Chiang Mai
18°47′43″N 98°59′55″E/18,795278 98,998611
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Prowincja | |||
| Powierzchnia |
405 km² | ||
| Wysokość |
310 m n.p.m. | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
53 | ||
| Kod pocztowy |
50000 | ||
Położenie na mapie Tajlandii  | |||
| 18°47′43″N 98°59′55″E/18,795278 98,998611
| |||
| Strona internetowa | |||
.jpg)
Chiang Mai (taj. เชียงใหม่, pol. dosł. „nowe miasto”) – miasto w północnej Tajlandii, nad rzeką Ping (dopływ Menamu), ośrodek administracyjny prowincji Chiang Mai i drugie co do wielkości miasto w Tajlandii. W 2022 roku liczyło ok. 1,2 miliona mieszkańców[1][2].
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Największe miasto w północnej Tajlandii – położone nad rzeką Ping 335 m n.p.m., ośrodek administracyjny prowincji Chiang Mai[3]. Stare miasto z ruinami wielu XIII–XIV-wiecznych watów znajduje się na zachodnim brzegu rzeki – na wschodnim rozrosło się miasto współczesne[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W XIII w. w konsekwencji najazdu chana mongolskiego Kubilaja plemiona tajskie przeniosły się na te tereny z południowych Chin. Ich władca – Mangrai (1239–1311) – założył w roku 1296 miasto Chiang Mai (pol. dosł. „nowe miasto”) jako nową stolicę królestwa Lanna (pol. dosł. „królestwo miliona pól ryżowych”)[4]. Umocnione miasto wzniesiono na planie czworoboku, prawie kwadratu, z symbolicznym odzwierciedleniem postaci człowieka (z głową, plecami, brzuchem, rękami i nogami), oddając symboliczne połączenie człowieka z naturą[4]. Według legendy, miasto zbudowało prawie 100 tys. robotników w 4 miesiące[4]. Mangrai rządził królestwem rezydując w Chiang Mai przez kolejne 20 lat, aż do swojej śmierci przez uderzenie pioruna, do której doszło w samym centrum miasta[4]. Od tego czasu mieszkańcy wierzyli, że Mangrai stał się „aniołem stróżem” miasta mieszkającym w miejscu, gdzie uderzył piorun i gdzie stoi świątynia Wat Sadue Muang (pol. dosł. „świątynia pępka miasta”[4]. Według innej wersji Mangrai zachorował i przeniósł się do Wiang Kum Kam, gdzie zmarł[4]. Królestwo Lanna przeżywało swój rozkwit za panowania szóstego króla Kueny (1355–1385) i dziewiątego – Tilokraja (1441–1487)[4].
W 1558 roku Chiang Mai zostało zdobyte przez Birmańczyków pod przywództwem króla Bayinnaunga (1516–1581) i pozostawało pod ich kontrolą przez 200 lat[4]. W tym okresie miasto podupadło[4].
W 1775 roku grupa książąt z Lanny zbuntowała się przeciwko Birmańczykom i wsparła militarną kampanię Syjamu, by wyprzeć Birmańczyków[4]. Walki trwały przez prawie 20 lat a Chiang Mai – pomiędzy Syjamem a Birmą – przez większość czasu znajdowało się na linii frontu[4]. Jego mieszkańcy ewakuowali się w bezpieczniejsze okolice a opuszczone miasto uległo zniszczeniu[4]. Po wygranej Syjamu, w 1796 roku książę Kawila przy wsparciu z Bangkoku odbudował Chiang Mai, które stało się głównym ośrodkiem Lanny[4].
W 1824 roku Birmą zaczęli rządzić Brytyjczycy, którzy po wygranej II wojnie brytyjsko-birmańskiej zajęli Dolną Birmę w 1852 roku[4]. W 1855 roku, Syjam pod presją brytyjską podpisał Traktat Bowringa; następne umowy dotyczące północnych miast Syjamu podpisano w 1874 i 1883 roku[4]. Wielka Brytania nominowała swojego pierwszego konsula na północy – konsula w Chiang Mai[4]. Chiang Mai przyłączyło się do polityki otwartych drzwi Bangkoku, otwierając się na kontakty handlowe i kulturowe z zagranicą[4]. Po reformie administracyjnej w 1884 roku, Chiang Mai stało się siedzibą specjalnego komisarza Północy, którym został brat króla Chulalongkorna (1853–1910)[4]. W okresie tym usprawniono komunikację z Syjamem – w 1888 roku Chiang Mai i Bangkok połączyła pierwsza linia telegraficzna a w 1919 roku linia kolejowa[4]. Po reformie administracyjnej i wprowadzeniu demokracji w 1932 roku, monarcha Chiang Mai został zastąpiony przez rząd nominowany przez rząd centralny[4].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]W obrębie murów miejskich Chiang Mai znajduje się 40 watów (świątyń buddyjskich), a w okolicy setki[4], m.in.:
- Wat Chiang Man – pierwsza świątynia zbudowana za panowania Mangraia w 1296 roku[4]. W głównym sanktuarium znajduje się najstarsze przedstawienie Buddy stworzone w królestwie Lanna z 1465 roku[5].
- rynek wzniesiony za panowania Mangraia w 1296 roku[4]
- Wat Pra Choa Mangrai – świątynia zbudowana przez króla Magraia w 1296 roku[4]
- Wat Chang Lam – świątynia zbudowana przez króla Magraia[4]
- Wat Phra Singh – świątynia zbudowana za panowania Phayu w latach 1345–1355[4]. Znajduje się tu posąg Buddy Phra Singh – cel pielgrzymek – który miał zostać przywieziony do Tajlandii ze Sri Lanki i stanąć w niewielkiej kaplicy w 1367 roku[5].
- Wat Chedi Luang – świątynia zbudowana przez króla Saena Muanga Ma w 1411 roku[4]. Do 1475 roku w świątyni tej znajdował się słynny posąg Szmaragdowego Buddy (obecnie w świątyni Wat Phra Kaew w Bangkoku)[5]. W 1995 roku król Tajlandii podarował świątyni jadeitową replikę posągu[5]. Wat Chedi Luang była najprawdopodobniej największą budowlą w dawnym Chiang Mai, ale czubek jej stupy został zniszczony – albo wskutek trzęsienia ziemi albo ostrzału artyleryjskiego przez Birmańczyków w 1775 roku[5]. Na terenie świątyni, w małej kaplicy, znajduje się Lak Meuang – filar miasta wzniesiony przez króla Magraia, który może być oglądany jedynie przez mężczyzn[5].
- Wat Moh Kam Duang – świątynia zbudowana przez króla Tilokaraja w 1476 roku[4]
- Wat Kuan Ka Ma – świątynia zbudowana przez króla Yoda Chiangraia w 1492 roku[4]
- Wat Duang Dee – świątynia zbudowana przez króla Muanga Kaewa w 1496 roku[4]
- Wat Chai Pra Kiat – świątynia zbudowana przez króla Muanga Kaewa w 1517 roku[4]
- Wat Hua Kuang-Saen Muangmas – świątynia zbudowana przez króla Muanga Kaewa w 1521 roku[4]
- Kum Bureerat – pałac króla Kaewa Mun Muanga[4]
W 2015 roku pomniki i krajobraz kulturowy Chiang Mai zostały wpisane na tajlandzką listę informacyjną UNESCO – listę obiektów, które Tajlandia zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO[4].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Miasto stanowi bazę wypadową do trekkingu w pobliskie góry, w których można zwiedzić wioski górskich plemion Akha, Lahu, Hmong, Mien, Karen i Lisu[6]. Inną atrakcją przyciągającą turystów jest malowniczy nocny bazar[7] oraz hucznie obchodzone festiwale, zwłaszcza Loy Krathong i Songkran[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Chiang Mai, Thailand Metro Area Population 1950-2023 [online], www.macrotrends.net [dostęp 2023-02-21].
- ↑ Departament Administracji Wojewódzkiej (DOPA), Dane o ludności za rok 2022. [online] [dostęp 2023-02-21] (taj.).
- ↑ a b Chiang Mai, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-06-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah UNESCO: Monuments, Sites and Cultural Landscape of Chiang Mai, Capital of Lanna. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Lonely Planet, Mark Beales, Tim Bewer, Joe Bindloss, Austin Bush, David Eimer, Bruce Evans, Damian Harper, Isabella Noble: Lonely Planet Thailand. Lonely Planet, 2016. ISBN 978-1-76034-164-0. [dostęp 2017-06-04].
- ↑ Jeremy Atiyah: Southeast Asia. Rough Guides, 2002, s. 1051-1053. ISBN 978-1-85828-893-2. [dostęp 2017-06-11]. (ang.).
- ↑ Ryan Bishop, Lillian S. Robinson: Night Market: Sexual Cultures and the Thai Economic Miracle. Psychology Press, 1998, s. 93. ISBN 978-0-415-91429-1. [dostęp 2017-06-11]. (ang.).
- ↑ Janet Cochrane: Asian Tourism: Growth and Change. Elsevier, 2008, s. 316. ISBN 978-0-08-045356-9. [dostęp 2017-06-11]. (ang.).