53°03′09″N 16°43′59″E/53,052500 16,733056Ujście (miasto)
| ||||
 Kościół św. Mikołaja w Ujściu | ||||
| ||||
| Państwo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Województwo | ||||
| Powiat | ||||
| Gmina | ||||
| Data założenia |
XII w. | |||
| Prawa miejskie |
1413 | |||
| Burmistrz |
Roman Wrotecki | |||
| Powierzchnia |
5,78 km² | |||
| Wysokość |
47–98 m n.p.m. | |||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| |||
| Strefa numeracyjna |
67 | |||
| Kod pocztowy |
64-850 | |||
| Tablice rejestracyjne |
PP | |||
Położenie na mapie Ujścia  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu pilskiego  | ||||
Położenie na mapie gminy Ujście  | ||||
| 53°03′09″N 16°43′59″E/53,052500 16,733056
| ||||
| TERC (TERYT) |
3019074 | |||
| SIMC |
0967191 | |||
Urząd miejski pl. Wiosny Ludów 264-850 Ujście | ||||
| Strona internetowa | ||||
Ujście (niem. Usch) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie pilskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ujście.
30 czerwca 2016 roku miasto liczyło 3750 mieszkańców[1].
Miasto królewskie należało do starostwa ujskiego, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Ujście leży 10 km na południe od Piły, w Dolinie Środkowej Noteci, na skraju Wysoczyzny Chodzieskiej, u ujścia Gwdy do Noteci. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 11 Kołobrzeg – Bytom, droga wojewódzka nr 182 do Międzychodu oraz linia kolejowa Piła – Mirosław (prowadzony jest na niej tylko ruch towarowy) kiedyś linia prowadziła do miejscowości Bzowo Goraj.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości ma swój źródłosłów w polskiej nazwie ujście oznaczającej końcowy bieg rzeki tzw. „ujście rzeki”. W tym wypadku oznacza ujście rzeki Gwdy do Noteci. Miejscowość w zlatynizowanej formie Uscze notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116. We fragmencie „Pomorani Uscze, Bolezlavi castrum” (pol. „gród Bolesława pomorskie Uście”) opisuje walki Polaków z Pomorzanami[3][4].
Miejscowość jako miasto pod zlatynizowaną nazwą Uschye we fragmencie wymieniającym kasztelana ujskiego Bogusława łac.Boguslao castellano de Uschye wspomniana jest w łacińskim dokumencie wydanym w Gnieźnie w 1280 roku, sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II[5]. Kolejny łaciński dokument wydany przez tego króla w Gnieźnie w 1283 roku wymienia miejscowość pod nazwą Usze podając imię kasztelana ujskiego Bogusława we fragmencie „Boguslavo castellano de Usze”[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
 |
Ta sekcja od 2008-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Prowadzone w latach pięćdziesiątych XX wieku prace archeologiczne dostarczyły licznych materiałów dowodzących istnienia grodu już w VII wieku. Gród w Ujściu został rozbudowany przez Bolesława Chrobrego, stając się ważną twierdzą graniczną, strzegącą przeprawy od strony Pomorza. Gród ulokowany był w miejscu połączenia się dwóch rzek: Gwdy i Noteci[7]. Pierwsza wzmianka o Ujściu w dokumentach pisanych pochodzi z 1108 roku z kroniki Galla Anonima i odnosi się do wojen prowadzonych przez Bolesława Krzywoustego w celu przywrócenia Pomorza do Polski. Najcięższe walki z Pomorzanami to okres panowania Bolesława Krzywoustego, zwłaszcza rok 1108. Wówczas to książę pomorski Gniewomir zdobył Ujście, jednak Krzywousty wkrótce odbił gród. W 1223 roku Władysław Odonic przy pomocy księcia pomorskiego Świętopełka zdobył na Władysławie Laskonogim gród ujski. Odtąd Odonic tytułował się w dokumentach jako „Książę na Ujściu” (dux de Usce).
Po jego śmierci w 1239 roku skończyła się rola Ujścia jako stolicy samodzielnego księstewka. Od przełomu XIV i XV wieku Ujście wraz z okolicznymi włościami stanowiło dobra królewskie (tzw. królewszczyznę) jako starostwo ujskie (później przemianowane na ujsko-pilskie). Ujście otrzymało prawa miejskie 24 czerwca 1413 roku na mocy dokumentu wydanego przez Władysława Jagiełłę. W czasie wojny trzynastoletniej Ujście wystawiło w 1458 roku 10 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[8].
W dniu 25 lipca 1655 roku pod Ujściem piętnastotysięczna armia pospolitego ruszenia szlachty wielkopolskiej pod dowództwem wojewody poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego oraz wojewody kaliskiego Andrzeja Karola Grudzińskiego poddała Wielkopolskę siedemnastotysięcznej armii szwedzkiej.
W 1772 roku Prusacy zagarnęli miasto wraz z całym okręgiem nadnoteckim. W 1809 roku powstała w Ujściu huta szkła. Ważnym wydarzeniem dla rozwoju miasta było uregulowanie Noteci i melioracja łąk w dolinie, przeprowadzone w końcu XIX wieku. Okres międzywojenny przyniósł ze sobą stagnację. W 1920 r. Ujście powróciło do państwa polskiego, stając się miastem nadgranicznym – granicę polsko-niemiecką wytyczono na przepływającej u stóp miejscowości Noteci i dalej na Gwdzie. W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Ujście”[9].
W okresie II wojny światowej Niemcy zburzyli pomnik powstańców wielkopolskich i Kalwarię, a wielu mieszkańców miasta wysiedlili.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- neobarokowy kościół św. Mikołaja wybudowany w latach 1905–1907; we wnętrzu:
- neobarokowe wyposażenie
- ołtarze boczne i chrzcielnica z XVIII wieku
- Kalwaria ujska zbudowana w latach 1890–1907 na stromej skarpie Doliny Noteci, zburzona przez hitlerowców w 1941 roku, prowizorycznie odbudowana w 1976 roku, od 1998 roku odbudowywana częściowo w dawnej formie
- dawny kościół ewangelicki z lat 1851–1852, szachulcowy, zbudowany zapewne na miejscu dawnego grodu i zamku
- szachulcowa pastorówka z połowy XIX wieku
- eklektyczny ratusz z XIX wieku
- na ścianie tablice: ku czci mieszkańców Ujścia zamordowanych w latach okupacji hitlerowskiej oraz z okazji 550-lecia praw miejskich (z 1963 roku)
- drewniane budynki niemieckiej straży granicznej
- kilka domów z początku XIX wieku
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Ujścia w 2014 roku.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Głównym czynnikiem miastotwórczym w Ujściu jest duża huta szkła (obecnie Ardagh Glass) wytwarzająca butelki. Po rozbudowie zakładu około 1980 roku zdolność produkcyjna wynosi prawie 1 mln butelek ze szkła kolorowego na dobę.[potrzebny przypis] Na zachód od miasta, na krawędzi doliny, znajduje się kopalnia piasku wykorzystywanego do produkcji szkła. Nad Notecią położony jest port rzeczny.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
- Przedszkole Publiczne im. Króla Maciusia I z Oddziałem Zamiejscowym w Kruszewie z siedzibą w Ujściu,
- Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Ujściu,
- Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Ujściu.
Sport[edytuj | edytuj kod]
- Klub piłkarski grający w B-klasie – KS Unia Ujście.
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
- Orla Góra położona 200 m na zachód od Kalwarii; rozciąga się z niej rozległy widok na Dolinę Noteci i Piłę,
- stroma krawędź Doliny Noteci, ciągnąca się od Nietuszkowa do Wilanowca.
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Gminy partnerskie[11]:
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Ujście w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 242.
- ↑ „Kronika polska, Gall Anonim”, seria „Kroniki polskie”, Zakł. Nard. Ossolińskich, Wrocław, ISBN 978-3-939991-64-9, str. 113.
- ↑ „Monumenta Germaniae Historica”, „Chronicae Polonorum”, tom IX, Hannoverae 1851 s. 462
- ↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.464.
- ↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.486.
- ↑ Lech Leciejewicz Ujście we wczesnym średniowieczu, Wrocław 1961
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-06].
- ↑ Miasta partnerskie, UM w Ujściu [dostęp 2022-02-23] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Warunki układu kapitulacyjnego pod Ujściem z dnia 25 VII 1655 roku
- Ujście (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 769.
