Brzostowa Góra
50°23′02″N 21°46′34″E/50,383889 21,776111| wieś | |
 Panorama Brzostowej Góry | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
893[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
36-110[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RKL |
| SIMC |
0799003[4] |
Położenie na mapie gminy Majdan Królewski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego  | |
| 50°23′02″N 21°46′34″E/50,383889 21,776111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Brzostowa Góra – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Majdan Królewski[4][5].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.
Według etymologii ludowej nazwa pochodzi od staropolskiego „brzostowy-brzozowy” („brzost” to nazwa wiązu górskiego, drzewa pospolitego w całej Polsce), a dodanie rzeczownika „góra” ma sugerować, iż jest to teren górzysty.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsze znaleziska potwierdzające obecność człowieka na terenie obecnej Brzostowej Góry pochodzą z okresu neolitu (5200-1900 p.n.e.)[6].
Wieś założona w pierwszej połowie XVIII wieku. Pierwsi osadnicy zajmowali się wypalaniem i wyrębem puszczy, produkcją potażu (produktu powstającego ze spalania drewna i węgla drzewnego, służącego m.in. do wyrobu szkła i mydła). W okresie przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, w województwie sandomierskim, była królewszczyzną, tzn. nie własnością szlachecką, lecz królewską, państwową, Po pierwszym rozbiorze Polski (1772) weszła w skład państwa austriackiego, jako część Galicji. Początkowo tereny dawnej kasztelanii sandomierskiej dzierżawił hrabia Józef Kajetan Ossoliński, później Kulczyccy, a w roku 1835 część byłych królewszczyzn, czyli tzw. dóbr kameralnych, kupił na licytacji Jan Roch Dolański, właściciel Grębowa. Jego córka Balbina Domicela wyszła za Józefa Kozłowieckiego (pradziadka kardynała Adama Kozłowieckiego), wnosząc mężowi w wianie kilka miejscowości, m.in. Brzostową Górę.
W opisie mapy topograficznej z lat 1779–1782, przygotowanej pod kierunkiem austriackiego kartografa ppłk. Friedricha von Miega czytamy, że Brzostowa Góra położona jest na „małym, nieznaczącym wzgórzu. [...] Grzęzawiska wypływające od Komorowa stają się w tej okolicy tak zabagnione, że nie istnieje przez nie przejście. [...]”[7].
Z 1787 roku pochodzi pierwszy znany odcisk pieczęci Brzostowej Góry zachowany w tzw. metryce józefińskiej - przedstawia on napięty łuk i przypomina szlachecki herb o tej nazwie.
W 1880 roku wieś posiadała 727 mieszkańców, którzy mieszkali w 102 domach[8]. W okresie galicyjskim i międzywojennym była to typowa wieś rolnicza.
W czasie II wojny światowej prawie cała wieś została wysiedlona i spalona przez Niemców, którzy założyli w okolicy poligon wojskowy. Do 1954 roku Brzostowa Góra była, zgodnie z obowiązującymi wtedy zasadami samorządu, gminą jednowioskową.
W Brzostowej Górze urodzili się i mieszkali m.in.: poseł do parlamentu wiedeńskiego (Rady Państwa) Antoni Paduch[9] i ks. prof. dr Jan Puzio.
Od lat osiemdziesiątych XIX wieku znajdowała się tutaj publiczna szkoła podstawowa. Murowany budynek szkoły zbudowano za czasów galicyjskich (zburzony przez Niemców w czasie II wojny światowej). Od 1948 roku rozpoczęto naukę w baraku drewnianym. Później szkoła w budynku drewnianym; obecny murowany budynek szkoły z lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Szkoła została zlikwidowana w 2022 roku[10].
Od 1912 roku we wsi istnieje straż pożarna; po II wojnie światowej powstała tu remiza strażacka. Obecnie miejscowość liczy 943 mieszkańców.
Początkowo wieś należała do parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Cmolasie w diecezji krakowskiej. Od roku 1765 Brzostowa Góra należy do parafii pw. Świętego Bartłomieja Apostoła w Majdanie Królewskim. Parafia ta do roku 1783 należała do diecezji krakowskiej, później do diecezji tarnowskiej, w latach 1786-1992 do diecezji przemyskiej i od roku 1992 do diecezji sandomierskiej (dekanat Raniżów).
Pomniki przyrody, m.in. trzystuletni dąb szypułkowy o obwodzie 620 cm i wysokości 22 m[11].
Nazwy części wsi (przysiółki): Popielów, Przybysławice, Stawisko, Zagórze.
Nazwy obiektów fizjograficznych:
- lasy – Jasionka, Murynia, Ogród, Rościuszek, Śpiący Borek,
- pola – Iły, Popielica, Strugi,
- rzeka – Murynia,
- najwyższe wzniesienie: 225 m n.p.m.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 11586
- ↑ O gminie. Stan ludności w dn. 21.12.2021. www.majdankrolewski.pl. [dostęp 2022-01-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 98 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Kazimierz Moskwa, Pradzieje powiatu kolbuszowskiego, 1973.
- ↑ Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1782, 2012.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-05-11] (pol.).
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Antoni Paduch [online], 5 września 2018.
- ↑ Portal, Szkoła w Brzostowej Górze do likwidacji. Co z uczniami i nauczycielami? [online], Kolbuszowa - wiadomości, informacje, wydarzenia, 30 stycznia 2022 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Nr 179/02 Wojewody Podkarpackiego z dnia 18.11.2002 r.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Sudoł, Poligon Wehrmachtu „Południe” 1940–1944, Rzeszów 2009
- Opis miejscowości w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1880)[1]
- Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych – 59 – Powiat kolbuszowski. Warszawa: Urząd Rady Ministrów – Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, 1965.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Brzostowa Góra, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 422.
- Siedziba gminy: Majdan Królewski
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
