Czepiak

Czepiak
	Ateles
	É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806
	; Przedstawiciel rodzaju – czepiak czarnoręki (Ateles geoffroyi)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	małpy szerokonose
Rodzina	czepiakowate
Podrodzina	czepiaki
Rodzaj	czepiak
	Typ nomenklatoryczny
	Simia paniscus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Ateleus: G. Fischer, 1813; Paniscus Rafinesque, 1815; Mamatelesus Herrera, 1899; Montaneia Ameghino, 1911; Ameranthropoides Montandon, 1929;
	Ateleus: G. Fischer, 1813; Paniscus Rafinesque, 1815; Mamatelesus Herrera, 1899; Montaneia Ameghino, 1911; Ameranthropoides Montandon, 1929;
Gatunki
	7 gatunków – zobacz opis w tekście
	7 gatunków – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czepiak^[7] (Ateles) – rodzaj nadrzewnych ssaków naczelnych z podrodziny czepiaków (Atelinae) w obrębie rodziny czepiakowatych (Atelidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w gęstych lasach Ameryki Środkowej i Południowej – od Meksyku po dorzecze Amazonki^[8]^[9]^[10].

Morfologia

Długość ciała samic 30–66 cm, samców 37–70 cm, ogona 64–93 cm; masa ciała samic 5–10,5 kg, samców 7,4–10,4 kg^[9]^[11]. Czepiaki z tego rodzaju charakteryzują się smukłą sylwetką przystosowaną do szybkiego przemieszczania się pomiędzy konarami drzew. Bardzo sprawnie poruszają się metodą brachiacji, wykorzystują również długi, chwytny ogon do przytrzymywania się gałęzi.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1806 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire na łamach rocznika Annales du Muséum d’histoire naturelle^[1]. Na gatunek typowy Geoffroy Saint-Hilaire wyznaczył czepiaka czarnego (A. paniscus).

Etymologia

Ateles (Ateleus): gr. ατελης atelēs „niedoskonały”; w aluzji do braku kciuka^[12].
Paniscus: gr. Πανισκος Paniskos, od zdrobnienia Παν Pan, w mitologii greckiej syn Hermesa i Dryope, bóg opiekuńczy lasów i pól, strzegący pasterzy oraz ich trzód wywodzący się z Arkadii^[13]. Gatunek typowy: Simia paniscus Linnaeus, 1758.
Mamatelesus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)^[14].
Montaneia: Luis Montané Dardé (1849–1936), kubański lekarz i antropolog^[5]. Gatunek typowy: †Montaneia antropomorpha Ameghino, 1911.
Ameranthropoides: nowołac. Americanus „Amerykanin, z Ameryki”^[15]; gr. ανθρωπος anthrōpos „człowiek”^[16]; -οιδης -oidēs „przypominający”^[17]. Gatunek typowy: Ameranthropoides loysi Montandon, 1929 (= Ateles hybridus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1829).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[18]^[11]^[8]^[7]:

Ateles geoffroyi Kuhl, 1820 – czepiak czarnoręki
Ateles fusciceps J.E. Gray, 1866 – czepiak ciemny
Ateles chamek (Humboldt, 1812) – czepiak czarnolicy
Ateles paniscus (Linnaeus, 1758) – czepiak czarny
Ateles marginatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1809 – czepiak białolicy
Ateles belzebuth É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806 – czepiak czarci
Ateles hybridus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1829 – czepiak brązowy

Takson o nieznanym lub wątpliwym zastosowaniu (nomen dubium)^[19]:

Simia Sapajus variegatus Kerr, 1792

Uwagi

↑ Nieuzasadniona poprawka Ateles É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806.
↑ Nomen nudum.

Przypisy

↑ ^a ^b É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire Sur les Singes à main imparfaite ou les Atéles. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 7, s. 262, 1806. (fr.).
↑ J. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 2. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsky, 1813, s. 529. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature: or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 53. (fr.).
↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 19. (hiszp.).
↑ ^a ^b F. Ameghino. Montaneia antropomorpha un género de monos hoy extinguido de la isla de Cuba. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 13, s. 317, 1911. (hiszp.).
↑ G. Montandon. Un singe d’apparence anthropoide en Amérique du Sud. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 188, s. 817, 1929. (fr.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 43–44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 537–541. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Ateles. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 140–141. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 127.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 509.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
↑ Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 18.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 152.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).
↑ J.S. Zijlstra: Ateles. Hesperomys project. [dostęp 2022-11-22]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[2] Nieuzasadniona poprawka Ateles É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806.

[4] Nomen nudum.

[Geoffroy-1] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire Sur les Singes à main imparfaite ou les Atéles. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 7, s. 262, 1806. (fr.).

[fis-3] J. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 2. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsky, 1813, s. 529. (łac.).

[Rafinesque-5] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature: or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 53. (fr.).

[her-6] A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 19. (hiszp.).

[Ameghino-7] F. Ameghino. Montaneia antropomorpha un género de monos hoy extinguido de la isla de Cuba. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 13, s. 317, 1911. (hiszp.).

[Montandon-8] G. Montandon. Un singe d’apparence anthropoide en Amérique du Sud. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 188, s. 817, 1929. (fr.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 43–44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Rylands&inni-11] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 537–541. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Ateles. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].

[amw-13] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 140–141. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/135/mode/1up_127]-14] Palmer 1904 ↓, s. 127.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/517/mode/1up_509]-15] Palmer 1904 ↓, s. 509.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/33/mode/1up_25]-16] Palmer 1904 ↓, s. 25.

[Jobling-17] Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=48_18]-18] Jaeger 1944 ↓, s. 18.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=182_152]-19] Jaeger 1944 ↓, s. 152.

[mdd-20] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).

[zij-21] J.S. Zijlstra: Ateles. Hesperomys project. [dostęp 2022-11-22]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]