica)), górskie wrzosowiska, wysokogórskie obszary trawiaste, stepy i półpustynne obszary na nizinnych równinach[5][3]. W 2002 roku zaobserwowano zwierzęta na masywie Abune Yosef, w Etiopii na wysokości 3750 n.p.m.[11]. Doniesienia o przebywaniu tego ssaka w pobliżu obszarów miejskim, wymagają potwierdzenia[3].
Żeneta etiopska prawdopodobnie prowadzi głównie nocny tryb życia; jeden osobnik został zaobserwowany o godz. 18:10[5]. Jednak zgłaszano obserwacje które sugerują pewną aktywność podczas dnia: na wyżynach Etiopii odnotowano obecność tych ssaków o godzinach 13:10, 14:30 i 16:00[5]. Być może dzienna aktywność żenety abisyńskiej w Etiopii jest lokalną adaptacją w odpowiedzi na dobowa aktywność gryzoni na dużych wysokościach, a także być może pomaga zminimalizować bezpośrednią konkurencję ze strony kota nubijskiego (Felis silvestris lybica)[5].
Żeneta etiopska prowadzi najprawdopodobniej samotniczy tryb życia; obserwacje dotyczyły zwykle pojedynczych osobników[5]. Miejsca wypróżniania stwierdzono w afroalpejskich i górskich kompleksach sawanno-leśnych (w każdym z tych obszarów znaleziono średnio 30 odchodów)[5]. Jedna latryna została znaleziona na półce skalnej na wysokości 3750 m n.p.m., na obszarze stepowym bogatym w wysoką trawę, olbrzymie lobelie i przegorzany[5]. Dwie latryny zostały znalezione w obrębie obszaru afroalpejskiego na wysokości 3680 m n.p.m.; znajdowały się w skalistych otworach u podstawy skarpy, na obszarze o stromych zboczach, wśród średnich i wysokich traw oraz rozrzuconych lobelii[5]. Jeszcze inna latryna została znaleziona na półce skalnej na wysokości 2150 m n.p.m., na otwartej przestrzeni krzewiasto-trawiastej, zdominowanej przez kilka gatunków akacji[5].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Żeneta etiopska wydaje się być głównie mięsożerna. Na etiopskich wyżynach, analiza 25 odchodów wykazała, że w skład pożywienia wchodzą małe kręgowce (głównie gryzonie), z mniejszymi ilościami owadów i owoców[5]. Stwierdzono różnice w składzie pożywienia zależne od miejsca występowania, co sugeruje oportunistyczne zużycie najbardziej dostępnych źródeł żywności[5]. W obszarach afroalpejskich, w 15 odchodach znaleziono głównie szczątki gryzoni (kusu (Arvicanthis) i szczoteczniczka (Lophuromys)), z niewielkimi ilościami ptaków wróblowych, chrząszczy (Coleoptera) i owoców[5]. W obszarach sawanno-leśnych, w 10 badanych odchodach znaleziono również gryzonie i ptaki, ale zanotowano więcej owadów i owoców niż w odchodach znalezionych na wyższych wysokościach[5].
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Nic nie wiadomo na temat zachowań rozrodczych, rozrodu i wychowu młodych.
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[3]. Główne zagrożenia dla tego gatunku są niejasne. Być może narażone są na utraty siedlisk z powodu wyrębu i uprawy lasów akacjowych i terenów krzewiastych[3]. Obecny stan populacji nie jest znany, ale uznawany jest za gatunek rzadki[3]. Gatunek znany tylko z 20 okazów oraz garści obserwacji[11]. Istnieje potrzeba dalszych badań terenowych, aby lepiej zrozumieć jego wymagania siedliskowe, stan populacji oraz ekologię[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Genetta abyssinica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c W.P.E.S. Rüppell: Neue Wirbelthiere zu der Fauna von Abyssinien gehörig, entdeckt und beschrieben. Frankfurt: Siegmund Schmerber, s. 33. (niem.).
- ↑ a b c d e f g P. Gaubert, J.W. Duckworth, E. Do Linh San, Genetta abyssinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-11] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v A.P. Jennings, G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 215–216. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ L. Schlawe. Material, Fundorte, Text- und Bildquellen als Grundlagen für eine Artenliste zur Revision der Gattung Genetta G. Cuvier, 1816. (Mammalia, Carnivora, Viverridae). „Zoologische Abhandlungen Staatliches Museum für Tierkunde Dresden”. 37, s. 85–182, 1981. (niem.).
- ↑ E. Schwarz. Die Sammlung afrikanischer Saugethiere im Congo-Museum. „Revue de Zoologie et de Botanique Africaines”. 19, s. 278, 1930. (niem.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta abyssinica. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2016-06-15]
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).
- ↑ abyssinus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ a b G. Diaz Behrens, H. Van Rompaey. The Ethiopian Genet, Genetta abyssinica (Rupell 1836) (Carnivora, Viverridae): ecology and phenotypic aspects. „Small Carnivore Conservation”. 27, s. 23–28, 2002. (ang.).