Czubnik pospolity
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czubnik pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| Leucocoprinus leucothites (Vittad.) Redhead Index Fungorum 551: 1 (2023) | |
_M.M._Moser_ex_Bon_270482.jpg)
.JPG)
Czubnik pospolity (Leucocoprinus leucothites (Vittad.) Redhead) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w roku 1835 Carlo Vittadini nadając mu nazwę Agaricus leucothites. Obecną nazwę nadał mu 2023 r. Scott Alan Redhead[1]. Synonimy[2]:
- Agaricus leucothites Vittad. 1835
- Lepiota leucothites (Vittad.) P.D. Orton 1960
- Lepiota naucina var. leucothites (Vittad.) Sacc. 1887
- Leucoagaricus carneifolius var. leucothites (Vittad.) Bon 1977
- Leucoagaricus leucothites (Vittad.) Wasser 1977
Stanisław Domański w 1955 r. opisywał ten gatunek pod nazwą czubajka drobna. W 2003 r. Władysław Wojewoda gatunkowi Leucoagaricus cretaceus (Bull.:Fr.) M.M. Moser nadał polską nazwę pieczareczka różowoblaszkowa, synonimizując go z Leucoagaricus leucothites[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Leucocoprinus nazwy te stały się niespójne z nazwą naukową. W 2024 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała nazwę czubnik pospolity[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 5–10 cm, u młodych okazów zamknięty, o kulistym kształcie, później półkulistołukowaty, na koniec płaski, niehigrofaniczny[5]. Brzeg gładki i bez prążkowania. Powierzchnia jedwabiście gładka, wapiennobiała, do brudnobiałej, później bladokremowa, szarawa, czasami z cielistym lub fioletowawym odcieniem. W miejscach nasłonecznionych często powierzchnia pęka na poletka[6].
Gęste, wolne, u młodych okazów białe, u starszych różowawe[5].
Wysokość 6–12 cm, grubość 1–2 cm, łatwo oddziela się od kapelusza, kształt walcowaty, podstawa zgrubiała lub bulwiasta. Początkowo pełny, później rurkowaty. W górnej części posiada biały, skórzasty i zwisający w dół pierścień. Powierzchnia biała, błyszcząca[5][6].
Biały, czasami lekko żółtawy, u starszych owocników brązowiejący. Smak łagodny, zapach grzybowy[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały, zarodniki mają rozmiary7–9 × 5–6 μm, kształt od owalnego do elipsoidalnego, powierzchnię gładką z małą ilością porów i są amyloidalne. Występują różnokształtne cheilocystydy o rozmiarach 28–39 × 7–12 μm[7].
- Gatunki podobne
- morfologicznie bardzo podobne są różne gatunki pieczarek (Agaricus), jednak wszystkie mają od samego początku blaszki różowe, z czasem coraz ciemniejsze, u dojrzałych owocników czekoladowobrązowe,
- muchomor jadowity (Amanita virosa) ma zawsze białe blaszki, a przy podstawie trzonu posiada pochwę
- biało ubarwione pochwiaki okazałe (Volvariella gloiocephala). Różnią się trzonem, który u nasady posiada skórzastą pochwę[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Najwięcej stanowisk podano w Ameryce Północnej i Europie, ponadto notowany jest w Afryce Północnej i Nowej Zelandii[8]. Jeszcze w latach 50. XX wieku gatunek ten był praktycznie nieznany i uważany za wielką rzadkość. Od tego czasu jednak znacznie się rozprzestrzenił. Obecnie w Europie Środkowej występuje w rozproszeniu, miejscami jest pospolity[6].
Grzyb naziemny, saprotrof[3]. Występuje głównie poza lasami: na trawnikach, nad brzegami wód, w parkach, na łąkach i pastwiskach, miedzach, w zieleni miejskiej, w zaroślach, sadach, na obrzeżach lasów. Owocniki wytwarza od lipca do października[5]. Często spotykany jest na siedliskach zmienionych przez człowieka, np. na poboczach szos, na skarpach. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym i bogate w azot[6].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
W niektórych atlasach grzybów uważany jest za grzyby jadalny[5], jednak w Szwajcarii zanotowano wiele przypadków niestrawności i zaburzeń pokarmowych po spożyciu tego grzyba, łatwo też pomylić go ze śmiertelnie trującym muchomorem jadowitym. Z tych powodów obecnie nie zaleca się spożywania tego grzyba[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-03-31] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-03-30] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 408, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-26].
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 82, 383, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e f Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 195, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Leucoagaricus leucothites [online], MushroomExpert [dostęp 2014-04-25] (ang.).
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-15].