Dynia

Dynia
	; Dynia zwyczajna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	dyniowate
Rodzaj	dynia
	Nazwa systematyczna
	Cucurbita L.; Sp. Pl. 1010. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Cucurbita pepo L.
Synonimy
	Ozodycus Raf.; Pepo Mill.; Pileocalyx Gasp.; Sphenantha Schrad.; Tristemon Scheele;
	Ozodycus Raf.; Pepo Mill.; Pileocalyx Gasp.; Sphenantha Schrad.; Tristemon Scheele;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Dynia (Cucurbita L.) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych. Obejmuje około 18 gatunków^[5], przy czym w zależności od różnych ujęć systematycznych zaliczanych tu taksonów wyróżnia się ich w randze gatunku od 14 do 22^[6]. Zasięg naturalnego występowania tych roślin obejmuje oba kontynenty amerykańskie. W Ameryce Północnej dynie rosną na południe od środkowej części Stanów Zjednoczonych, a w Ameryce Południowej rosną głównie w Andach po północną Argentynę i Urugwaj na południu. Uprawiane były od co najmniej 10 tys. lat, a po odkryciu Ameryki przez Europejczyków, szybko trafiły do Starego Świata. Liczne gatunki z tego rodzaju są uprawiane i rosną jako zdziczałe na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej i w obu strefach umiarkowanych^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Rośliny roczne i wieloletnie, przy czym te drugie związane są z obszarami o klimacie suchym, tworzą korzenie spichrzowe. Dynie mezofityczne tworzą korzenie wiązkowe lub palowe, ale nie spichrzowe. Są roślinami rocznymi lub krótkowiecznymi bylinami. Łodygi są płożące lub wspinające się, część gatunków wytwarza wąsy czepne rozgałęziające się 2–7 razy^[6].
Liście: Blaszki okrągławe, jajowate, jajowato-lancetowate, nerkowate lub trójkątne, zwykle mniej lub bardziej dłoniasto klapowane, na brzegach ząbkowane^[6].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo z kątów liści, osobno męskie i żeńskie. Hypancjum jest dzwonkowate, walcowate lub miseczkowate. Kielich składa się z 5 działek, szydlastych do lancetowatych, zwykle prosto wzniesionych. Korona kwiatu tworzona jest przez 5 płatków zrośniętych w dolnej połowie, w górnej części płatki są rozpostarte, czasem odwinięte, barwy żółtej do pomarańczowej. Korona osiąga od 2,5 do 9 cm długości (rzadko nieco więcej) i jest owłosiona. W kwiatach męskich rozwijają się trzy pręciki o nitkach wolnych lub nieco złączonych, osadzonych na dnie hypancjum^[6].
Owoce: Duże jagody, jadalne, osiągające masę do 200 kg. Owoce uprawianej dyni olbrzymiej mogą przekraczać te rozmiary osiągając w rekordowych przypadkach nawet ponad 1000 kg masy^[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny dyniowatych, w obrębie której należy do podrodziny Cucurbitoideae i plemienia Cucurbiteae^[8].

Wykaz gatunków^[5]^[9]

Cucurbita andreana Naudin
Cucurbita argyrosperma C.Huber
Cucurbita cordata S.Watson
Cucurbita cylindrata L.H.Bailey
Cucurbita digitata A.Gray
Cucurbita ecuadorensis Cutler & Whitaker
Cucurbita ficifolia Bouché – dynia figolistna
Cucurbita foetidissima Kunth
Cucurbita galeottii Cogn.
Cucurbita lundelliana L.H.Bailey
Cucurbita maxima Duchesne – dynia olbrzymia
Cucurbita melopepo L.
Cucurbita moschata Duchesne – dynia piżmowa
Cucurbita okeechobeensis (Small) L.H.Bailey
Cucurbita palmata S.Watson
Cucurbita pedatifolia L.H.Bailey
Cucurbita pepo L. – dynia zwyczajna
Cucurbita radicans Naudin
Cucurbita × scabridifolia L.H.Bailey

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
↑ C. Linnaeus: Species plantarum: exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 1010. (łac.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
↑ ^a ^b ^c ^d Cucurbita L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-26].
↑ ^a ^b ^c ^d Cucurbita Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-26].
↑ Klaudia Malesińska: Najcięższa dynia świata – rekord Guinnessa. Biuro Rekordów. [dostęp 2022-07-25].
↑ Cucurbita. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-06-26]. (ang.).
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 64. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).

[Linnaeus-3] C. Linnaeus: Species plantarum: exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 1010. (łac.).

[A-4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].

[powo-5] Cucurbita L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-26].

[america-6] Cucurbita Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-26].

[rekord2010-7] Klaudia Malesińska: Najcięższa dynia świata – rekord Guinnessa. Biuro Rekordów. [dostęp 2022-07-25].

[grin-8] Cucurbita. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-06-26]. (ang.).

[gawrys-9] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 64. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]