Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tablica upamiętniająca ogłoszenie Aktu
List pasterski abp. Andrzeja Szeptyckiego z 1 VII 1941.
Uroczystości uświetniające ogłoszenie Aktu odnowienia Państwa Ukraińskiego w Buczaczu[potrzebny przypis]. Oficerowie Wehrmachtu i działacze OUN-B w otoczeniu flag OUN i swastyk. Przechodzący aktywiści OUN pozdrawiają ich pozdrowieniem OUN
Pieczęć rządu

Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego – akt niepodległości Ukrainy ogłoszony 30 czerwca 1941 przez Jarosława Stećko w pałacu Lubomirskich przy Rynku we Lwowie w obecności około 60 nacjonalistów ukraińskich[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

30 czerwca o godzinie 4:30 nad ranem, jako pierwsza zwarta jednostka (wcześniej, o 2:30 weszły niemieckie patrole) wkroczył do Lwowa batalion „Nachtigall”, zajmując bez oporu sowieckiego ratusz, Sobór św. Jura i lwowskie więzienia. O 6:30 delegacja żołnierzy batalionu została przyjęta przez metropolitę Andrija Szeptyckiego. Rano dotarli działacze OUN-B z Krakowa: Jarosław Stećko, Lew Rebet, Jarosław Staruch, Iwan Rawłyk, Stepan Łenkawski, Dmytro Jaciw, Jewhen Wreciona, obejmując władzę w mieście. Staruch i Rebet zajęli z żołnierzami Nachtigall lwowską radiostację, Rawłyk i Wreciona zorganizowali ukraińską milicję, Stećko i ks. Iwan Hrynioch uzyskali od metropolity Szeptyckiego (wprowadzając go w błąd, że reprezentują wszystkie ukraińskie ugrupowania polityczne) aprobatę na utworzenie rządu i ogłoszenie niepodległości.

O 20:00 rozpoczęło się plenarne posiedzenie. Na początku przemówił Stećko, przekazując pozdrowienia od Stepana Bandery i wzywając od oddania czci poległym. Następnie odczytał Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego. Akt ten ogłaszał utworzenie przez OUN-B „z woli narodu ukraińskiego” państwa ukraińskiego, zapowiadał tworzenie tymczasowej władzy na ziemiach zachodnioukraińskich, która podporządkuje się przyszłemu rządowi w Kijowie. Zapowiadał także ścisłą współpracę, w tym militarną, tworzonego państwa z III Rzeszą oraz wzywał naród ukraiński do walki z ZSRR[2][3].

Następnie ks. Hrynioch, jako duszpasterz batalionu „Nachtigall”, przekazał pozdrowienia od komendanta batalionu Romana Szuchewycza i żołnierzy batalionu. Po nim przemówił delegat Krajowego prowidu OUN, podkreślając wkład OUN w odzyskanie niepodległości. Odczytano pierwszy dekret Bandery o utworzeniu rządu Stećki na Zachodniej Ukrainie, do czasu powołania centralnego rządu w Kijowie. Następnie biskup Josyf Slipyj pozdrowił zebranych w imieniu metropolity Szeptyckiego. Przybyły pod koniec prof. Hans Koch pozdrowił zebranych w imieniu armii niemieckiej. Na zakończenie odśpiewano hymn ukraiński.

Po zebraniu ogłoszono w radio dekret o utworzeniu Krajowego Rządu Zachodnich Obwodów Ukrainy. Akt odczytał student Julijan Sawićkyj. Akt ten proklamował, ku zaskoczeniu Niemców, że naród ukraiński jest prawnym gospodarzem na swojej ziemi.

Działania[edytuj | edytuj kod]

Zaraz po ogłoszeniu Aktu rozpoczęto formowanie rządu z premierem Jarosławem Stećko, z siedzibą we Lwowie.

 Osobny artykuł: Rząd Jarosława Stećki.

Skierowano też na wschodnią Ukrainę działaczy OUN-B, podzielonych na 3 grupy marszowe, które obejmowały władzę, tworząc po drodze ukraińską administrację i ośrodki OUN. Grzegorz Motyka szacuje ich skład na 750–1200 osób, uznając przez literaturę liczby 5–7 tys. osób za zawyżone[4].

Fałszowanie tekstu deklaracji[edytuj | edytuj kod]

Gdy OUN-B przeszła na pozycje antyniemieckie, pronazistowskie deklaracje Aktu 30 czerwca stały się dla niej niewygodne. W następnych latach publikowano ocenzurowany tekst deklaracji, w którym omijano zapewnienia o lojalności wobec Adolfa Hitlera i III Rzeszy[5][6]. Ocenzurowany tekst deklaracji publikował także związany z OUN historyk Wołodymyr Kosyk[7][8]. Emigracyjni autorzy ukraińscy zaczęli przedstawiać deklarację z 30 czerwca jako akt antyniemiecki.

W opinii Pera Rudlinga:

Przez lata, przekraczając Atlantyk tam i z powrotem, samonapędzająca się nacjonalistyczna mitologia osiągnęła fantastyczne formy. Deklaracja Stećki, otwarcie profaszystowska, prohitlerowska, proniemiecka, przekształciła się nie tylko w akt antynazistowski, ale w pierwsze i najbardziej odważne wyzwanie rzucone Hitlerowi w Europie[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Włodzimierz Bonusiak, Kto zabił profesorów lwowskich?, Rzeszów 1989, s. 31.
  2. Wiktor Poliszczuk, Nacjonalizm ukraiński w dokumentach (część 1). Integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu, tom trzeci. Dokumenty z zakresu zasad ideologicznych i założeń programowych nacjonalizmu ukraińskiego, Toronto: [Wiktor Poliszczuk], 2002, s. 152–153, ISBN 0-9685668-2-0, OCLC 76281363.
  3. Акт проголошення української держави, Newzz.in.ua.
  4. Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa 2006, Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, ISBN 83-88490-58-3, s. 93.
  5. Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s. 17.
  6. Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 89, ISBN 83-88490-58-3, OCLC 838973434.
  7. Пер А. Рудлінґ, Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді, [w:] Страсті за Бандерою: статті та есеї, упоряд.: Т.С. Амар, І. Балинський, Я. Ґрицак, Ґрані-Т 2010 (Серія De profundis), ISBN 978-966-465-321-0, s. 247.
  8. Karel C. Berkhoff, Marco Carynnyk, The Organization of Ukrainian Nationalists and Its Attitude toward Germans and Jews: Iaroslav Stets’ko’s 1941 „Zhyttiepys”, Harvard Ukrainian Studies XXIII (3/4) 1999, s. 149.
  9. Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s. 38.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]