Ammianus Marcellinus

Ammianus Marcellinus (ur. ok. 330 w Antiochii, zm. po 392) – historyk rzymski, autor Res gestae (Dziejów rzymskich), historii cesarstwa od panowania Nerwy (96 n.e.) do roku 378, z zachowaną częścią obejmującą lata 353-378.

Posiadane wiadomości o jego życiu są skąpe, gdyż nawet relacjonując wydarzenia, których był naocznym świadkiem, starannie pomijał w nich swój udział.

Życiorys

Pochodził ze średniozamożnej rodziny, jego ojciec był urzędnikiem miejskim lub pełnił funkcję wojskową. Do osiągnięcia wieku około 20 lat zamieszkiwał w Antiochii. Odebrał staranne wykształcenie humanistyczne, greckie i łacińskie, najpewniej ze znajomością twórczości Homera, prawdopodobnie Hezjoda, Symonidesa, Teognisa, Sofoklesa i Eurypidesa, spośród autorów łacińskich z bardzo dobrą znajomością pism Cycerona. Nie wykluczone, iż znał również język perski.

Około roku 350 został członkiem przybocznej gwardii cesarskiej, tak zwanych protectores domestici, powołanych zamiast pretorianów. W 353 przydzielono go do ochrony Ursycyna, dowódcy jazdy stacjonującej w twierdzy Nisibis na wschód od Eufratu, na pograniczu z Persją. W 355 wraz z nim udał się do Mediolanu na wezwanie cesarza Konstancjusza II, a stamtąd do Galii, gdzie Ursycyn rozbił wojska uzurpatora Sylwana. Przypuszczalnie wtedy zetknął się z przyszłym cesarzem, wówczas cezarem Julianem Apostatą. Kolejne pięć lat spędził w Mezopotamii walcząc z Persami, uczestniczył m.in. w obronie twierdzy Amida. Z tego okresu pochodzą również jego relacje dotyczące przybycia do Europy Hunów wraz z opisem ich obyczajów, np. siedzenia na koniach w trakcie prowadzenia obrad.

Nie wiadome są jego losy w latach 360–363, jednak w marcu tego roku znajdował się już w orszaku cesarza Juliana Apostaty. Brał udział w bitwie pod Ktezyfontem 29 maja 363 roku, a po zawarciu pokoju wrócił do Antiochii. Kolejne kilkanaście lat, aż do około roku 380 spędził dzieląc czas między podróże (zwiedził Egipt, Grecję, Trację i kraje Azji Mniejszej) i pobyt w rodzinnym mieście. Zajmował się pisaniem, być może pracował też jako adwokat. Około roku 380 przeniósł się do Rzymu, gdzie rozpoczął tworzenie dzieła swego życia – Res gestae.

Dokładna data śmierci historyka nie jest znana, pewne fragmenty jego dzieła mogą wskazywać jeszcze na wydarzenia z lat 395–398.

Ammian był wyznawcą tradycyjnej religii rzymskiej. Jego uczniem i przyjacielem był Jan Chryzostom.

Bibliografia

• Ammianus Marcellinus: Dzieje rzymskie. T. I (księgi XIV-XXV). Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Ignacy Lewandowski. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, seria Biblioteka Antyczna, ISBN 83-7255-079-4, s. 23-31 [biografia]

Literatura dodatkowa

• Dariusz Brodka: Państwo rzymskie wobec początków Wędrówki Ludów w ocenie Ammiana Marcellina. „Meander” R. 48 (1993), s. 325–337
• Helena Cichocka: Ammianus Marcellinus a literatura grecka i rzymska. „Meander” R. 29 (1974), s. 289–306
• Helena Cichocka: Mowy i listy w „Res gestae” Ammiana Marcellina. „Meander” R. 30 (1975), s. 157–165
• Helena Cichocka: Zależność Ammiana Marcellina od Solinusa w ekskursie o Egipcie (XXII 15-16). „Meander” R. 30 (1975), s. 336–430
• Ignacy Lewandowski: Historyk ginącego świata. W „Meander” R. 48 (1993), s. 339–349

Linki zewnętrzne

• Ammianus Marcellinus, Ammiani Marcellini Rervm gestarvm libri decem et octo w bibliotece Polona