Aleksander Żyw
Portret Aleksandra Żywa, aut. Roman Kramsztyk | |
Data i miejsce urodzenia |
16 sierpnia 1905 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
17 września 1995 |
Narodowość | |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki |
Aleksander Żyw (ur. 16 sierpnia 1905 w Lidzie, zm. 17 września 1995 w Castagneto Carducci) – polski malarz pochodzenia żydowskiego, tworzący na emigracji w Wielkiej Brytanii i Włoszech.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość
[edytuj | edytuj kod]Aleksander (Lola) Żyw urodził się w Lidzie, w rodzinie Jakowa i Leah Żywów[1], córki rabina Eliahu Szlomo Horowic-Winograda[2]. Po ukończeniu gimnazjum studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego. Należał do stworzonego przez niego ugrupowania artystycznego Loża Wolnomalarska, którego członkowie tworzyli kompozycje pełne liryzmu. Prace Aleksandra Żywa uczestniczyły w trzech wystawach w Instytucie Propagandy Sztuki oraz w jednej w Salonie Czesława Garlińskiego[3]. W 1934 otrzymał stypendium, które umożliwiło mu na podróż po Europie, znaczną część drogi pokonał pieszo. Podczas pobytu w rejonie Morza Śródziemnego przyjął styl malarstwa neoimpresjonistycznego, skupiając się na krajobrazach wybrzeża Morza Śródziemnego. Zamieszkał i założył studio w Paryżu, w momencie wybuchu II wojny światowej przebywał na Korsyce.
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Po wybuchu wojny dołączył do innych Polaków we Francji, gdzie formowało się Wojsko Polskie. Po przeszkoleniu został awansowany do stopnia sierżanta i służył obsługując ciężki karabin maszynowy w 2 Pułku 1 Dywizji Grenadierów. Po upadku Francji polscy żołnierze otrzymali rozkaz podjęcia próby przedostania się do Wielkiej Brytanii, gdzie przegrupowała się Armia Polska. Przez Pireneje przedostał się do Hiszpanii, a następnie przez Portugalię dostał się do Szkocji[4], gdzie został mianowany artystą wojennym w polskiej armii, z którą w 1944 uczestniczył w wyzwoleniu Francji. Z tego okresu pochodzi cykl rysunków wojennych, które są dowodem jego prawdziwych umiejętności rysownika. Najbardziej znanym dziełem z tego okresu jest obraz Lądowanie na Arromanches (1944), który został pokazany wraz z innymi pracami w Imperial War Museum w Londynie i The Boundary Gallery, również w Londynie. Po wojnie zamieszkał na stałe w Szkocji, gdzie kupił i wyremontował Bell's Brae we wsi Dean k. Edynburga.
Czas powojenny
[edytuj | edytuj kod]W okresie powojennym rozpoczął eksperymenty w swojej twórczości, wojna zmieniła jego spojrzenie na świat, szok i lęk przed brutalnym konfliktem, a także uświadomienie sobie, co stało się z jego rodziną i ojczyzną, spowodowało poważną zmianę stylistyczną. Czynniki te skierowały jego twórczość na pokazanie przeżyć wewnętrznych i odsunęły się go od naturalizmu. Walcząc o wyrażanie siebie stworzył serię obrazów przedstawiających lalki i świeckie postacie, jako symbole bezradności i niezdolności wobec złych mocy. Ten okres nie trwał jednak długo, jego podróże do Paryża i poznanie Paula Klee miało bezpośredni wpływ na jego sztukę i przypomniało mu, że malarstwo było pozytywnym i dobrym wysiłkiem twórczym, a nie wyłącznie emocjonalnym wentylem. Jego prace w latach 50. XX wieku sprawiły, że stał się cenionym elementem edynburskiej sceny artystycznej. Aleksander Żyw wystawiał swoje prace z takimi artystami jak Anne Redpath i William George Gillies. W 1958 odwiedził Biennale w Wenecji i był świadkiem odnowienia ruchu taszystowskiego, z którym się zgadzał. Kolejny okres w twórczości Żywa można uznać za odrzucenie autonomicznego i grubego pędzla koła taszystów.
Późniejsze życie
[edytuj | edytuj kod]Pod koniec lat 50. zrezygnował z publicznego prezentowania swojej twórczości stan ten trwał do 1967. Zmienił wówczas zdanie, w 1970 przeprowadził się z żoną na stałe do Toskanii we Włoszech. Dzielił czas między malarstwem i uprawą oliwek, najczęstszym motywem jego prac z tego okresu jest przyroda. Następnie zaczął uwieczniać żywioły oraz akcentować ulotność jako świadectwo upływu czasu. Używał żywych kolorów, w ostatnim okresie twórczości znaczna część prac to obrazy transcendentalne, a cykl Meteor posiada wyraźne chrześcijanie motywy.
17 września 1995 zmarł w swoim domu pod Castagneto Carducci.
Małżeństwa i dzieci
[edytuj | edytuj kod]Jego pierwszą żoną była Tola Korian, aktorka i pieśniarka[5], z którą się rozwiódł. Po wojnie ożenił się powtórnie. Jego małżonką została Brytyjka Leslie Goddard[6]. Zamieszkał z nią w Szkocji. Mieli dwóch synów, z których jeden – Adam (1948–2005) był architektem i rzeźbiarzem[7].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Aleksandra Żywa można uznać za jednego z ciekawszych malarzy emigranckich, który wyłonił się z Polski w XX wieku. Jego kariera, która trwała siedem dekad, obejmowała wystawy w całej Europie, w Warszawie, Paryżu, Edynburgu, Londynie i Mediolanie i wielu innych. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach, prywatnych i publicznych, w tym w Tate Britain[8]. Najbardziej godna uwagi publikacja z udziałem Aleksandra Żywa została napisana przez Douglasa Halla i nosi tytuł Art in Exile, Polish Painters in Post-War Britain (2008).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lola (Aleksander, Alexander) Zyw, Geni
- ↑ Neil Rosenstein , The Unbroken Chain: Biographical Sketches and the Genealogy of Illustrious Jewish Families from the 15th-20th Century, CIS Publishers, 1990 (3), s. 43, ISBN 978-0-9610578-4-8 (ang.).
- ↑ Aleksander Żyw, ArtInfo
- ↑ History APA
- ↑ Tola Korian, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-04-12] .
- ↑ Obituary – Aleksander Zyw, independent.co.uk
- ↑ Adam Zyw, geni.com
- ↑ Aleksander Żyw, Tate Britain