Cryptostephanus

*Cryptostephanus*
	; Cryptostephanus vansonii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	Cryptostephanus
	Nazwa systematyczna
	Cryptostephanus Welwitsch ex J.G. Baker; J. Bot. 16: 193 (1878)
	Typ nomenklatoryczny
	Cryptostephanus densiflorus Welw. ex Baker
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cryptostephanus Welw. ex Baker – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych, obejmujący trzy gatunki występujące naturalnie w południowej Afryce, na obszarze Angoli, Mozambiku, Namibii, Kenii, Tanzanii i Zimbabwe^[3].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słów κρυπτός (kryptos – ukryty) i στεφάνι (stephani – korona) i odnosi się do częściowo ukrytego, podobnego do korony, przykoronka obecnego w kwiatach tych roślin^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne^[3], rosnące pojedynczo lub tworzące kępy^[5].

Pęd: Krótkie kłącze z wieloma mięsistymi korzeniami^[3], które u C. haemanthoides są w dolnej części bulwiaste.

Liście: Siedzące, trwałe, taśmowate, często skręcone, tępe^[3], wyrastające w dwóch przeciwległych rzędach z nibyłodygi, zimozielone (C. vansonii) albo występujące jedynie w okresie lata (C. densiflorus, C. haemanthoides)^[5].

Kwiaty: Małe, zebrane w gęsty baldach wsparty wolnymi podsadkami, wyrastający na spłaszczonym, wąsko oskrzydlonym głąbiku^[3]. Listki okwiatu białe, jasnoróżowe, brązowawe lub purpurowokasztanowe^[5], zrośnięte u nasady w cylindryczną lub lejkowatą rurkę, powyżej, na długości krótszej od rurki, wolne, jajowate lub podługowate^[3]. Przykoronek zbudowany z 6 lub 12 wąskich przydatków, osadzonych u nasady każdego listka okwiatu^[5]. Pręciki wolne^[3], ukryte wewnątrz rurki okwiatu lub nieco wystające^[5]. Zalążnia dolna, kulista^[5], trójkomorowa, z licznymi zalążkami^[3], wzniesiona^[3]. Szyjka słupka nitkowata^[3], biała, znamię spłaszczone, główkowate^[5].

Owoce: Okrągłe, błyszczące lub matowe, jasnoczerwone lub różowawoczerwone, mięsiste jagody, zawierające twarde, białe, mięsiste nasiona^[5].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Geofity ryzomowe. Cryptostephanus densiflorus i C. haemanthoides to rośliny rosnące latem i pozostające w stanie spoczynku zimą, natomiast C. vansonii jest wiecznie zielony. Rośliny kwitną od października do marca. Kwiaty tych roślin są samopylne, krótkotrwałe. Mięsiste owoce dojrzewają do dziewięciu miesięcy i prawdopodobnie są zjadane i rozprzestrzeniane przez ptaki i małpy^[5].

Zasięg występowania i siedlisko: C. densiflorus występuje w Kaokoveld w Namibii i Angoli. Rośnie pojedynczo lub w małych grupach w lasach liściastych, na polanach, w pełnym słońcu, zwykle na piaszczystych glebach między skałami. C. vansonii występuje endemicznie na wschodnich wyżynach Zimbabwe w chłodnych, wilgotnych lasach gór Vumba i Chimanimani oraz w lasach zachodniego Mozambiku. Rośnie w skupiskach w rozkładającej się ściółce liściowej wśród skał na dnie lasu, w głębokim cieniu. C. haemanthoides jest gatunkiem najbardziej rozpowszechnionym. Występuje w południowej Kenii, jest szeroko rozpowszechniony w całej Tanzanii, a także w południowo-zachodniej Angoli. Jego siedliska obejmują zbiorowiska trawiaste w pełnym słońcu, na glebach piaszczystych lub gliniastych, a także w półcieniu na skalistych zboczach w pobliżu rzek i w zalesionych wąwozach, zwykle między lub czasami na granitowych głazach (litofit)^[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna: Rodzaj z plemienia Haemantheae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae^[6].

Wykaz gatunków^[3]

Cryptostephanus densiflorus Welw. ex Baker
Cryptostephanus haemanthoides Pax
Cryptostephanus vansonii I.Verd.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Dee Snijman: Plantz Africa: Cryptostephanus. South African National Biodiversity Institute, 2004.
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).

[kew-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[ing-4] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[rev-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Dee Snijman: Plantz Africa: Cryptostephanus. South African National Biodiversity Institute, 2004.

[grin-6] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]