Delta Velorum
| δ1,2 Velorum | |||||||||||||||||
 Położenie w gwiazdozbiorze Żagla | |||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
08h 44m 42,227s[1] | ||||||||||||||||
| Deklinacja |
−54° 42′ 31,75″[1] | ||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−103,35 ± 0,54 mas/rok[1] | ||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
2,2 ± 1,8 km/s[1] | ||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy |
gwiazda potrójna | ||||||||||||||||
| Typ widmowy |
A1 Va(n)[1] | ||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||
| Promień | |||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||
| Wiek |
~400 mln lat[4] | ||||||||||||||||
| Temperatura |
Aa: 9250 K[6] | ||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||
| Półoś wielka |
8673[5] pc | ||||||||||||||||
| Mimośród |
0,1866[5] | ||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Delta Velorum (Alsephina, δ Vel) – gwiazda wielokrotna, druga co do jasności w gwiazdozbiorze Żagla (wielkość gwiazdowa dla całego układu: 1,93m). Gwiazda ta jest odległa od Słońca o około 81 lat świetlnych. Absolutna wielkość gwiazdowa całego systemu wynosi −0,01m.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Gwiazda ta ma nazwę własną Alsephina, która wywodzi się od arabskiego السفينة Al Safīnah, „okręt”, którą Arabowie określali historyczny gwiazdozbiór Argo[7][8]. Nazwa ta była już powiązana z tą konkretną gwiazdą w wydanym w 1660 roku dziele Harmonia Macrocosmica Andreasa Cellariusa[8]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2017 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alsephina dla określenia tej gwiazdy[9].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Delta Velorum jest najjaśniejszą gwiazdą asteryzmu „Fałszywego Krzyża”. Około roku 9000 w wyniku precesji stanie się ona południową gwiazdą polarną[6].
Gwiazda ta nie jest widoczna z terytorium Polski, należy do obiektów nieba południowego.
Delta Velorum AB
[edytuj | edytuj kod]System Delta Velorum składa się z trzech gwiazd. Delta Velorum A jest gwiazdą zmienną zaćmieniową, której składniki, obiegając środek masy, wzajemnie się zasłaniają[6]. Wielkość obserwowana gwiazdy to 2,1m, podczas zaćmienia zmienia się do 2,5m (większa wielkość gwiazdowa odpowiada mniejszej jasności). Główny składnik to gwiazda typu widmowego A1. Drugi składnik świeci słabiej, a jego typ widmowy to A5. Gwiazdy te obiegają się w ciągu 45,2 dnia w średniej odległości około 0,5 au[6]. Na niebie dzieli je średnio zaledwie 0,01651 ± 0,00016 sekundy kątowej, orbita ma mimośród 0,287[10]. Gwiazdy mają masy równe odpowiednio około 2,5 i 2,4 M☉ oraz promienie równe około 2,8 i 2,5 R☉, co wskazuje że opuściły już ciąg główny[4].
Delta Velorum B wraz ze składnikiem A tworzy układ potrójny – gwiazda ta to żółto-biały karzeł, ma on typ widmowy F8 i wielkość obserwowaną 5,57m[10]. Ma masę równą około półtorej masy Słońca[4]. Obiega centralną parę w ciągu 146,97 lat po eliptycznej orbicie (mimośród 0,482) w średniej odległości 2″[10], co odpowiada w przestrzeni 49 au[6].
Różne zaawansowanie ewolucyjne gwiazd tego systemu pozwala określić jego wiek na około 400 milionów lat[4].
Delta Velorum CD
[edytuj | edytuj kod]W 1847 roku John Herschel zaobserwował parę słabszych gwiazd odległych o 69 sekund kątowych od Delta Velorum A[11]. Delta Velorum C ma wielkość obserwowaną 11,0m, Delta Velorum D – 13,5m[6][12]. Na niebie dzieli je 5,6″ (pomiar z 1998 r.)[12]. Dawniej przypuszczano, że są one związane grawitacyjnie z δ Vel AB. Jeśliby tak było, to byłyby one czerwonymi karłami typu widmowego M, a jeden obieg wokół środka masy całego układu pięciu gwiazd zajmowałby im 28 tysięcy lat[6]. Tymczasem widma tych gwiazd ukazują, że jest to żółty karzeł (typ G8 V)[11][13] i pomarańczowy karzeł (typ K0 V)[11][14], są to więc tylko optyczni towarzysze Delta Velorum AB – gwiazdy te muszą być położone dalej niż ten układ potrójny i nie są z nim związane[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Żagla
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- najjaśniejsze gwiazdy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Delta Velorum w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ del01 Vel w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ del02 Vel w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f T. Pribulla, i inni. „Astronomy & Astrophysics”. A21. 528, 2011. DOI: 10.1051/0004-6361/201016227.
- ↑ a b c Anderson E., Francis C.: HIP 42913. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-01-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Jim Kaler: DELTA VEL (Delta Velorum). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2017-10-04]. (ang.).
- ↑ Argo Navis, the Ship Argo. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 66. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ a b IAU Approves 86 New Star Names From Around the World. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-12-11. [dostęp 2017-12-12].
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-12].
- ↑ a b c Malkov O.Yu., Tamazian V.S., Docobo J.A., Chulkov D.A. Dynamical masses of a selected sample of orbital binaries. „Astronomy & Astrophysics”. A69. 546, 2012. Bibcode: 2012A&A...546A..69M.
- ↑ a b c d A. Kellerer, M.G. Petr-Gotzens, P. Kervella, V. Coudé du Foresto. „Astronomy & Astrophysics”. 469 (2), s. 633–637, 2007. DOI: 10.1051/0004-6361:20077079.
- ↑ a b Mason et al.: WDS J08447-5443AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ UCAC2 7947352 w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ 2MASS J08444962-5441498 w bazie SIMBAD (ang.)