Przejdź do zawartości

Ukraińska milicja (1941)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ukraińska Milicja
Українська Міліція
Historia
Państwo

 III Rzesza

Sformowanie

~1941-06-25 25 czerwca 1941(dts)

Rozformowanie

1 sierpnia 1941

Tradycje
Kontynuacja

Ukraińska Policja Pomocnicza

Komendanci
Ostatni

Jewhen Wreciona

Konflikty zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

paramilitarny

Rodzaj wojsk

policyjny

Ukraińska milicja, albo Ukraińska Milicja Ludowa (ukr. Українська народна міліція[1]) – ukraińska formacja policyjna stworzona w końcu czerwca 1941 przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów Stepana Bandery (OUN-B) po ataku III Rzeszy na ZSRR na zajmowanych wówczas przez Wehrmacht terenach II Rzeczypospolitej, znajdujących się od 1939 pod okupacją sowiecką i wcielonych do Ukraińskiej SRR. W założeniu milicja miała być formacją policyjną państwa ukraińskiego, którego nieudaną próbę restytucji nacjonaliści ukraińscy podjęli 30 czerwca 1941 we Lwowie.

Wraz z utworzeniem Dystryktu Galicja i Komisariatu Rzeszy Ukraina została rozwiązana 1 sierpnia 1941, zarządzeniem Dowódcy SS i Policji na Dystrykt Galicja Fritza Katzmanna, który powołał w jej miejsce Ukraińską Policję Pomocniczą (niem.Ukrainische Hilfspolizei) w składzie Ordnungspolizei. Milicja ukraińska została rozformowana ostatecznie do 31 sierpnia 1941[2].

Historia i organizacja

[edytuj | edytuj kod]

John-Paul Himka początków milicji doszukuje się w marcu 1940 roku, kiedy OUN-B zarządziła powoływanie “militarnych sekcji” w każdej wsi[3].

OUN-B, poinformowana przez Niemców o zbliżającym się ataku na ZSRR[potrzebny przypis], szczegółowe plany tworzenia milicji opracowała w maju 1941. Milicja miała być tworzona przez grupy marszowe – kilku-kilkunastoosobowe grupy nacjonalistów ukraińskich postępujące za oddziałami Wehrmachtu i zakładające na zajmowanych terenach struktury państwa ukraińskiego. Do służby w milicji byli zobowiązani wszyscy mężczyźni narodowości ukraińskiej w wieku 18–50 lat, z czego część miała służyć zawodowo a pozostali stanowić “dobrowolną” rezerwę na czas mobilizacji. Dowódcami oddziałów mogli być tylko “dobrze znani nacjonaliści”[4].

Pierwszy znany przypadek tworzenia milicji pochodzi z 25 czerwca 1941 w miejscowości Młyny, opisany w korespondencji Stećki z Banderą. Według słów tego pierwszego, Żydzi w tej miejscowości mieli umyślnie prowokować Niemców do odwetowych egzekucji na Ukraińcach. W związku z tym, jak pisał Stećko, “tworzymy milicję, która pomoże usuwać Żydów i chronić ludność”[3][5].

Formowanie milicji we Lwowie rozpoczęło się 30 czerwca 1941 przed południem, bezpośrednio po zajęciu miasta przez Wehrmacht, w okolicach archikatedry św. Jura, gdzie znajdowała się wówczas część batalionu „Nachtigall”. Jarosław Stećko zlecił tworzenie formacji Iwanowi Rawłykowi, według pamiętników w mianowaniu kierownictwa milicji odegrał pewną rolę Roman Szuchewycz, ówcześnie zastępca dowódcy batalionu „Nachtigall”[6]. Milicjantów rekrutowano z członków grup marszowych, miejscowych członków OUN oraz, w mniejszości, z byłych milicjantów sowieckich narodowości ukraińskiej (być może zakonspirowanych członków OUN). Jedynie ci ostatni posiadali mundury, z których usunięto sowieckie emblematy zastępując je tryzubami. Pozostali, ubrani po cywilnemu, zakładali na lewy rękaw niebiesko-żółte opaski[3].

Po ogłoszeniu 30 czerwca 1941 o godzinie 20:00 aktu odnowienia Państwa Ukraińskiego milicja podporządkowała się rządowi Jarosława Stećki. 2 lipca milicja została operacyjnie podporządkowana władzom niemieckim, na jej czele stanął Jewhen Wreciona.

1 sierpnia milicja została rozwiązana, a rozporządzeniem władz Generalnego Gubernatorstwa z dnia 18 sierpnia 1941 powołano nową formację - Ukraińską Policję Pomocniczą, do której przyjęto zresztą część funkcjonariuszy ukraińskiej milicji. UPP rozpoczęła szkolenie 1 października 1941.

Udział w zbrodniach

[edytuj | edytuj kod]

Podczas ataku niemieckiego na ZSRR w miejscowościach Galicji Wschodniej i Wołynia doszło do antyżydowskich pogromów. Modus operandi tych akcji najczęściej wyglądał tak, że milicja ukraińska wyłapywała Żydów i przy agresywnej postawie tłumu, który lżył i bił Żydów, doprowadzała ich na miejsce egzekucji[7].

Po zajęciu Lwowa 30 czerwca 1941 r. przez Niemców milicja ukraińska wzięła udział w pogromach lwowskich[8]. Ukraiński politolog Aleksiej Martynow uważa, że to właśnie milicja ukraińska wraz z batalionem „Nachtigall” rozpoczęły pierwsze masowe mordy we Lwowie, które zmusiły Niemców do częściowego rozwiązania milicji, aby zapobiec większym zamieszkom[9].

Według K. Struvego milicja ukraińska wzięła udział w pogromie w Złoczowie[10] a według O.Bartova także w pogromie w Tarnopolu[11]. We Włodzimierzu Wołyńskim i Łucku milicje utworzone przez grupę marszową Mykoły Kłymyszyna wspomagały Niemców przy egzekucjach w lipcu i sierpniu 1941. We Włodzimierzu 5 lipca rozstrzelano 150 osób uznanych za sowieckich aktywistów, 31 lipca 200 Żydów, a w sierpniu od 300 do 350. Także w Łucku egzekucje odbyły się 31 lipca[12].

G. Motyka przypuszcza, że milicja wzięła także udział w drugim lwowskim pogromie, tzw. Dniach Petlury (25-27 lipca). W aresztowaniach Żydów dokonywanych w mieszkaniach oprócz milicji uczestniczyli bojówkarze ukraińscy złożeni z chłopów z okolicznych wsi, których Niemcy karmili i poili wódką, a następnie o godzinie 5.00 rano dali sygnał do rozpoczęcia pogromu - bicia i grabieży ludności żydowskiej w mieszkaniach, jej wypędzania na ulicę i zapędzania do więzienia przy ul. Łąckiego[13].

W wyniku pogromu według danych żydowskich historyków padło ok. 1500 zabitych. Nie ulega wątpliwości, że akcja od początku do końca była reżyserowana przez Niemców.[14][15]

Dieter Pohl jest przeciwny umniejszaniu roli miejscowych kolaborantów w zbrodniach niemieckich latem 1941 roku:

Nie powinno się nie doceniać praktycznych problemów, z którymi spotkali się SS-mani wkraczając do zachodnioukraińkich miasteczek. Nie znali ludności, topografii i oczywiście nie znali też języka. Dlatego byli całkowicie zależni od tłumaczy, miejscowej administracji czy milicji, które pojawiły się w czerwcu 1941[16]

Ukraińska milicja przypuszczalnie rozstrzelała także około 100 polskich studentów ze Lwowa[17].

Literatura

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Prof. John-Paul Himka, Ще кілька слів про львівський погром. Історична правда, Наявні фотографії із львівського погрому.
  2. ↑ Grzegorz Hryciuk, Polacy we Lwowie, 1939–1944. Życie codzienne., Warszawa: Książka i Wiedza, 2000, s. 218, ISBN 83-05-13148-3, OCLC 69529558.
  3. ↑ a b c John-Paul Himka, The Lviv Pogrom of 1941: The Germans, Ukrainian Nationalists, and the Carnival Crowd [w:] Canadian Slavonic Papers/Revue canadienne des slavistes Vol. LIII, Nos. 2–3–4, June-September-December 2011, s. 227-229 wersja elektroniczna
  4. ↑ Grzegorz Rossoliński-Liebe, The „Ukrainian National Revolution” of 1941. Discourse and Practice of a Fascist Movement [w:] Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History 12, 1 (Winter 2011), s. 102
  5. ↑ Karel Berhoff, Marco Carynnyk, "The Organization of Ukrainian Nationalists and Its Attitude toward Germans and Jews: Iaroslav Stets’ko’s 1941 Zhyttiepys", Harvard Ukrainian Studies XXIII (3/4) 1999, s. 154
  6. ↑ John-Paul Himka, The Lviv Pogrom of 1941: The Germans, Ukrainian Nationalists, and the Carnival Crowd [w:] Canadian Slavonic Papers/Revue canadienne des slavistes Vol. LIII, Nos. 2–3–4, June-September-December 2011, s. 227.
  7. ↑ John-Paul Himka, The Lviv Pogrom of 1941..., s. 236-242
  8. ↑ Grzegorz Motyka "Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza "Rytm", ISBN 83-88490-58-3 (ISP PAN,) ISBN 83-7399-163-8 (Rytm), ISBN 978-83-88490-58-3; s.98
  9. ↑ Aleksiej Martynow, Ukraińska policja kolaboracyjna w kontekście fałszowania historii w: Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobójstwo na Kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939-1946, Bogusław Paź (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2011, ISBN 978-83-229-3185-1, s. 152.
  10. ↑ Kai Struve, “Rites of Violence? The Pogroms of Summer 1941”, Polin: Studies in Polish Jewry, Vol. 24, Jews and Their Neighbours in Eastern Europe since 1750. Oxford: Littman Library of Jewish Civilization, 2012, s. 269
  11. ↑ The Shoah in Ukraine: History, Testimony, Memoralization, Red. Ray Brandon, Wendy Lower, Indiana University Press 2008, s.338
  12. ↑ Ivan Katchanovski: Сучасна політика пам’яті на Волині щодо ОУН(б) та нацистських масових вбивств [1]. Україна Модерна, 2013-04-30. [dostęp 2013-05-10]. (ukr.).
  13. ↑ Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939- 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ISBN 978-83-86250-49-3, s. 218-219., Grzegorz Motyka Ukraińska partyzantka 1942-1960 s.98, Jarosław Hrycak Zbyt wiele świadectw: Ukraińcy w akcjach antyżydowskich w: Nowa Europa Wschodnia 3/4 2009
  14. ↑ Grzegorz Motyka, "Ukraińska partyzantka 1942-1960", s.98, Eliahu Jones, Żydzi Lwowa w okresie okupacji 1939-1945, Łódź 1999 Wyd. Oficyna Bibliofilów s. 45-54, ISBN 83-87522-20-1, Archiwum Ringelbluma- konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t.3 Relacje z Kresów, oprac. Andrzej Żbikowski, Warszawa 2000. Wyd. Żydowski Instytut Historyczny, ISBN 83-85888-52-7
  15. ↑ "Prawdopodobnie brał w niej udział margines społeczny, także wywodzący się z Polaków. W pogromie zapewne aktywnie uczestniczyła ukraińska milicja" - Grzegorz Motyka, "Ukraińska partyzantka 1942-1960", s.98.
  16. ↑ Dieter Pohl, “Anti-Jewish Pogroms.”, s. 308, [cyt. za:] John-Paul Himka, “The Lviv Pogrom of 1941...”, s. 222
  17. ↑ Grzegorz Motyka, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”, Kraków 2011, ISBN 978-83-08-04576-3, s.67
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraińska_milicja_(1941)&oldid=73481518”