Kwas cytrynowy
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() kryształy kwasu cytrynowego w świetle spolaryzowanym | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
C6H8O7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
192,12 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd |
bezbarwne kryształy o kwaśnym smaku[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||
DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Pochodne | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
Kwas cytrynowy (łac. acidum citricum), E330 – organiczny związek chemiczny z grupy hydroksykwasów karboksylowych. Zawiera trzy grupy karboksylowe.
Kwas cytrynowy jest uważany za związek bezpieczny, jednak może powodować uszkodzenia oczu w przypadku bezpośredniego kontaktu. Doniesienia o możliwym działaniu rakotwórczym są całkowicie błędne[8].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Kwas cytrynowy występuje w niewielkich ilościach w większości organizmów żywych, gdyż spełnia ważną rolę w metabolizmie węglowodanów. Jego forma zjonizowana (cytrynian) jest ważnym produktem przejściowym w cyklu Krebsa (zwanym stąd cyklem kwasu cytrynowego)[2]. W większych ilościach występuje w niektórych owocach, np. w cytrynach[2], w których stanowi nawet do 8% suchej masy (co odpowiada 0,65% masy świeżej cytryny).
Otrzymywanie
[edytuj | edytuj kod]W przemyśle kwas cytrynowy jest otrzymywany głównie przez fermentację cytrynową[2] na pożywce z oczyszczonego cukru lub hydrolizatu skrobi za pomocą kultur kropidlaka czarnego (Aspergillus niger) hodowanego na podłożu o początkowym pH 2,5–3,5[9].
Może być otrzymywany syntetycznie[2].
Można go uzyskać w postaci krystalicznej w formie bezwodnej lub jako monohydrat[3] i w obu tych postaciach jest dostępny w handlu[10][11].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Kwas cytrynowy jest używany jako regulator kwasowości i przeciwutleniacz w produktach spożywczych[2], a także jako kwasowy środek myjący w różnych procesach czyszczących[12][13][14]. Sole kwasu cytrynowego – cytryniany – są stosowane jako leki przy niedoborze określonego metalu w organizmie.
Jest wykorzystywany także w przemyśle farmaceutycznym oraz w gospodarstwie domowym pod nazwą kwasek cytrynowy[2].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kwas cytrynowy jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, jednak w zależności od źródła podawane są rozbieżne wartości, np. dla temperatury 20 °C: 1440 g/kg (według Haynes 2016 ↓, s. 5-145), 750 g/l (według GESTIS-Stoffdatenbank ↓, sekcja Solubility in Water), czy 592 g/l (według Drugbank ↓, sekcja Experimental Properties).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Farmakopea Polska IX, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2011, s. 4574, ISBN 978-83-88157-77-6 .
- ↑ a b c d e f g Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 210, ISBN 83-7183-240-0 .
- ↑ a b c d e f g h i CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-126, 5-90, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ a b c d Citric acid, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 35230 [dostęp 2025-01-18] (niem. • ang.).
- ↑ Citric acid, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB04272 [dostęp 2025-01-18] (ang.).
- ↑ Kwas cytrynowy [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 27 marca 2023, numer katalogowy: 251275 [dostęp 2025-01-18] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Citric Acid, Anhydrous [online], karta charakterystyki produktu Fisher Science Education, 19 marca 2015, numer katalogowy: S25255 [dostęp 2025-01-18] (ang.).
- ↑ Czy kwas cytrynowy (E330) jest rakotwórczy? [online], Food-Info.net [dostęp 2009-07-29] .
- ↑ Hans Günter Schlegel , Mikrobiologia ogólna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 412–414, ISBN 83-01-13999-4 .
- ↑ Citric acid, [w:] katalog produktów Sigma-Aldrich [online], numer katalogowy: 251275 [dostęp 2017-08-07] .
- ↑ Citric acid monohydrate, [w:] katalog produktów Sigma-Aldrich [online], numer katalogowy: C1909 [dostęp 2017-08-07] .
- ↑ Charles Liu i inni, Membrane Chemical Cleaning: From Art to Science [online], American Water Works Association, 2001 [dostęp 2014-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] .
- ↑ High-throughput process development for design of cleaning-in-place protocols [online], GE Healthcare, 2010 [dostęp 2014-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-08] .
- ↑ Leonid Shnayder , David Greene , Ryoichi Haga , CIP (Cleaning In Place) [online], GCEM / QMT, 2006 [dostęp 2014-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-08] .