Bielczyk (ptak)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bielczyk
Leucochloris albicollis[1]
(Vieillot, 1818)
Ilustracja
Osobnik sfotografowany w Brazylii
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

krótkonogie

Rodzina

kolibrowate

Podrodzina

kolibry

Plemię

Trochilini

Rodzaj

Leucochloris
Reichenbach, 1854

Gatunek

bielczyk

Synonimy
  • Trochilus albicollis Vieillot, 1818
  • Lampornis Musarum A.W. Bertoni & M. Bertoni, 1901[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Bielczyk[4], koliber białoszyi[5] (Leucochloris albicollis) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Jedyny przedstawiciel rodzaju Leucochloris. Występuje w Ameryce Południowej. Obecnie nie zagraża mu wyginięcie.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy opis bielczyka ukazał się w roku 1818, jego autorem był Louis Jean Pierre Vieillot. Opisany został w dziele Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle pod hasłem Oiseau-mouche jako Oiseau-mouche a gorge blanche (fr. koliber z białym gardłem). Otrzymał nazwę naukową Trochilus albicollis. Holotyp pochodził z Brazylii, lecz nie podano dokładnej lokalizacji; został przekazany do zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[6].

Do monotypowego rodzaju Leucochloris wydzielił bielczyka Ludwig Reichenbach w roku 1854, ptak otrzymał nazwę naukową Leucochloris albicollis[7]. Według IOC gatunek należy do tego właśnie monotypowego rodzaju; nie wydziela się podgatunków[8].

Etymologia nazwy naukowej

Nazwa rodzajowa Leocochloris pochodzi od dwóch greckich słów – leucos, czyli biały, oraz khlōros (zielony). Nazwa gatunkowa albicollis oznacza z łaciny białoszyi[9]. John Gould odnotował, że lokalna nazwa na południu Brazylii brzmi Papa branca[10].

Mieszańce międzygatunkowe

Jednokrotnie odnotowano osobnika, który najprawdopodobniej był hybrydą bielczyka ze złocikiem złotobrzuchym (Chlorostilbon aureoventris)[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcie wykonane w Campos do Jordão (Brazylia)

W pierwszym opisie podano przybliżoną długość ciała 3¾ cala (ok. 9,5 cm)[6]. Dla dziesięciu zbadanych osobników, zebranych w Brazylii, wymiary są następujące: całkowita długość ciała 108,5–113,5 mm (większa niż w pierwszym opisie), skrzydła – 59,5–62 mm, ogona – 31,5–35 mm, dzioba – 21–21,5 mm, zaś skoku – 4–4,5 mm[12]. Całkowita powierzchnia skrzydeł wynosi 25,6 cm², masa ciała zaś około 6 gramów[13] dla samca, dla samicy 4,5 g[14].

Dziób prosty, dłuższy od głowy, szeroki u nasady. Pióra na czole nachodzą na nozdrza, zasłaniając je. Skrzydła długie, sięgają końca ogona. Ogon, gdy złożony, wykazuje zaokrąglenie. Dymorfizm płciowy nie jest wyraźny[15].

U samca wierzch ciała jest zielony, złoto połyskujący. Środkowe sterówki brązowozielone, zewnętrzne zaś czarnoniebieskie z białymi zakończeniami. Najbardziej zewnętrzna sterówka do połowy czarnoniebieska, od połowy biała. Broda, pierś i boki zielone, połyskujące. Gardło, brzuch oraz pokrywy podogonowe czysto białe. Skrzydła purpurowobrązowe. Lotki drugorzędowe występują w liczbie siedmiu[16]. Górna połowa dzioba czarna, dolna natomiast z początku różowa, następnie czarna. Samicę cechują jedynie nieznacznie mniejsze niż u samca wymiary[15].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Całkowity zasięg występowania szacowany jest na 2 540 000 km²[17]. Na północy swego zasięgu bielczyk spotykany jest w stanie Espirito Santo w lasach typu Mata Atlântica[18], a także w Minas Gerais[19]. Występuje także na wyspie Santa Catarina[20]. Południowa granica zasięgu występowania znajduje się w okolicach Mar del Plata w Argentynie[17], gdzie jest spotykany mimo postępującej urbanizacji regionu[21]. Prócz tego bielczyk zasiedla Urugwaj oraz wschodnią połowę Paragwaju[17]. Maksymalna wysokość, na jakiej jest spotykany, to 2400 m n.p.m.[22]

Behawior[edytuj | edytuj kod]

U tego gatunku występuje torpor. W trakcie niego temperatura ciała spada do 12–18 °C[23]. W locie 32 uderzenia skrzydeł na sekundę[13].

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Żywi się nektarem z kwiatów wielu gatunków roślin. Wśród brazylijskich można wymienić Myrsine coriacea (pierwiosnkowate)[24], Hippeastrum atibaya (amarylkowate), Siphocampylus sulfureus i Siphocampylus umbellatus (kaktusowate), Mabea fistulifera (wilczomleczowate), Stenorrhynchos lanceolatus (storczykowate) oraz Esterhazya macrodonta (zarazowate)[25].

Przenosząc pyłki kwiatowe, bierze udział w zapylaniu. Wiadome jest, że zapyla m.in. następujące cztery gatunki roślin: Hippeastrum glaucescens (amarylkowate), Agarista hispidula (wrzosowate), Sinningia allagophyla (ostrojowate) oraz Esterhazya macrodonta (zarazowate)[26]. Dane dotyczące wyglądu zapylanych roślin przedstawia tabela[26]:

Roślina Kształt kwiatu Barwa kwiatu
Hippeastrum glaucescens w kształcie tuby ciemnoczerwony
Agarista hispidula w kształcie tuby czerwony
Sinningia allagophyla w kształcie tuby pomarańczowoczerwony
Esterhazya macrodonta w kształcie tuby pomarańczowoczerwony

Kwiaty koralodrzewi (Erythrina spp.), których nektarem także się żywi, również są czerwone do pomarańczowych[27]. Ornitogamia ze strony bielczyka ma miejsce również na kwiatach Tropaeolum pentaphyllum. Posiadają one czerwone ostrogi. Ich nektar zawiera 27–63% cukru[28]. U badanych przedstawicieli ostrojowatych, na których żerowały Leucochloris albicollis, zawartość cukru w nektarze wynosiła 13,3–34,5%[29].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Okres lęgowy trwa od listopada do marca[30].

Gniazdo ma kształt kubeczka. Na zewnętrzną jego część składa się mech połączony pajęczyną. Warstwa wewnętrzna składa się z puchu roślinnego, włókien roślinnych o barwie pomarańczowoczerwonej oraz płowej, niekiedy również puchu ptasiego. Przeważnie znajduje się w rozwidleniu gałęzi krzewu[10]. Jego średnica wynosi około 5 cm, głębokość 18 mm, zaś grubość ścianek bocznych 1 cm[31].

Jajo ma wymiary około 13–16 × 8,6–10 mm. Jego masa wynosi około 0,7 grama[32]. Składane w liczbie dwóch. Barwa śnieżnobiała[10].

Samica wysiaduje jaja sama przez 14 dni. Młode opuszczają gniazdo 25 dni po wykluciu[30].

Pasożyty[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie okazów odnalezionych w upierzeniu bielczyka opisano nowy gatunek roztocza, Rhamphoeaulus sinuatus[33].

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Bielczyk klasyfikowany jest przez IUCN jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Nie jest znana liczebność populacji ani jej trend, jednak gatunek określany jako „pospolity”, co w połączeniu z bardzo dużym zasięgiem występowania nie budzi wątpliwości co do przetrwania gatunku[17].

Zasiedla 23 obszary sklasyfikowane jako Important Bird Area[17]. Prócz tego spotykany w Parku Narodowym Serra do Cipó[19]. Wymieniony jest w załączniku II CITES (obejmuje on wszystkie kolibry), prócz tego w Rozporządzeniu Rady (WE) Nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r.[34]

Relacje z ludźmi[edytuj | edytuj kod]

John Gould w swym dziele A monograph on the Trochilidae wspominał, że od czasu do czasu skórki tego ptaka są wysyłane do Europy (ten tom, należący do całej serii monografii, ukazał się w roku 1861)[10].

Średnica obrączki dla Leucochloris albicollis wynosi 6,5 mm[35].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Leucochloris albicollis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ White-throated Hummingbird Leucochloris albicollis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-05-14]. (ang.).
  3. ↑ BirdLife International, Leucochloris albicollis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-09-09] (ang.).
  4. ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Trochilini Vigors, 1825 (Wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-04].
  5. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 149, 1999. ISSN 0550-0842. 
  6. ↑ a b Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle. T. 23. 1818, s. 426–427.
  7. ↑ H.G. Ludwig Reichenbach. Aufzählung der Colibris Oder Trochilideen in ihrer wahren natürlichen Verwandtschaft, nebst Schlüssel ihrer Synonymik. „Journal für Ornithologie”. 2, s. 10, 1854. 
  8. ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-04]. (ang.).
  9. ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 223 i 38. ISBN 1-4081-2501-3.
  10. ↑ a b c d John Gould: A monograph of the Trochilidæ, or family of humming-birds. T. 5. Taylor & Francis, 1861.
  11. ↑ Eugene M. McCarthy: Handbook of Avian Hybrids of the World. Oxford University Press, 2006. ISBN 978-0-19-804041-5.
  12. ↑ Graf von Berlepsch, Zur Ornitologie der Provinz Santa Catharina, Süd-Brasilien, t. 21, 1873, s. 276.
  13. ↑ a b Crawford H. Greenewalt. Dimensional relationship for flying animals. „Smithsonian miscellaneous collections”. 144, s. 32, 1962. 
  14. ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. T. 5. Barn-owls to hummingbirds. Lynx Edicions, 1999. ISBN 978-84-87334-25-2.
  15. ↑ a b Adolphe Boucard: Genera of humming birds: being also a complete monograph of these birds. Londyn: 1895, s. 168.
  16. ↑ Hubert Lyman Clark. The Feather Tracts of Swifts and Hummingbirds. „The Auk”. 23, s. 82, 1906. 
  17. ↑ a b c d e Species factsheet: Leucochloris albicollis. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-05-14]. (ang.).
  18. ↑ Piero Angeli Ruschi & José Eduardo Simon. Hummingbirds of Santa Teresa, State of Espírito Santo, Southeastern Brazil. „Boletim do Museu de Biologia Mello Leitão”. 29, s. 31–52, 2012. 
  19. ↑ a b Marcos Rodrigues, Guilherme H.S. Freitas, Lilian M. Costa, Daniel F. Dias, Mariane L. M. Varela & Licléia C. Rodrigues. Avifauna, Alto do Palácio, Serra do Cipó National Park, state of Minas Gerais, southeastern Brazil. „Check List”. 7 (2), 2011. ISSN 1809-127X. 
  20. ↑ Luciano N. Naka, Marcos Rodrigues, Andrei l. Roos & Marcos A. G. Azevedo. Bird conservation on Santa Catarina Island, Southern Brazil. „Bird Conservation International”. 12, s. 23–150, 2002. BirdLife International. 
  21. ↑ Lucas M. Leveau & Carlos M. Leveau. Comunidades de aves en un gradiente urbano de la ciudad de Mar del Plata, Argentina. „Hornero”. 19 (1), 2004. Asociación Ornitológica del Plata. 
  22. ↑ E. Gounelle. Contribution à l'etudé de la distribution géographique des trochilidés dans le Brésil central et oriental. „Ornis”. 13 (3), s. 180, 1909. (fr.). 
  23. ↑ Claus Bech, Augusto S. Abe, John Fleng Steffensen, Martin Berger & Jose Eduardo P. W. Bicudo. Torpor in Three Species of Brazilian Hummingbirds under Semi-Natural Conditions. „The Condor”. 99 (3), 1997. 
  24. ↑ Aparecida Brusamarello Basler, Eliara Solange Müller & Maria Virginia Petry. Frugivory by birds in Myrsine coriacea (Myrsinaceae) inhabiting fragments of mixed Araucaria Forest in the Aparados da Serra National Park, RS, Brazil. „Revista Brasileira de Ornitologica”. 17 (2), s. 113–120, 2009. 
  25. ↑ Luciana Baza Mendonça & Luiz dos Anjos. Bird-flower interactions in Brazil: a review. „Ararajuba”. 11 (2), s. 195–205, 2003. 
  26. ↑ a b Leandro Freitas & Marlies Sazima. Pollination Biology in a Tropical High-Altitude Grassland in Brazil: Interactions at the Community Level. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 93 (3), s. 465–516, 2006. 
  27. ↑ Leonardo Galetto, Gabriel Bernardello, Irene C. Isele, Jose Vesprini, Gabriela Speroni & Alfredo Berduc. Reproductive Biology of Erythrina crista-galli (Fabaceae). „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 87 (2), 2000. DOI: 10.2307/2666157. 
  28. ↑ Liliana T. Fabbri, Juan J. Valla. Aspectos de la biología reproductiva de Tropaeolum pentaphyllum (Tropaeolaceae). „Darwiniana”. 36 (1), s. 51–58, 1998. 
  29. ↑ Mathieu Perreta, Alain Chautemsa, Rodolphe Spichigera, Mauro Peixotob & Vincent Savolainen. Nectar Sugar Composition in Relation to Pollination Syndromes in Sinningieae (Gesneriaceae). „Annals of Botany”. 87 (2), s. 267–273, 2001. 
  30. ↑ a b Rolf Grantsau: Die Kolibris Brasiliens. Expressão e Cultura, 1988, s. 97. ISBN 978-85-208-0101-7.
  31. ↑ Emilio Augusto Goeldi: As Aves do Brasil. T. 1. 1894, s. 226.
  32. ↑ Max Schönwetter & W. Meise: Handbuch der Oologie. T. 11. Berlin: 1966, s. 673.
  33. ↑ Chong K. Park & Warren T. Atyeo. A new subfamily and genus of feather mites from Hummingbirds (Acarina:Proctophyllodidae). „The Florida Entomologist”. 53 (3), 1971. 
  34. ↑ World Conservation Monitoring Centre: Checklist of birds listed in the CITES appendices and in EC Regulation 338/97. 1999, s. 131.
  35. ↑ Yoshika Oniki. Band Sizes of Southeastern Brazilian Hummingbirds (Tamaño de Anillas Para Zumbadores Brazileños). „Journal of Field Ornithology”. 67 (3), 1996. 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bielczyk_(ptak)&oldid=72333251”