Aspergillus
| ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | grzyby | |
| Typ | workowce | |
| Klasa | Eurotiomycetes | |
| Rząd | kropidlakowce | |
| Rodzina | kropidlakowate | |
| Rodzaj | kropidlak | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Aspergillus P. Micheli ex Haller Hist. stirp. Helv. 3: 113 (1768) | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Aspergillus glaucus (L.) Link 1809 | ||
Aspergillus P. Micheli ex Haller (kropidlak) – rodzaj grzybów z rzędu kropidlakowców (Eurotiales)[1].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunki z rodzaju Aspergillus to grzyby mikroskopijne powszechnie występujące na całym świecie. Spotykane są w wodzie, glebie, roślinności, owocach, żywności, w domach i w powietrzu. Kolonia zbudowana jest ze strzępek, które u różnych gatunków są hialinowe lub różnie zabarwione, nigdy jednak nie są zielone. Konidiofory powstają prostopadle do strzępki, czasami tworzą koremium. Są długie, proste, zakończone główką o kulistym, maczugowatym lub elipsoidalnym kształcie, zazwyczaj hialinowe i gładkie, czasami chropowate i zabarwione. Konidiofor wraz z główką i zarodnikami ma kształt kropidła. Komórki konidiotwórcze są butelkowate, przy wierzchołku zwężające się w krótką szyjkę. Powstają równocześnie na krótkich, cylindrycznych metulach. Mogą tworzyć się na całej powierzchni główki, lub tylko na jej części szczytowej. Powstające na nich konidia oddzielają się od góry w dół, tworząc łańcuszki. Podczas ich oddzielania się pęka zewnętrzna ściana komórki konidiotwórczej, a jej pozostałość tworzy kołnierzyk. Konidia są jednokomórkowe, hialinowe lub jasnoszare, kuliste, elipsoidalne, gruszkowate, o powierzchni suchej, mączystej lub pylącej. W masie mają u różnych gatunków różną barwę, nigdy jednak nie są zielone[2].
Opisane powyżej formy Aspergillus to formy bezpłciowe (anamorfy). Formy płciowe (teleomorfy) dawniej uznawane były za odrębne gatunki z rodzajów Emericella, Eurotium, Neosartorya, Petromyces[2], obecnie są to synonimy[1]
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Aspergillaceae, Eurotiales, Eurotiomycetidae, Eurotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Synonimy: Acmosporium Corda, Alliospora Pim, Aspergillopsis Speg., Aspergillus P. Micheli, Basidiella Cooke, Briarea Corda, Cladaspergillus Ritgen, Cladosarum E. Yuill & J.L. Yuill, Cristaspora Fort & Guarro, Dichotomomyces Saito, Dichotomomyces Saito ex D.B. Scott, Euaspergillus F. Ludw., Fennellia B.J. Wiley & E.G. Simmons, Gutturomyces Rivolta, Otomyces Wreden, Phialosimplex Sigler, Deanna A. Sutton, Gibas, Polypaecilum G. Sm., Raperia Subram. & Rajendran, Redaellia Cif., Arch. Rhodocephalus Corda, Rhopalocystis Grove, Royella R.S. Dwivedi, Sartorya Vuill., Sceptromyces Corda, Sterigmatocystis C.E. Cramer, Stilbothamnium Henn.[3]
Niektóre gatunki[edytuj | edytuj kod]
Opisano ponad 200 gatunków[2]. Ze względu na zabarwienie grzybni możemy podzielić je następująco:
- grzybnia żółto-pomarańczowa
- kropidlak żółty (Aspergillus flavus)
- kropidlak zielony (Aspergillus glaucus)
- kropidlak pomarańczowy (Aspergillus ochraceus)
- grzybnia czerwona
- kropidlak czerwony (Aspergillus ruber)
- kropidlak różowy (Aspergillus roseus)
- kropidlak różnobarwny (Aspergillus versicolor)
- grzybnia żółto-zielonkawe
- kropidlak różnobarwny (Aspergillus versicolor)
- grzybnia czarna
- kropidlak popielaty (Aspergillus fumigatus)
- kropidlak czarny (Aspergillus niger)
- Aspergillus terreus
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Są to głównie saprotrofy, nieliczne gatunki są pasożytami[2].
- Niektóre gatunki powodują gnicie różnych części roślin, głównie owoców, miękkich warzyw. Np. A. niger wywołuje czarną pleśń kulek bawełny[2].
- Niektóre gatunki kropidlaka (np. A. fumigatus) powodują choroby (aspergilozy) u ludzi np. grzybice skóry, grzybice płuc lub astmę oskrzelową, a także produkują aflatoksyny (np. A. flavus).
- Niektóre gatunki Aspergillus są wykorzystywane w przemyśle. W Azji Aspergillus oryzae (jap. kōji) jest wykorzystywany w procesach fermentacji podczas produkcji alkoholu z ryżu (np. sake), a także pasty miso i sosu sojowego. Innym gatunkiem używanym w Azji podczas produkcji napojów alkoholowych jest A. awamori (tzw. czarny kōji) . W biotechnologii A. niger służy do produkcji kwasu cytrynowego i różnych enzymów.
- A. nidulans jest wykorzystywany w biologii jako organizm modelowy. Poznano cały genom tego organizmu – ma on wielkość około 30 milionów par zasad i zawiera około 9500 genów kodujących białka[4]. Zsekwencjonowano również genomy innych gatunków kropidlaka, m.in. patogennego A. fumigatus[5] i stosowanego w biotechnologii A. oryzae[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2020-10-14] (ang.).
- ↑ a b c d e Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, ISBN 978-83-09-01048-7
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2020-10-14].
- ↑ JE. Galagan, SE. Calvo, C. Cuomo, LJ. Ma i inni. Sequencing of Aspergillus nidulans and comparative analysis with A. fumigatus and A. oryzae.. „Nature”. 438 (7071), s. 1105-15, grudzień 2005. DOI: 10.1038/nature04341. PMID: 16372000.
- ↑ WC. Nierman, A. Pain, MJ. Anderson, JR. Wortman i inni. Genomic sequence of the pathogenic and allergenic filamentous fungus Aspergillus fumigatus.. „Nature”. 438 (7071), s. 1151-6, grudzień 2005. DOI: 10.1038/nature04332. PMID: 16372009.
- ↑ >M. Machida, K. Asai, M. Sano, T. Tanaka i inni. Genome sequencing and analysis of Aspergillus oryzae.. „Nature”. 438 (7071), s. 1157-61, grudzień 2005. DOI: 10.1038/nature04300. PMID: 16372010.