Huta Komorowska
50°23′22″N 21°42′52″E/50,389444 21,714444| wieś | |
 Pozostałości zespołu dworskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1390[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
36-110[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RKL |
| SIMC |
0799055 |
Położenie na mapie gminy Majdan Królewski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego  | |
| 50°23′22″N 21°42′52″E/50,389444 21,714444[1]
| |
Huta Komorowska – wieś w Polsce położona w Kotlinie Sandomierskiej, administracyjnie w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Majdan Królewski[4][5].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0799061 | Bór | część wsi |
| 0799078 | Dołek | część wsi |
| 0799084 | Góra | część wsi |
| 0799090 | Gubernia | część wsi |
| 0799109 | Kamionka | część wsi |
| 0799115 | Krzywica | część wsi |
| 0799121 | Obary | część wsi |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.
Nazwa miejscowości pochodzi od rzeczownika huta oraz pobliskiego Komorowa. W skład wsi wchodzą przysiółki: Bór, Dołek, Góra, Gubernia, Kamionka, Krzywica, Obary, Osiczyny, Raczyk oraz Wojnasy. W granicach wioski znajdują się lasy o nazwach: Buda Tuszowska, Pastwisko, Raczyk, Smarkata, Wisy, Za Hutą, Za Wojnasami oraz Zwierzyniec.
Huta szkła[edytuj | edytuj kod]
Huta Komorowska została założona końcem XVII wieku w królewszczyźnie ówczesnego starostwa sandomierskiego. Jako datę prawdopodobnego założenia Huty przyjmuje się rok 1674. Wtedy to Aleksander Michał Lubomirski, a następnie jego syn Józef Karol, ówcześni starostowie sandomierscy, założyli hutę szkła nad rzeką Korzeń oraz dwie oficyny: najpierw szklaną „officina vitruaria”, czyli Hutę (później nazywaną Komorowską), a z upływem czasu drugą „potażnię alias Maydan”. Największy rozkwit przemysłu szklanego w Hucie Komorowskiej miał miejsce końcem XVII w. i w I połowie XVIII wieku. W hucie zatrudniano Czechów oraz robotników z Krakowa i Ropczyc. Huta upadła po I rozbiorze Polski, po wprowadzeniu w życie pantentu leśnego dla Galicji z 20 września 1782 r., ograniczającego m.in. wyrób potażu, niezbędnego surowca do produkcji szkła.
Czasy Kozłowieckich[edytuj | edytuj kod]
Po I rozbiorze Huta Komorowska przeszła na własność skarbu Austrii. Początkowo dobra kasztelanii sandomierskiej dzierżawił hrabia Józef Kajetan Ossoliński. Na początku XIX wieku Huta wraz z innymi miejscowościami stała się własnością Kulczyckich. W roku 1835 byłe królewszczyzny, czyli tzw. dobra kameralne, sprzedane zostały podczas licytacji. Hutę Komorowską wraz z Majdanem, Komorowem i Brzostową Górą zakupił Jan Dolański z Baranowa, a po nim dobra te przejął Stefan Dolański.
Ostatecznie drogą rodzinnych koligacji Hutę Komorowską i Majdan z Porębami odziedziczył wnuk Szczepana Dolańskiego, Czesław Kozłowiecki, który żeniąc się z Marią z Kaczkowskich otrzymał Komorów. Wybudował we wsi Huta Komorowska okazały dwór wraz z zabudowaniami folwarcznymi, a wokół niego założył park – arboretum. Po nim właścicielem Huty został jego syn Adam z żoną Marią z domu Janocha. Mieli oni troje dzieci: Czesława rozstrzelanego w 1940 r. przez hitlerowców; Jerzego, który po działaniach wojennych w czasie II wojny światowej wyemigrował do Kanady oraz Adama – późniejszego arcybiskupa i kardynała. Ksiądz Adam Kozłowiecki, na początku II wojny światowej trafił do niemieckich obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Dachau z numerem obozowym 1006[6].
Adam Kozłowiecki senior przy dworze wybudował tartak, cegielnię, zakład wyrobu dachówek i kręgów betonowych, a nieopodal na rzece Korzeń młyn wodny. Wraz z żoną powołał Fundację Naukowo-Wychowawczą, której celem miało być wybudowanie w Hucie Komorowskiej obiektów szkolnych służących kształceniu młodzieży z zakresu leśnictwa, rolnictwa i prawa. Wybuch II wojny światowej przerwał ich plany.
26 marca 2008 r. powołano w Majdanie Królewskim Fundację im. Księdza Kardynała Adama Kozłowieckiego „Serce bez granic”, która ma na celu rekonstrukcję pałacu Kozłowieckich z przystosowaniem na centrum pamięci o kardynale oraz utworzenie Diecezjalnego Centrum Misyjnego o charakterze formacyjno-edukacyjnym[7].
25 września 2011 roku zostało otwarte muzeum ks. kardynała Adama Kozłowieckiego – Misjonarza Afryki[8] .
II wojna światowa i czasy powojenne[edytuj | edytuj kod]
W czasie wojny ludność wsi została wysiedlona w związku z tworzeniem przez Wehrmacht poligonu dla piechoty i artylerii. Ponadto zlokalizowano tam obóz pracy dla Żydów, w którym następnie przetrzymywano Polaków. Łącznie przez obóz przeszło ok. 3 tys. osób. Zginęło w nim około 1,5 tys. więźniów, głównie Żydów[9].
Przed 1952 rozebrano dwór Kozłowieckich. W 1954 otworzono odbudowaną szkołę. W 1987 roku powstał kościół, a w 1991 erygowano parafię pw. Świętej Rodziny[9] należącą do dekanatu Raniżów w diecezji sandomierskiej[10].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych - 59 - Powiat kolbuszowski. Warszawa: Urząd Rady Ministrów - Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, 1965.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42110
- ↑ O gminie. Stan ludności w dn. 21.12.2021. majdankrolewski.pl. [dostęp 2022-01-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 354 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Instytut Gość Media, 15 lat temu zmarł kardynał Adam Kozłowiecki - "apostoł Afryki" [online], gosc.pl, 28 września 2022 [dostęp 2022-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-01].
- ↑ Fundacja im. Księdza Kardynała Adama Kozłowieckiego "Serce bez granic". cardinalekozlowiecki.pl. [dostęp 2016-01-03].
- ↑ 2011.09.25 Zdjęcia z otwarcia muzeum Ks. Kard. Adama Kozłowieckiego w Hucie Komorowskiej. majdankrolewski.eu. [dostęp 2011-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-07)].
- ↑ a b B. Paszkowska (oprac.), Nasza Miejscowość [online], sphutakom.szkolna.net [dostęp 2023-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-07].
- ↑ Huta Komorowska - Świętej Rodziny [online], Diecezja Sandomierska, 1 maja 2017 [dostęp 2023-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-07].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Huta (7) ''H. Komorowska'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 235.
- Historia Żydów w Hucie Komorowskiej na portalu Wirtualny Sztetl
- Siedziba gminy: Majdan Królewski
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
