Bambus zwyczajny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Bambus pospolity
Ilustracja
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klasa okrytonasienne
Rząd wiechlinowce
Rodzina wiechlinowate
Rodzaj bambus
Gatunek bambus pospolity
Nazwa systematyczna
Bambusa vulgaris Schrad
Coll. Pl. 2: 26 1808[1]
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Bambus pospolity, bambus zwyczajny (Bambusa vulgaris, Bambusa balcooa[2]) – gatunek rośliny z rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Roślina rodzima dla Indochin i dla prowincji Yunnan w południowych Chinach. Jest szeroko uprawiana w wielu innych miejscach[3][4]. Spośród różnych gatunków bambusa jest największy i najłatwiej rozpoznawalny[5][6].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Bambus pospolity należy do najbardziej rozpowszechnionych bambusów w tropikach i rejonach podzwrotnikowych. Chociaż głównie znany jest z uprawy, uciekające i naturalizowane populacje istnieją w tropikach i podzwrotnikach w Azji i poza nią[4][6]. B. vulgaris jest szeroko uprawiany we wschodniej, południowo-wschodniej i południowej Azji, a także tropikalnej Afryce, w tym w Madagaskarze[4][6]. Jest częsty w indo-malajskich lasach tropikalnych. Gatunek jest jednym z najczęściej spotykanych bambusów w Pakistanie, Tanzanii i Brazylii[7].

Był jednym z najwcześniej introdukowanych gatunków bambusa do Europy i spopularyzowany został w XVIII wieku jako roślina cieplarniana[8]. Na Hawaje został introdukowany prawdopodobnie w końcu XVIII wieku i stał się najpopularniejszą rośliną ozdobną[9]. Bambus pospolity jest szeroko uprawiany w Stanach Zjednoczonych i na Portoryko, od czasów introdukcji przez Hiszpanów w 1840 roku[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Bambus pospolity w szklarni. Witzenhausen, Niemcy.
Pokrój
Rośnie w luźnych kępach. Źdźbła są bezkolcowe[10], cytrynowo-żółte z zielonymi paskami[11]. Źdźbła nie są proste, trudno je rozłamać, są nieelastyczne, grubościenne i początkowo mocne[12]. Źdźbła dorastają do 10–20 m wysokości i 4–10 cm grubości[4][13]. Początkowo są proste lub elastyczne (wyginają się w różne strony), zwisające na czubkach. Ściany są grube, węzły lekko rozdęte[14]. Międzywęźla mają 20–45 cm długości. Kilka gałązek może wyrosnąć z węzłów mniej więcej w połowie wysokości pędu oraz powyżej[10].
Liście
Ciemnozielone[12], kształtu lancetowatego [14].
Kwiaty
Rzadko obecne, podobnie owoce. W interwałach trwających kilka dziesięcioleci, cała populacja na danym obszarze zakwita naraz[15], a pojedyncze źdźbło wydaje wiele kwiatów[6]. 

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Rośliny nie wydają nasion z powodu niewydolności pyłku, powodowanej przez nieregularne podziały mejotyczne[6]. Najprostszą i najczęściej stosowaną metodą rozmnażania w uprawie jest obcinanie fragmentów pędów lub ich bocznych odgałęzień i ich sadzonkowanie. Na Filipinach odnotowano najlepsze wyniki ukorzeniania jednowęzłowych sadzonek pozyskiwanych z dolnych części sześciomiesięcznych źdźbeł[6]. Nawet gdy pień obumiera, nowe źdźbła wyrastają z jego podstawy, a nowe rośliny mogą wyrosnąć nawet z pni użytych w budowie płotów czy mostów[6]. Łatwe rozprzestrzenianie się wegetatywne bambusa pospolitego spowodowało, że jest często spotykany w naturze[6].

Średnia zawartość chemiczna: celuloza 41–44%, pentozy 21–23%, lignina 26–28%, popioły 1,7–1,9%, i krzemionka 0,6–0,7%[12].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Bambus pospolity należy do rodziny wiechlinowatych, do rodzaju Bambus, występującego w tropikalnych i subtropikalnych strefach Azji. Rodzaj Bambus przez długi czas był uznawany za najbardziej „prymitywne” trawy, głównie przez obecność podsadki, niezdeterminowane kwitnięcie, kwiaty o sześciu pręcikach i trzech znamionach słupka. Bambusowate są jednymi z najszybciej rosnących roślin na świecie. 

Odmiany uprawne

Wyróżniane są trzy grupy odmian uprawnych[12]:

  • rośliny z zielonymi łodygami
  • rośliny z żółtymi łodygami (tzw. „złote bambusy”): zawsze żółta łodyga, czasem z zielonymi paskami o różnym natężeniu barwy. Mają grubsze ściany źdźbła od odmian zielonych. Odmiany te bywają opisywane jako Bambusa striata Lodd. ex Lindl.
  • rośliny o łodygach zielonych osiągających do 3 m wysokości i 1–3 cm średnicy, z zapadniętymi ścianami w dolnych międzywęźlach (tzw. bambusy „Brzuch Buddy”). Grupa opisywana jako Bambusa wamin Brandis ex E.G. Camus.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

B. vulgaris najczęściej rośnie w pobliżu skarp rzecznych, poboczy dróg, na nieużytkach rolniczych i terenach otwartych[11]. Najlepiej rośnie w miejscach wilgotnych, ale toleruje też susze, także niskie temperatury[4][13]. Adaptuje się do wielu różnych rodzajów gleb[4], jednak najlepiej rośnie na glebach wilgotnych[13]. Może znieść temperaturę do -3 °C i może rosnąć na wysokości ponad 1500 m n.p.m.[13], ale w niedogodnych warunkach źdźbła rosną krótsze i cieńsze[6].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Gatunek jest sadzony w różnych miejscach w celu zapobiegania erozji gleby[11][6].

Zastosowanie dekoracyjne[edytuj | edytuj kod]

Jest szeroko stosowany jako roślina ozdobna[16] i jest bardzo popularny[17]. Często jest sadzony jako ogrodzenie i żywopłoty graniczne[4][16].

Zastosowanie w budownictwie konstrukcyjnym[edytuj | edytuj kod]

Łodygi i źdźbła są używane do budowy płotów i konstrukcji, szczególnie małych, tymczasowych schronień[4], podłóg, dachówek, boazerii i ścian, zbudowanych z uschniętych łodyg i pękniętych źdźbeł[6]. Źdźbło służy do wykonywania wielu części łodzi, w tym masztów, sterów, wysięgników i masztów żeglarskich. Jest również używany do produkcji mebli, wiatraków, fletów, wędek, uchwytów narzędzi, broni, łuków do sieci rybackich, rur do palenia, rur irygacyjnych, rur destylacyjnych itp.[4]

Jest stosowany jako surowiec do produkcji celulozy papierniczej, zwłaszcza w Indiach[6][13]. Papier wykonany z tego gatunku ma wyjątkową wytrzymałość na rozerwanie, porównywalną do papieru z drewna iglastego. Może być również użyty do produkcji płyt wiórowych i elastycznych[6].

Roślina jadalna[edytuj | edytuj kod]

Młode pędy, gotowane lub marynowane są jadalne i są często spożywane w Azji[13][18]. Świeże pędy pozostają żółte po gotowaniu. Wywar z końców pędów miesza się ze sproszkowanymi nasionami łzawnicy pospolitej, co stanowi orzeźwiający napój pity na Mauritiusie[6]. Pędy są delikatne i białawe lub różowe, dobrze się konserwują[6].

Medycyna tradycyjna[edytuj | edytuj kod]

Złoty bambus jest uważany za tradycyjną roślinę leczniczą w Azji. Ma wiele zastosowań w zielarstwie, chociaż efekty nie są klinicznie udowodnione. W Jawie woda jest przechowywana w złocistych probówkach bambusowych jako lekarstwo na różne choroby. W Kongo liście są używane jako lek przeciwko odrze. W Nigerii stosuje się wlewy z macerowanych liści jako środek przeciwko chorobom wenerycznym i jako środek poronny – ostatnie działanie wykazuje skuteczność u królików[6][19].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Choć nie nadaje się do małych pól, gdyż rośnie w dużych kępach, młode rośliny złotego bambusa można uprawiać w dużych pojemnikach. Złoty bambus rośnie dobrze w pełnym słońcu lub częściowym cieniu. Ochrona jest ważna, ponieważ zwierzęta często chowają się na młodych pędach. W Tanzanii zarządzanie uprawy B. vulgaris wymaga oczyszczenia gruntu wokół kęp[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Bambusa vulgaris Schrad.. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2017-06-04].
  2. ↑ Catalogue of Life: Bambusa vulgaris Nees, nom. illeg., catalogueoflife.org [dostęp 2017-03-20] (ang.).
  3. ↑ World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew, apps.kew.org [dostęp 2017-11-17] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j Dieter Ohrnberger, The bamboos of the world, 1999, ISBN 978-0-444-50020-5.
  5. ↑ Biology Pamphlets (Volume 741), s. 15, University of California, 1895
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q D. Louppe, A.A. Oteng-Amoako and M. Brink, Timbers (vol. 1), s. 100-103, PROTA, 2008, ​ISBN 978-90-5782-209-4​
  7. ↑ Maxim Lobovikov, Lynn Ball and María Guardia, World bamboo resources, s. 13-18, Food & Agriculture Organization, 2007, ​ISBN 978-92-5-105781-0​
  8. ↑ Ted Jordan Meredith, Timber Press pocket guide to bamboos, s. 49, Timber Press, 2009, ​ISBN 978-0-88192-936-2​
  9. ↑ Horace Freestone Clay, Tropical Exotics, James C Hubbard, Rick Golt, wyd. Pbk. ed, Honolulu: University of Hawaii Press, 1987, s. 10, ISBN 978-0-8248-1127-3, OCLC 17864441.
  10. ↑ a b Flora of North America Editorial Committee, Magnoliophyta: Commelinidae, s. 22, Oxford University Press, 2007, ​ISBN 978-0-19-531071-9​
  11. ↑ a b c Bambusa vulgaris, OzBamboo; Retrieved: 2007-12-19
  12. ↑ a b c d Bambusa vulgaris, Protabase, Plant Resources of Tropical Africa
  13. ↑ a b c d e f A.N. Rao, V. Ramanatha Rao and John Dransfield, Priority species of bamboo and rattan, s. 25, Bioversity International, 1998, ​ISBN 978-92-9043-491-7​
  14. ↑ a b Bambusa vulgaris, Flora of China, eFloras.com
  15. ↑ W. Arthur Whistler, Tropical ornamentals: a guide, Portland, Or.: Timber Press, 2000, s. 77-78, ISBN 978-0-88192-475-6, OCLC 42861832.
  16. ↑ a b Najma Dharani, Field guide to common trees & shrubs of East Africa, Cape Town: Struik, 2002, s. 198, ISBN 978-1-86872-640-0, OCLC 50216029.
  17. ↑ Ernest Braunton, The Garden Beautiful in California, s. 50, Applewood Books, 2008, ​ISBN 978-1-4290-1281-2​
  18. ↑ Horace Freestone Clay, Tropical Exotics, James C Hubbard, Rick Golt, wyd. Pbk. ed, Honolulu: University of Hawaii Press, 1987, s. 10, ISBN 978-0-8248-1127-3, OCLC 17864441.
  19. ↑ MT Yakubu and BB Bukoye, Abortifacient potentials of the aqueous extract of Bambusa vulgaris leaves in pregnant Dutch rabbits, PubMed, National Center for Biotechnology Information, U.S. National Laibrary of Medicine
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bambus_zwyczajny&oldid=53623948”