Chąśnicy

Ten artykuł od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Chąśnicy – słowiańscy wojownicy, walczący na podobieństwo skandynawskich wikingów. Nazewnictwo to można także odnosić do niektórych wypraw książąt pomorskich przeciwko Polsce wczesnopiastowskiej i księstwom niemieckim.

Etymologia

Zdaniem badaczy, nazwy chąśnicy i chąsa (grupa wojowników wraz z ich statkami) wywodzą się z połączenia dwóch pokrewnych słów: chasa (gromada, zgraja) i chąśba (napad, rozbój).

Siedziby

Ośrodkami, z których operowali chąśnicy były najczęściej główne miasta nad Bałtykiem lub większymi rzekami, m.in.: Arkona, Kołobrzeg, Zwierzyn (i inne ośrodki Obodrzytów), Stargard, Szczecin, Wolin.

Okres działalności

Za, na poły legendarne, początki wypraw chąśników uważa się już VI w., niebawem po osiedleniu się Słowian połabskich nad Bałtykiem (walki legendarnego potomka Lecha, księcia Wizymira z Duńczykami). Jednak bardziej wiarygodne wydają się dopiero przekazy historyczne z X w.: ok. 984 lub 985 w bitwie pod Fýrisvellir w Szwecji mieli brać udział wikingowie z Jomsborga, być może wsparci przez Słowian.

Bezspornie, za kres działalności chąśników uważa się lata 1184 (klęska księcia Bogusława I w bitwie pod Zingst) i w wyniku tego hołd lenny księcia, złożony w 1185 królowi Danii, Kanutowi VI.

Działalność

Pomijając legendarne walki Wizymira, który miał odebrać Danii m.in. Rugię i Skanię oraz wymienioną bitwę nad Fyris, główne działania chąśników przypadają na XII wiek. Zaś szczytem potęgi słowiańskich wikingów było panowanie księcia pomorskiego Racibora I.

Kalendarium

999 lub 1000 – Bitwa morska pod Svold, w której mieli uczestniczyć Słowianie (poświadczeni są wikingowie z Jomsborga)
1043 – chąśnicy zdobywają duńskie miasta Hedeby oraz Aarhus; Magnus I Dobry na trwałe niszczy Jomsborg i pali Wolin (odbudowany)
poł. X w. – 1121 – niezależność chąśników wolińskich
1108/1109 – chąśnicy pomorscy oblegają i zajmują Ujście
1109 – nieudany wypad chąśników na Mazowsze
1127 – Pomorzanie będący pod władzą pierwszych Gryfitów, Warcisława I i Racibora I, przyjmują chrzest
1135 – pogrom floty Eryka II przez flotę Racibora I i Ranów oraz splądrowanie stolicy Danii
1136 – chąśnicy Racibora zdobywają i plądrują Konungahelę
1137 i 1138 – wyprawy Racibora pustoszą duńskie wybrzeża
26 czerwca 1147 – obodrzyccy chąśnicy łupią port w Lubece; klęska krzyżowców duńskich biskupa Assera pod Dębinem, k. Zwierzyna
1157 i 1162 – najazdy Waldemara I Wielkiego na bazy chąśników (piratów) na Pomorzu Zachodnim i Rugii
jesień 1170 – odwetowy najazd chąśników pomorskich na Duńczyków (6 grudnia bitwa u brzegów Falster)
1178–1180 – wyprawy chąśników na liczne miejscowości w Meklemburgii i na Łużycach
1184 – klęska i utrata floty pomorskiej pod Zingst
1185 – hołd lenny ks. Bogusława I kończy epokę chąśników

Zobacz też

Wiciądz

Bibliografia

Boras Z., Książęta Pomorza zachodniego, Poznań 1996.
Historia Pomorza, t. 1 (do roku 1466), pod red. Gerarda Labudy, cz. 2, Poznań 1969.
Mechło W., Chąśnicy: słowiańscy wikingowie, Szczecin 2005.
Pomorze militarne XII – XXI w. pod red. K. Kozłowskiego i E. Rymara, Szczecin 2004.