Bagiennik żółtobrewy
| Passerculus sandwichensis[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
bagiennik żółtobrewy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska | |||
Bagiennik żółtobrewy[5] (Passerculus sandwichensis) – gatunek małego ptaka z rodziny pasówek (Passerellidae). Zamieszkuje Amerykę Północną. Bardzo liczny, nie jest zagrożony wyginięciem. W 2020 roku po raz pierwszy stwierdzony w Polsce.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]W sezonie lęgowym bagiennik żółtobrewy zamieszkuje Kanadę, USA wraz z Alaską oraz Meksyk[4][6][7][8]. Podgatunki z południa zasięgu są osiadłe lub migrują na niewielkie odległości[6][7][8]. Pozostałe podgatunki zimę spędzają na wybrzeżach skrajnie południowo-zachodniej Kanady, wzdłuż wschodnich i zachodnich wybrzeży oraz na południu USA, w Meksyku oraz w Ameryce Środkowej[4].
Wyjątkowo zalatuje do zachodniej Palearktyki – do 2021 roku stwierdzony zaledwie 8 razy, głównie na Azorach i w Wielkiej Brytanii[9]. W czerwcu 2020 roku został po raz pierwszy zaobserwowany w Polsce – sfotografowano go w Jastarni na Mierzei Helskiej[9]; Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego zaakceptowała to stwierdzenie i wciągnęła bagiennika żółtobrewego na Listę awifauny krajowej[10][11].
Sporadycznie zalatuje też do Rosji – do 2015 roku odnotowano tam 22 stwierdzenia, głównie z Wyspy Wrangla, Kraju Nadmorskiego i Półwyspu Czukockiego; obserwowano łącznie co najmniej 25 ptaków. W czerwcu 1979 roku odnotowano gniazdowanie w miejscowości Uelen na Czukotce – to jedyny potwierdzony przypadek lęgu tego gatunku ptaka w Palearktyce[12].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Takson ten bywał czasami umieszczany w rodzaju Ammodramus[3]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje bagiennika żółtobrewego za jedynego przedstawiciela rodzaju Passerculus. Wyróżnia 17 podgatunków P. sandwichensis. Proponowane podgatunki oblitus i mediogriseus uznaje za synonimy, odpowiednio, P. s. labradorius i P. s. savanna[13].
Niektórzy autorzy podgatunki z południowo-zachodniej części zasięgu wydzielają do osobnych gatunków: P. guttatus (obejmujący podgatunki beldingi i guttatus), P. sanctorum i P. rostratus (podgatunki rostratus i atratus). Takie ujęcie systematyczne zastosowali np. autorzy Handbook of the Birds of the World[14][15][16] oraz (od 2016 roku) IUCN. Czasami za osobny gatunek jest także uznawany takson princeps[3].
Podgatunki
[edytuj | edytuj kod]- P. sandwichensis princeps Maynard, 1872 – bagiennik wyspowy[5] – Sable Island.
- P. sandwichensis labradorius Howe, 1901 – środkowa i wschodnia Kanada oraz północno-środkowe USA.
- P. sandwichensis savanna (A. Wilson, 1811) – południowa i południowo-wschodnia Kanada oraz północno-wschodnie USA.
- P. sandwichensis anthinus Bonaparte, 1853 – Alaska i północno-zachodnia Kanada.
- P. sandwichensis sandwichensis (J.F. Gmelin, 1789) – bagiennik żółtobrewy[5] – wschodnie Aleuty i wyspy Alaski.
- P. sandwichensis brooksi Bishop, 1915 – południowa-zachodnia Kanada i północno-zachodnie USA.
- P. sandwichensis alaudinus Bonaparte, 1853 – wybrzeża Kalifornii.
- P. sandwichensis nevadensis Grinnell, 1910 – południowo-środkowa Kanada i zachodnio-środkowe USA.
- P. sandwichensis brunnescens (A.W. Butler, 1888) – północno-środkowy Meksyk.
- P. sandwichensis wetmorei van Rossem, 1938 – południowo-zachodnia Gwatemala.
- P. sandwichensis beldingi Ridgway, 1885 – południowo-zachodnie USA i północna Kalifornia Dolna.
- P. sandwichensis anulus Huey, 1930 – zachodnio-środkowa Kalifornia Dolna.
- P. sandwichensis guttatus Lawrence, 1867 – bagiennik pasiasty[5] – południowo-środkowa Kalifornia Dolna.
- P. sandwichensis magdalenae van Rossem, 1947 – południowa Kalifornia Dolna.
- P. sandwichensis sanctorum Coues, 1884 – bagiennik kalifornijski[5] – Wyspy San Benito.
- P. sandwichensis rostratus (Cassin, 1852) – bagiennik wielkodzioby[5] – północno-wschodnia Kalifornia Dolna i północno-zachodnia Sonora.
- P. sandwichensis atratus van Rossem, 1930 – wybrzeża Sonory do stanu Sinaloa.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 12,5–16,5 cm. Wierzch ciała szarobrązowy, spód kremowy; na całym ciele widać ciemnobrązowe kreski, które tworzą najczęściej plamę na środku piersi. Przez środek ciemienia ciągnie się biały pasek, nad okiem szeroka, żółta brew. Ogon krótki, wcięty; nogi różowe. Zachodnie podgatunki są ciemniejsze niż wschodnie; cechę rozpoznawczą stanowi brew.
Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Zarówno w sezonie lęgowym, jak i na zimowiskach bagienniki żółtobrewe występują na terenach trawiastych z nielicznymi drzewami, w tym na preriach, łąkach, pastwiskach, porośniętych trawą poboczach dróg, mokradłach turzycowych i polach uprawnych obsadzonych roślinami okrywowymi, takimi jak lucerna. W pobliżu oceanów zamieszkują także ujścia rzek i słone bagniska w strefie pływów. Na Alasce i w północnej Kanadzie zamieszkują tundrę porośniętą krzewiastymi wierzbami[17].
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje bagiennika żółtobrewego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[4][17]. W 2020 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji lęgowej na około 170 milionów osobników[17].
Od 2016 roku IUCN uznaje za osobne gatunki następujące taksony:
- P. (s.) guttatus – bagiennik pasiasty – gatunek najmniejszej troski, trend liczebności spadkowy[6].
- P. (s.) sanctorum – bagiennik kalifornijski – gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened), trend liczebności stabilny[7].
- P. (s.) rostratus – bagiennik wielkodzioby – gatunek najmniejszej troski, trend liczebności nieznany[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Passerculus sandwichensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Passerculus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-06-08] (ang.).
- ↑ a b c Savannah Sparrow (Passerculus sandwichensis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ a b c d Passerculus sandwichensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passerellidae Cabanis & Heine, 1850–1851 – pasówki – New World sparrows and allies (wersja: 2021-01-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-09].
- ↑ a b c BirdLife International, Passerculus guttatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-02-07] (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Passerculus sanctorum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-09] (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Passerculus rostratus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-09] (ang.).
- ↑ a b wynik wyszukiwania: Passerculus sandwichensis. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2023-02-08]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 37. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2020. „Ornis Polonica”. 62, s. 113–148, 2021.
- ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Vladimir Yu Arkhipov & Łukasz Ławicki. Nearctic passerines in Russia. „Dutch Birding”. 38, s. 201–214, 2016. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): New World Sparrows, Bush Tanagers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-09]. (ang.).
- ↑ Belding's Sparrow (Passerculus guttatus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (ang.).
- ↑ San Benito Sparrow (Passerculus sanctorum). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-30)]. (ang.).
- ↑ Large-billed Sparrow (Passerculus rostratus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-10)]. (ang.).
- ↑ a b c Savannah Sparrow Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2023-02-08]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2000. ISBN 83-7073-059-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).