Dom Dębiński w Krakowie
50°03′50″N 19°56′15″E/50,063889 19,937500 nr rej. A-499 z 7 marca 1968
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Ukończenie budowy |
XV wiek |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
| 50°03′50″N 19°56′15″E/50,063889 19,937500
| |
Dom Dębiński (także Kamienica Pod Beczką) – zabytkowa kamienica znajdująca się w Krakowie przy ulicy Sławkowskiej 14, na Starym Mieście.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona w połowie XV wieku na działce półkuryjnej jako budynek jednopiętrowy z trzytraktowymi piwnicami[1]. W II połowie XVI wieku przebudowano ją w stylu renesansowym[1]. Pierwszym znanym właścicielem nieruchomości był Wikliński, który nazwisko zanotowano w spisie czynszowym z 1632 roku[1]. W 1661 roku budynek był opuszczony i zrujnowany[1]. W latach 1674–1692 właścicielem posiadłości był łowczy królewski Ludwik[1] lub Kaspar Dębiński[2], na którego zlecenie elewacja kamienicy została ozdobiona malunkami przedstawiającymi różne rodzaje broni[2]. Od połowy XVIII wieku budynek ponownie był własnością mieszczańską, należąc kolejno do: Machnickich, Jaworskich, Larysów, Tuszyńskich i Szwaygerów[3].
Na początku XIX wieku kamienica była już dwupiętrowa i trzytraktowa, a renesansowe elewacje i kamieniarka pokryte były tynkiem[3]. W 1821 roku przeprowadzono gruntowną przebudowę na zlecenie ówczesnego właściciela Jana Stelzla. W jej wyniku kamienica nabrała wyglądu neoklasycystycznego; ponadto podzielono sień, adaptując jej część na sklep oraz przebito drzwi w miejscu okna[3]. Niedługo później wzniesiono jednopiętrową oficynę tylną według projektu Błażeja Szatkowskiego[3].
W 1908 roku budynek przeszedł w ręce Henryka Ebera, na którego zlecenie jeszcze w tym samym roku dokonano przebudowy według projektu Henryka Lamensdorfa[3]. Objęła ona przebudowę sieni, budowę nowej klatki schodowej i zmianę wystroju wnętrz[3]. W 1927 roku wybudowano piętrową oficynę boczną oraz nadbudowano drugie piętro w oficynie tylnej[3]. W latach 30. XX wieku rozebrano oficynę tylną, a w latach 60. także oficynę boczną[3].
7 marca 1968 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków[4]. Rozpoczęto wówczas badania architektoniczne, których zwieńczeniem był przeprowadzony w latach 70. remont konserwatorski, podczas którego przywrócono fasadzie XVII-wieczny wystrój[3]. Jednocześnie nakryto kamienicę stropodachem, tworząc taras od strony podwórza[3]. W latach 1982–1990 w budynku znajdowała się siedziba krakowskiego oddziału Wydawnictwa Naukowego PWN[2]. Od lat 90. XX wieku w piwnicy kamienicy mieści się scena Teatru Starego o nazwie „Przy Sławkowskiej 14”.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Dom Dębiński jest budynkiem murowanym z cegły, z użyciem kamienia łamanego w partii piwnic[1]. Elewacja frontowa jest w całości trójosiowa. W drugiej osi parteru znajduje się kamienny, półkoliście zwieńczony portal. Okna ozdobione są obramieniami i gzymsami nadokiennymi. Budynek wieńczy attyka i gzyms koronujący[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maria Makarewicz, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, tzw. karta biała – Kamienica pod Beczką, [w:] zabytek.pl [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, październik 2017 [dostęp 2024-06-29] (pol.).
- Ryszard Burek (red.), Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13325-2..