Ujście (miasto)

Ujście
Kościół św. Mikołaja w Ujściu
Herb Ujścia
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	pilski
Gmina	Ujście gmina miejsko-wiejska
Data założenia	XII w.
Prawa miejskie	1413
Burmistrz	Roman Wrotecki
Powierzchnia	5,78 km²
Wysokość	47-98 m n.p.m.
Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość	3881. 669 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 67
Kod pocztowy	64-850
Tablice rejestracyjne	PP
Położenie na mapie powiatu pilskiego Ujście
Położenie na mapie Polski Ujście
53°03′09″N 16°43′59″E
TERC (TERYT)	4303819074
Urząd miejski pl. Wiosny Ludów 2 64-850 Ujście
Strona internetowa

Ujście (niem. Usch) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie pilskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ujście.

Położenie

Ujście leży 10 km na południe od Piły, w Dolinie Środkowej Noteci, na skraju Wysoczyzny Chodzieskiej, u ujścia Gwdy do Noteci. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 11 Kołobrzeg-Bytom, droga wojewódzka nr 182 do Międzychodu oraz linia kolejowa Piła - Mirosław (prowadzony jest na niej tylko ruch towarowy) kiedyś lina prowadziła do miejscowości Bzowo Goraj.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. pilskiego.

Nazwa

Nazwa miejscowości ma swój źródłosłów w polskiej nazwie ujście oznaczającej końcowy bieg rzeki tzw. "ujście rzeki". W tym wypadku oznacza ujście rzeki Gwdy do Noteci. Miejscowość w zlatynizowanej formie Uscze notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116. We fragmencie "Pomorani Uscze, Bolezlavi castrum" (pol. "gród Bolesława pomorskie Uście") opisuje walki Polaków z Pomorzanami.

Miejscowość jako miasto pod zlatynizowaną nazwą Uschye we fragmencie wymieniającym kasztelana ujskiego Bogusława łac.Boguslao castellano de Uschye wspomniana jest w łacińskim dokumencie wydanym w Gnieźnie w 1280 roku, sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II. Kolejny łaciński dokument wydany przez tego króla w Gnieźnie w 1283 roku wymienia miejscowość pod nazwą Usze podając imię kasztelana ujskiego Bogusława we fragmencie "Boguslavo castellano de Usze".

Historia

Panorama Ujścia w 1910

Prowadzone w latach pięćdziesiątych XX wieku prace archeologiczne dostarczyły licznych materiałów dowodzących istnienia grodu już w VII wieku. Pierwsza wzmianka o Ujściu w dokumentach pisanych pochodzi z 1108 roku z kroniki Galla Anonima i odnosi się do wojen prowadzonych przez Bolesława Krzywoustego w celu przywrócenia Pomorza do Polski. W 1223 roku Władysław Odonic przy pomocy księcia pomorskiego Świętopełka zdobył na Władysławie Laskonogim gród ujski. Odtąd Odonic tytułował się w dokumentach jako „Książę na Ujściu” (dux de Usce).

Po jego śmierci w 1239 roku skończyła się rola Ujścia jako stolicy samodzielnego księstewka. Od przełomu XIV i XV wieku Ujście wraz z okolicznymi włościami stanowiło dobra królewskie tzw. królewszczyznę jako starostwo ujskie (później przemianowane na ujsko-pilskie). Ujście otrzymało prawa miejskie 24 czerwca 1413 roku, na mocy dokumentu wydanego przez Władysława Jagiełłę. W dniu 25 lipca 1655 roku pod Ujściem piętnastotysięczna armia pospolitego ruszenia szlachty wielkopolskiej pod dowództwem wojewody poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego oraz wojewody kaliskiego Andrzeja Karola Grudzińskiego poddała Wielkopolskę siedemnastotysięcznej armii szwedzkiej.

W 1772 roku Prusacy zagarnęli miasto wraz z całym okręgiem nadnoteckim. W 1809 roku powstała huta szkła. Ważnym wydarzeniem dla rozwoju miasta było uregulowanie Noteci i melioracja łąk w dolinie, przeprowadzone w końcu XIX wieku. Okres międzywojenny przyniósł ze sobą stagnację. W 1920 r. Ujście powróciło do państwa polskiego, stając się miastem nadgranicznym – granicę polsko-niemiecką wytyczono na przepływającej u stóp miejscowości Noteci i dalej na Gwdzie. W okresie II wojny światowej Niemcy zburzyli pomnik powstańców wielkopolskich, Kalwarię, a wielu mieszkańców miasta wysiedlili.

Gospodarka

Głównym czynnikiem miastotwórczym w Ujściu jest duża huta szkła (obecnie Ardagh Glass) wytwarzająca butelki. Po rozbudowie zakładu około 1980 roku zdolność produkcyjna wynosi prawie 1 mln butelek ze szkła kolorowego na dobę.^{[potrzebne źródło]} Na zachód od miasta, na krawędzi doliny, znajduje się kopalnia piasku wykorzystywanego do produkcji szkła. Nad Notecią położony jest port rzeczny.

Religia

• Parafia św. Mikołaja w Ujściu
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy.

Sport

• Ujska Liga Koszykówki (ULK) – amatorska liga koszykarska odbywająca w Ujściu.
• Klub piłkarski grający w A-klasie – KS Unia Ujście.

Oświata

• Przedszkole Publiczne im. Króla Maciusia I z Oddziałem Zamiejscowym w Kruszewie z siedzibą w Ujściu
• Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Ujściu
• Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Ujściu

Zabytki

• neobarokowy kościół św. Mikołaja wybudowany w latach 1905-1907; we wnętrzu:
  • neobarokowe wyposażenie
  • ołtarze boczne i chrzcielnica z XVIII wieku
• Kalwaria ujska zbudowana w latach 1890-1907 na stromej skarpie Doliny Noteci, zburzona przez hitlerowców w 1941 roku, prowizorycznie odbudowana w 1976 roku, od 1998 roku odbudowywana częściowo w dawnej formie
• dawny kościół ewangelicki z lat 1851-1852, szachulcowy, zbudowany zapewne na miejscu dawnego grodu i zamku
• szachulcowa pastorówka z połowy XIX wieku
• eklektyczny ratusz z XIX wieku
  • na ścianie tablice: ku czci mieszkańców Ujścia zamordowanych w latach okupacji hitlerowskiej oraz z okazji 550-lecia praw miejskich (z 1963 roku)
• drewniane budynki niemieckiej straży granicznej
• kilka domów z początku XIX wieku

Przyroda

• Orla Góra położona 200 m na zachód od Kalwarii; rozciąga się z niej rozległy widok na Dolinę Noteci i Piłę
• stroma krawędź Doliny Noteci, ciągnąca się od Nietuszkowa do Wilanowca

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Krakow am See (Niemcy)^{[potrzebne źródło]}

Zobacz też

• Bitwa pod Ujściem
• Wieża widokowa w Ujściu

Linki zewnętrzne

• Warunki układu kapitulacyjnego pod Ujściem z dnia 25 VII 1655 roku