Ardovo
 Kościół ewangelicki | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Starosta |
Daniel Fábián[1] | ||
| Powierzchnia |
11,20[2] km² | ||
| Wysokość |
268[3] m n.p.m. | ||
| Populacja (2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Nr kierunkowy |
+421 58[3] | ||
| Kod pocztowy |
049 55[3] | ||
| Tablice rejestracyjne |
RV | ||
Położenie na mapie kraju koszyckiego  | |||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
| 48°32′N 20°25′E/48,533333 20,416667 | |||
| Strona internetowa | |||
Ardovo (węg. Pelsöcardó, Ardó) – wieś (obec) w powiecie Rożniawa w kraju koszyckim, na Słowacji, na terenie historycznego regionu Górny Gemer. Powierzchnia 11,21 km². Liczy 160 mieszkańców (31.12.2016 r.).
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Leży na południowo-zachodnim skraju Płaskowyżu Silickiego (słow. Silická planina), ok. 2,5 km na południowy wschód od Pleszywca. Zajmuje płytką (ok. 40 m głębokości) dolinkę otwierającą się ku południowemu zachodowi, którą spływa Ardovský potok (dopływ Slanej)[5]. Centrum wsi znajduje się na wysokości 268 m n.p.m.
W górnej części wsi znajduje się wywierzysko, znane jako Ardovská vyvieračka. Część jego wód jest ujmowana do miejscowej sieci wodociągowej[6], pozostała część spływa do Ardovskiego potoku[5]. Ok. 1,5 km na południowy wschód od centrum zabudowy wsi, u południowych podnóży wzniesienia Veľký vrch (417 m), znajduje się wejście do Jaskini Ardowskiej[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Okolica wsi była zamieszkana przez ludzi już w czasach prehistorycznych. Ślady bytności ludzi z okresu neolitu (kultura bukowogórska), z młodszej epoki brązu (kultura pilińska), a następnie z czasów rzymskich znaleziono w niedalekiej Jaskini Ardowskiej. Sama wieś zasiedlona była już we wczesnym średniowieczu, należała do majątków królów Węgier. Najstarsza wzmianka o niej pochodzi z 1243 r., kiedy to – pod nazwą Erdes – należała już do feudalnego „państwa” lokalnych możnowładców – Bebeków. W roku 1318 wspominana jako Ordou, w roku 1320 – Ardo, a w roku 1359 – Ardow (nazwa Ardovo obowiązuje od 1920 r.).
W średniowieczu w jej okolicy wydobywano i przetapiano rudy ołowiu. Od połowy XVI w. wielokrotnie niszczona i wyludniona przez Turków, ponownie była pustoszona w czasie kolejnych powstań antyhabsburskich w XVII w. tak, że od 1682 r. stała pusta. Rekolonizowana po 1710 r. przez ludność pasterską związaną z ostatnią falą tzw. osadnictwa wołoskiego. W 1828 r. miała 30 gospodarstw i 254 mieszkańców, którzy zajmowali się pasterstwem (głównie hodowlą owiec) i wypalaniem węgla drzewnego[6].
Od 1881 r. wieś administracyjnie należała do węgierskiego komitatu Gemer – Mały Hont (węg. Gömör-Kishont). Po I wojnie światowej w granicach Czechosłowacji, w latach 1938–1945 ponownie należała do Węgier. Po II wojnie światowej aż do 1960 r. należała do powiatu (słow. okres) Šafárikovo w kraju bańskobystrzyckim.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Kościół ewangelicki (tzw. tolerancyjny) z 1788 r., wzniesiony na stoku nad centrum wsi na fundamentach znacznie starszej budowli. Murowany, w stylu barokowo-klasycystycznym, w formie prostokątnej sali bez prezbiterium, o gładkich ścianach, nakrytej dachem czterospadowym. Wieża na rzucie kwadratu dobudowana od frontu w 1928 r., nakryta dachem wieżowym. Wokół kościoła ślady muru obronnego z XVI-XVII w.[7]
Nawa wewnątrz nakryta płaskim stropem. Drewniana empora obiegająca ją z trzech stron posiada kasetowe panele wypełnione drewnianymi płaskorzeźbami i malowidłami z końca XVIII w. Wyposażenie, łącznie z organami, barokowe. Ołtarz pochodzi z końca XVIII w. Drewniana, rzeźbiona i polichromowana skrzynia organowa pochodzi z I połowy XVIII w., a chrzcielnica z drugiej połowy tego stulecia[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2025-03-31]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2025-03-31]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ a b c Mapa turystyczna. [dostęp 2025-10-19].
- ↑ a b Ďurček Jozef a kolektív: Slovenský kras. Turistický sprievodca (...), s. 130-131
- ↑ a b Pamiatky na Slovensku. Kostoly. Ardovo - Evanjelický kostol. [dostęp 2025-04-28]. (słow.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ďurček Jozef a kolektív: Slovenský kras. Turistický sprievodca ČSSR, č. 41, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, ISBN 80-7096-020-5.
- Slovenský kras – Domica. Turistická mapa 1:50 000, wydanie 3, wyd. VKÚ Harmanec 2007, ISBN 80-8042-413-6.
