Przejdź do zawartości

Kwas cytrynowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kwas cytrynowy
Ilustracja
kryształy kwasu cytrynowego w świetle spolaryzowanym
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C6H8O7

Masa molowa

192,12 g/mol

Wygląd

bezbarwne kryształy o kwaśnym smaku[2]

Identyfikacja
Numer CAS

77-92-9
5949-29-1 (monohydrat)

PubChem

311

DrugBank

DB04272

Podobne związki
Pochodne

kwas akonitowy

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Kwas cytrynowy (łac. acidum citricum), E330organiczny związek chemiczny z grupy hydroksykwasów karboksylowych. Zawiera trzy grupy karboksylowe.

Kwas cytrynowy jest uważany za związek bezpieczny, jednak może powodować uszkodzenia oczu w przypadku bezpośredniego kontaktu. Doniesienia o możliwym działaniu rakotwórczym są całkowicie błędne[8].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Kwas cytrynowy występuje w niewielkich ilościach w większości organizmów żywych, gdyż spełnia ważną rolę w metabolizmie węglowodanów. Jego forma zjonizowana (cytrynian) jest ważnym produktem przejściowym w cyklu Krebsa (zwanym stąd cyklem kwasu cytrynowego)[2]. W większych ilościach występuje w niektórych owocach, np. w cytrynach[2], w których stanowi nawet do 8% suchej masy (co odpowiada 0,65% masy świeżej cytryny).

Otrzymywanie

[edytuj | edytuj kod]

W przemyśle kwas cytrynowy jest otrzymywany głównie przez fermentację cytrynową[2] na pożywce z oczyszczonego cukru lub hydrolizatu skrobi za pomocą kultur kropidlaka czarnego (Aspergillus niger) hodowanego na podłożu o początkowym pH 2,5–3,5[9].

Może być otrzymywany syntetycznie[2].

Można go uzyskać w postaci krystalicznej w formie bezwodnej lub jako monohydrat[3] i w obu tych postaciach jest dostępny w handlu[10][11].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Kwas cytrynowy jest używany jako regulator kwasowości i przeciwutleniacz w produktach spożywczych[2], a także jako kwasowy środek myjący w różnych procesach czyszczących[12][13][14]. Sole kwasu cytrynowego – cytryniany – są stosowane jako leki przy niedoborze określonego metalu w organizmie.

Jest wykorzystywany także w przemyśle farmaceutycznym oraz w gospodarstwie domowym pod nazwą kwasek cytrynowy[2].

  1. Kwas cytrynowy jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, jednak w zależności od źródła podawane są rozbieżne wartości, np. dla temperatury 20 °C: 1440 g/kg (według Haynes 2016 ↓, s. 5-145), 750 g/l (według GESTIS-Stoffdatenbank ↓, sekcja Solubility in Water), czy 592 g/l (według Drugbank ↓, sekcja Experimental Properties).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Farmakopea Polska IX, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2011, s. 4574, ISBN 978-83-88157-77-6.
  2. a b c d e f g Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 210, ISBN 83-7183-240-0.
  3. a b c d e f g h i CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-126, 5-90, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
  4. a b c d Citric acid, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 35230 [dostęp 2025-01-18] (niem. • ang.).
  5. Citric acid, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB04272 [dostęp 2025-01-18] (ang.).
  6. Kwas cytrynowy [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 27 marca 2023, numer katalogowy: 251275 [dostęp 2025-01-18]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  7. Citric Acid, Anhydrous [online], karta charakterystyki produktu Fisher Science Education, 19 marca 2015, numer katalogowy: S25255 [dostęp 2025-01-18] (ang.).
  8. Czy kwas cytrynowy (E330) jest rakotwórczy? [online], Food-Info.net [dostęp 2009-07-29].
  9. Hans Günter Schlegel, Mikrobiologia ogólna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 412–414, ISBN 83-01-13999-4.
  10. Citric acid, [w:] katalog produktów Sigma-Aldrich [online], numer katalogowy: 251275 [dostęp 2017-08-07].
  11. Citric acid monohydrate, [w:] katalog produktów Sigma-Aldrich [online], numer katalogowy: C1909 [dostęp 2017-08-07].
  12. Charles Liu i inni, Membrane Chemical Cleaning: From Art to Science [online], American Water Works Association, 2001 [dostęp 2014-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24].
  13. High-throughput process development for design of cleaning-in-place protocols [online], GE Healthcare, 2010 [dostęp 2014-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-08].
  14. Leonid Shnayder, David Greene, Ryoichi Haga, CIP (Cleaning In Place) [online], GCEM / QMT, 2006 [dostęp 2014-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-08].