Albert Rosen
| |
| Data i miejsce urodzenia |
14 lutego 1924 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 maja 1997 |
| Zawód, zajęcie |
dyrygent |
Albert Rosen (ur. 14 lutego 1924 w Wiedniu, zm. 23 maja 1997 w Dublinie) – czeski dyrygent. Był związany z Teatrem im. Josefa Kajetána Tyla w Pilźnie i Teatrem Narodowym w Pradze. Po 1970 roku pracował za granicą, gdzie pełnił m.in. funkcję głównego dyrygenta Narodowej Orkiestry Symfonicznej Radia i Telewizji Irlandii (RTÉ National Symphony Orchestra).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jego ojciec był prawnikiem, urodził się w Kołomyji w Galicji, w rodzinie żydowskiej. Matka, która pochodziła z gminy Židenice koło Brna, była sekretarką. Większość dzieciństwa spędził w Wiedniu. Po Anschlusie Austrii rodzina przeniosła się do Bratysławy, gdzie kontynuował swoją naukę w niemieckim, później słowackim gimnazjum. Przeprowadzka okazała się jednak tylko rozwiązaniem tymczasowym, gdyż według słowackiego tzw. kodeksu żydowskiego, opartego na Ustawach norymberskich, również rodzinom mieszanym groziła dyskryminacja i eksterminacja. Wraz z wieloma innymi uchodźcami uciekł łodzią po Dunaju i morzu do ówczesnej Palestyny, gdzie pracował w kibucu Sha’ar ha-Golan oraz prowadził tam amatorski chór. Po wojnie powrócił do swej rodziny.
Po ukończeniu akademii w Wiedniu (1946–1947) oraz konserwatorium w Pradze (1947–1948) rozpoczął swoją karierę artystyczną w Teatrze im. Josefa Kajetána Tyla w Pilźnie (1949–1959), gdzie współpracował przy realizacji 11 oper, 19 baletów a jako autor muzyki scenicznej także przy 17 przedstawieniach[1]. W 1960 roku odszedł do Teatru Narodowego w Pradze[1], gdzie wystawił łącznie 9 oper i 11 baletów a w latach 1965–1971 pełnił funkcję głównego dyrygenta orkiestry Opery Narodowej w Pradze, znanej ówcześnie jako „Smetanovo divadlo”.
Od 1965 roku zaczął gościnnie występować w Irlandii, najpierw na festiwalu w Wexford, gdzie do 1994 roku wystawił łącznie 18 oper, więcej niż jakikolwiek inny dyrygent przed nim[2]. W 1969 roku został głównym dyrygentem Narodowej Orkiestry Symfonicznej Radia i Telewizji Irlandii. Od 1981 roku był główny dyrygentem gościnnym. W 1994 roku został mu przyznany honorowy tytuł Conductor Laureate Narodowej Orkiestry Symfonicznej Irlandii[3]. Przez dłuższy czas współpracował przy inscenizacjach operowych w Dublin Grand Opera Society[4]. Godna uwagi była również jego współpraca z National Youth Orchestra of Ireland[5].
Ze swoją irlandzką orkiestrą wyruszył w wiele tras koncertowych, występował w muzycznych metropoliach Europy oraz był stałym gościem BBC Philharmonic Orchestra w Manchesterze. Wystawił takie utwory operowe jak Katia Kabanowa i Pasja grecka w Londynie, Jakobin w Walii, Sprzedana narzeczona w Szkocji, Przygody Lisiczki Chytruski w Strasburgu, Jenufa w San Francisco i Rusałka w San Diego. W latach 1986–1987 był głównym dyrygentem Adelaide Symphony Orchestra w Australii, gdzie współpracował przy wielu nagraniach z Australian Broadcasting Company. W 1988 roku po raz pierwszy wystąpił z English National Opera z operą Noc wigilijna Nikołaja Rimskiego-Korsakowa.
Od 1989 roku, podczas swych regularnych wizyt w Pradze, odnowił przerwaną wcześniej współpracę z Teatrem Narodowym i Operą Narodową w Pradze, gdzie, oprócz wystawienia Włoszki w Algierze, gościnnie występował w wielu innych przedstawieniach; dyrygował np. operę Tosca, Madame Butterfly, Trubadur czy operę Cyrulik sewilski. Przez kilka lat współpracował także z Filharmonią Kameralną Pardubice, z którą przygotował w latach 1990 i 1991 np. symfonię „Česká mše vánoční”.
Albert Rosen był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Anna, z domu Hartlová (Anna Bartáková) a drugą – Blahoslava, z domu Markvartová. Miał syna i córkę. Umarł na raka płuc niedługo po swoim ostatnim gościnnym występie w Australii i krótko przed swoim następnym występem w Dublinie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gracian Černušák, Bohumír Štědroň, Zdenko Nováček, Československý hudební slovník osob a institucí. Svazek druhý, M–Ž, Praha: Státní hudební vydavatelství, 1965, s. 433.
- ↑ Gus Smith, Dr Tom's Festival Legacy, Dublin and London: Atlantic Publishers, 2001, s. 85–87, 98, 164–165, 168–169, 193–195, 232–233, 243, 256–257, 284–285, 287, 289, 307–308, 365–374.
- ↑ Pat O'Kelly, The National Symphony Orchestra of Ireland. 1948–1998 – a selected history, Radio Telefís Éireann, 1998.
- ↑ Gus Smith, Love and Music. The Glorious History of the Dublin Grand Opera Society (1941–1998), Dublin and London: Atlantic Publishers, 1998, s. 215, 227–228, 234–235, 243–245, 247–249, 252, 257, 268, 270, 276, 310, 349–363.
- ↑ The National Youth Orchestra of Ireland | The National Youth Orchestra of Ireland [online], www.nyoi.ie [dostęp 2021-11-21] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Albert Rosen. „The Irish Times”. 1997.
- Albert Rosen w Archiwum Teatru Narodowego w Pradze
- Albert Rosen. https://operainireland.wordpress.com/ [dostęp 2022-01-09].
- Elizabeth Forbes, Obituary: Albert Rosen. „The Independent”. 1997.
- Fotografie z archiwum Radia i Telewizji Irlandii 1968, 1972a, 1972b, 1976
- Liliana Osses Adams. Notes on the Roudaki Hall in Tehran, Iran.
- Nagranie. Koncert skrzypcowy D-dur Op. 35 Piotra Czajkowskiego z koreańską skrzypaczką Kyung-Wha Chung i Narodową Orkiestrą Symfoniczną Radia i Telewizji Irlandii, Dublin 1972
- Nagranie. Koncert skrzypcowy D-dur op. 61 Ludwiga van Beethovena z koreańską skrzypaczką Kyung-Wha Chung i Narodową Orkiestrą Symfoniczną Radia i Telewizji Irlandii, Dublin 1972