Ammianus Marcellinus

Ammianus Marcellinus (ur. ok. 330 w Antiochii, zm. po 392) – autor Res gestae (Dzieje), historii Rzymu obejmującej lata od panowania cesarza Nerwy (96) do roku 378. Do czasów obecnych zachowała się jedynie część dzieła obejmująca okres 353–378.

O życiu Ammianusa nie wiadomo zbyt wiele, relacjonując wydarzenia, których był naocznym świadkiem, starannie pomijał swój w nich udział, usuwając się w cień.

Pochodził ze średniozamożnej rodziny, jego ojciec był urzędnikiem miejskim lub pełnił funkcję wojskową. Do osiągnięcia wieku około 20 lat Ammianus mieszkał w Antiochii. Odebrał staranne wykształcenie humanistyczne, greckie i łacińskie – na pewno znał Homera, prawdopodobnie Hezjoda, Symonidesa, Teognisa, Sofoklesa i Eurypidesa, z pisarzy łacińskich bardzo dobrze znał Cycerona. Być może znał również język perski.

Około roku 350 został członkiem przybocznej gwardii cesarskiej, tak zwanych protectores domestici, powołanych na miejsce pretorianów. W roku 353 przydzielono go do ochrony Ursycyna, dowódcy jazdy stacjonującej w twierdzy Nisibis na wschód od Eufratu, na pograniczu z Persją.

W roku 355 wraz z Ursycynem udał się do Mediolanu na wezwanie cesarza Konstancjusza II, a stamtąd do Galii, gdzie Ursycyn rozbił wojska uzurpatora Sylwana. Prawdopodobnie wtedy zetknął się z przyszłym cesarzem, wówczas sprawującym urząd cezara, Julianem Apostatą. Kolejne pięć lat spędził w Mezopotamii walcząc z Persami, brał między innymi udział w obronie twierdzy Amida. Z tego okresu pochodzą również jego relacje dotyczące przybycia Hunów do Europy. Opisywał również ich obyczaje m.in. siedzenie na koniach w trakcie prowadzenia obrad.

Nie wiadomo, co działo się z nim w latach 360–363, jednak w marcu tego roku był już w orszaku cesarza Juliana Apostaty. Brał udział w bitwie pod Ktezyfontem 29 maja 363 roku, a po zawarciu pokoju wrócił do Antiochii.

Kolejne kilkanaście lat, aż do około roku 380 spędził dzieląc czas między podróże – zwiedził Egipt, Grecję, Trację i kraje Azji Mniejszej – i pobyt w rodzinnym mieście. Zajmował się pisaniem, być może pracował też jako adwokat.

Około roku 380 przeniósł się do Rzymu, gdzie zaczął pisać dzieło swego życia: Res gestae.

Dokładna data śmierci Ammianusa nie jest znana, pewne fragmenty Res gestae mogą wskazywać na wydarzenia toczące się w latach 395–398.

Ammian był wyznawcą religii rzymskiej.

Jego uczniem i przyjacielem był Jan Chryzostom.

Bibliografia

• Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie t. I-II, przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Ignacy Lewandowski, z serii: „Biblioteka Antyczna”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001-2002. ​ISBN 83-7255-079-4​, ​ISBN 83-7255-140-5​
• Dariusz Brodka, Państwo rzymskie wobec początków Wędrówki Ludów w ocenie Ammiana Marcellina, [w:] „Meander” R. 48 (1993), s. 325-337.
• Helena Cichocka, Ammianus Marcellinus a literatura grecka i rzymska, [w:] „Meander” R. 29 (1974), s. 289-306.
• Helena Cichocka, Mowy i listy w „Res gestae” Ammiana Marcellina, [w:] „Meander” R. 30 (1975), s. 157-165.
• Helena Cichocka, Zależność Ammiana Marcellina od Solinusa w ekskursje o Egipcie (XXII 15-16), [w:] „Meander” R. 30 (1975), s. 336-430.
• Ignacy Lewandowski, Historyk ginącego świata, [w:] „Meander” R. 48 (1993), s. 339-349.

Linki zewnętrzne

• Ammianus Marcellinus on-line project
• Res Gestae (łac.)
• Przekład ang.
• Przekład fr.
• Przekład ros.