Parolistowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Parolistowate
Ilustracja
Gwajakowiec lekarski
Systematyka[1][2]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny zielone
Nadgromada rośliny telomowe
Gromada rośliny naczyniowe
Podgromada rośliny nasienne
Nadklasa okrytonasienne
Klasa Magnoliopsida
Nadrząd różopodobne
Rząd parolistowce
Rodzina parolistowate
Nazwa systematyczna
Zygophyllaceae R.Br.
1814
Multimedia w Wikimedia Commons

Parolistowate (Zygophyllaceae R.Br.) – rodzina roślin okrytonasiennych z grupy różowych. Jej przedstawiciele występują głównie na obszarach tropikalnych i subtropikalnych, często na terenach pustynnych i półpustynnych[3]. Do rodziny należą 22[2]–24[3] rodzaje z 255[3]–325 gatunkami[2]. W Polsce spotykane są w uprawie gatunki z rodzajów parolist i buzdyganek. Duże znaczenie użytkowe ma kolibło egipskie Balanites aegyptiaca i gwajakowiec lekarski Guaiacum officinale, liczne inne gatunki dostarczają drewna, używane są w medycynie lub są jadalne[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Buzdyganek naziemny
Uboczka trójzębna
Pokrój
Do rodziny należą rośliny reprezentujące różne formy życiowe – od jednorocznych, poprzez zielne byliny, półkrzewy, po krzewy i drzewa, w tym osiągające ponad 50 m Balanites[3].
Liście
Naprzeciwległe, skrętoległe lub skupione w pęczkach. Blaszka jest pierzasto złożona, przy czym składać się może z ponad 10 par listków, ale też ulegać może redukcji do jednej ich pary. Listek szczytowy u niektórych przedstawicieli występuje, u innych go brak. Czasem listki ulegają redukcji, tak że pozostaje tylko listek szczytowy stwarzając pozór liścia pojedynczego. Przylistki różnie wykształcone, w tym także w postaci cierni[3].
Kwiaty
Wyrastają skupione w wierzchotkowatych kwiatostanach lub pojedynczo albo parami w kątach liści. Są promieniste i zwykle obupłciowe, 4- lub (częściej) 5-krotne. W rodzaju Morkillia osiągają 5 cm średnicy, poza tym jednak zwykle do ok. 1 cm. Działki kielicha wolne lub u nasady zrosłe. Płatki korony wolne, czasem zredukowane (u Seetzenia i niektórych Zygophyllum). Pręcików jest dwa razy więcej niż płatków. słupkowie jest zrosłoowockowe (synkarpiczne) i powstaje z 4–5 owocolistków. Zalążnia bywa silnie podzielona lub oskrzydlona, czasem z parą kolców na poszczególnych owocolistkach. Szyjka słupka pojedyncza lub jest ich 5 (u Seetzenia). U różnych przedstawicieli jest naga lub w różnym stopniu owłosiona[3].
Owoce
Torebki lub rozłupnie, tylko u Balanites mięsiste pestkowce[3].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla Krameriaceae w obrębie rzędu parolistowców Zygophyllales będącego kladem bazalnym różowych właściwych[2].

W obrębie rodziny wyróżnia się 5 grup o następujących powiązaniach filogenetycznych:

parolistowate


Morkillioideae



Tribuloideae





Seetzenioideae




Larreoideae



Zygophylloideae





  • Morkillioideae Rose & J. H. Painter – 3 rodzaje z 4 gatunkami występującymi w Meksyku.
  • Tribuloideae D. H. Porter – 6 rodzajów z 63 gatunkami rozpowszechnionymi na całym świecie (np. Tribulus i Kallstroemia)
  • Seetzenioideae Sheahan & Chase - takson monotypowy z jednym gatunkiem Seetzenia lanata o zasięgu obejmującym Afrykę i Azję południowo-zachodnią.
  • Larreoideae Sheahan & Chase – 7 rodzajów z 30 gatunkami występującymi na obu kontynentach amerykańskich,
  • Zygophylloideae – 6 rodzajów ze 180 gatunkami. Przedstawiciele tej podrodziny występują głównie na suchych obszarach Afryki, Azji i południowej Europy, mniej liczni spotykani są na kontynentach amerykańskich.
Wykaz rodzajów[4]

Zaliczany tu jeszcze w latach 90. XX wieku[5] rodzaj poganek Peganum i łużnik Nitraria[6] umieszczany jest w nowszych systemach klasyfikacyjnych w rodzinie łużnikowatych Nitrariaceae stanowiącej jeden z kladów bazalnych mydleńcowców Sapindales[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d e Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-01] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 337-338. ISBN 1-55407-206-9.
  4. ↑ Zygophyllaceae R.Br.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-12-19].
  5. ↑ Crescent Bloom: Zygophyllaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-12-01].
  6. ↑ Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA., 1998, s. 346, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-778-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parolistowate&oldid=62819289”