Buzdyganek naziemny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Buzdyganek naziemny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

parolistowce

Rodzina

parolistowate

Rodzaj

buzdyganek

Gatunek

buzdyganek naziemny

Nazwa systematyczna
Tribulus terrestris L.
Sp. Pl. 1: 387. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Buzdyganek naziemny (Tribulus terrestris L.) – gatunek rośliny z rodziny parolistowatych. Występuje na znacznych obszarach Afryki, Azji, w Australii oraz w południowej i środkowej Europie, rozprzestrzenił się też gdzieniegdzie poza obszar swojego rodzimego występowania[4]. We florze Polski występuje rzadko jako gatunek przejściowo zawlekany (efemerofit)[5][6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Ma rozesłane łodygi o długości 10-30 cm.
Liście
Parzystopierzaste, owłosione.
Kwiaty
Żółte, pięciokrotne.
Owoc
Rozłupnia z 5 kolczastymi rozłupkami, przypominająca nieco głowicę buzdygana (stąd nazwa); po dojrzeniu rozpadają się na 5 rozłupek.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna. Rośnie najczęściej na glebach piaszczystych, ugorach, obrzeżach pól.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]

Buzdyganek naziemny jest używany w medycynie chińskiej i indyjskiej ajurwedzie przede wszystkim jako środek tonizujący (wzmacniający). Inny indyjski system medycyny – Unani – uznaje buzdyganek za afrodyzjak, lek uspokajający i moczopędny[potrzebny przypis].

Owoc buzdyganka naziemnego

W medycynie zachodniej buzdyganek naziemny jest składnikiem suplementów diety mających zwiększać libido i wytrzymałość fizyczną organizmu[7].

Używanie buzdyganka jako afrodyzjaku zapoczątkowało badanie przeprowadzone w latach 70. na bezpłodnych parach, które wykazało zwiększanie się poziomu testosteronu i hormonu luteinizującego u mężczyzn po zastosowaniu badanego ziela. Jednak w roku 2000 stwierdzono, że z powodu braku innych danych na temat działania buzdyganka nie można zakładać jego skuteczności u zdrowych ludzi[8].

W badaniach z grupą kontrolną nie udało się jak dotąd udowodnić, że buzdyganek powoduje znaczący wzrost poziomu testosteronu[9][10][11] Badania preparatu zawierającego androstendion i wyciąg z buzdyganka wykazały, że połączenie tych składników nie podnosi poziomu testosteronu bardziej niż sam androstendion[12]. Nie udowodniono również działania pobudzającego przyrost mięśni ani zwiększania ich siły[13]. Wykazano natomiast skuteczność buzdyganka we wzmacnianiu zachowań seksualnych u zwierząt[14]. Pod wpływem wyciągu z buzdyganka naziemnego zaobserwowano u szczurów i królików istotne statystycznie zwiększenie poziomu testosteronu, dihydrotestosteronu i dihydroepiandrostanu[15] oraz działania sugerujące skuteczność buzdyganka jako afrodyzjaku[16]. Obserwowane efekty były prawdopodobnie spowodowane stymulacją receptorów androgenowych w mózgu.

Uważa się, że składnikiem aktywnym buzdyganka jest protodioscyna[17], pochodna DHEA.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-01] (ang.).
  3. ↑ Tribulus terrestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
  5. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 194, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 933-934, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ Bucci LR. Selected herbals and human exercise performance. „The American journal of clinical nutrition”. 72 (2 Suppl), s. 624S–36S, 2000. PMID: 10919969. 
  9. ↑ Brown GA, Vukovich MD, Reifenrath TA, Uhl NL, Parsons KA, Sharp RL, King DS. Effects of anabolic precursors on serum testosterone concentrations and adaptations to resistance training in young men. „International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism”. 10 (3), s. 340–59, 2000. PMID: 10997957. 
  10. ↑ Brown GA, Vukovich MD, Martini ER, Kohut ML, Franke WD, Jackson DA, King DS. Endocrine and lipid responses to chronic androstenediol-herbal supplementation in 30 to 58 year old men. „J Am Coll Nutr”. 20 (5), s. 520–8, 2001. PMID: 1601567. 
  11. ↑ Neychev VK, & Mitev VI.. The aphrodisiac herb Tribulus terrestris does not influence the androgen production in young men. „Journal of Ethnopharmacology”. 101 (1-3), s. 319–23, 2005. DOI: 10.1016/j.jep.2005.05.017. PMID: 15994038. 
  12. ↑ Brown GA, Vukovich MD, Reifenrath TA, et al.. Effects of anabolic precursors on serum testosterone concentrations and adaptations to resistance training in young men. „International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism”. 10 (3), s. 340–59, Sep 2000. PMID: 10997957. 
  13. ↑ Rogerson S, Riches CJ, Jennings C, Weatherby RP, Meir RA, Marshall-Gradisnik SM.. The Effect of Five Weeks of Tribulus terrestris Supplementation on Muscle Strength and Body Composition During Preseason Training in Elite Rugby League Players. „The Journal of Strength & Conditioning Research”. 21 (2), s. 348–53, 2007. DOI: 10.1519/R-18395.1. PMID: 17530942. 
  14. ↑ Gauthaman K, Adaikan PG, Prasad RN.. Aphrodisiac properties of Tribulus Terrestris extract (Protodioscin) in normal and castrated rats. „Life Sciences”. 71 (12), s. 1385–96, 2002. DOI: 10.1016/S0024-3205(02)01858-1. PMID: 12127159. 
  15. ↑ Gauthaman K, Ganesan AP. The hormonal effects of Tribulus terrestris and its role in the management of male erectile dysfunction—an evaluation using primates, rabbit and rat. „Phytomedicine”. 15 (1-2), s. 44–54, Jan 2008. DOI: 10.1016/j.phymed.2007.11.011. PMID: 18068966. 
  16. ↑ Gauthaman K, Adaikan PG, Prasad RN. Aphrodisiac properties of Tribulus Terrestris extract (Protodioscin) in normal and castrated rats. „Life Sciences”. 71 (12), s. 1385–96, Aug 2002. DOI: 10.1016/S0024-3205(02)01858-1. PMID: 12127159. 
  17. ↑ Gauthaman K, Ganesan AP, Prasad RN. Sexual effects of puncturevine (Tribulus terrestris) extract (protodioscin): an evaluation using a rat model. „Journal of Alternative and Complementary Medicine”. 9 (2), s. 257–65, 2003. DOI: 10.1089/10755530360623374. PMID: 12804079. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Buzdyganek_naziemny&oldid=72986506”