Epiktet

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Epiktet
Ilustracja
Wyobrażony portret Epikteta, grafika z około 1715 roku
Data i miejsce urodzenia

50
Hierapolis

Data i miejsce śmierci

135
Nikopolis

Zawód, zajęcie

Filozof

Epiktet z Hierapolis (ur. ok. 50 roku w Hierapolis – zm. w 135 roku)[1] – filozof grecko-rzymski, jeden z reprezentantów (kontynuator) stoicyzmu[2]. Uczeń stoika Muzoniusza Rufusa. Twórca szkoły w Nikopolis w Epirze (współczesna Grecja). Był wyzwoleńcem.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się jako niewolnik[1]. Jego właścicielem od około 68 roku był wyzwoleniec Epafrodyt, współpracownik cesarza Nerona[1]. Ze względu na pracę u Epafrodyta Epiktet miał możliwość obserwacji życia na dworze cesarza Nerona[1]. Jako niewolnik młody Epiktet uczęszczał na wykłady Muzoniusza Rufusa w Rzymie, za zgodą Epafrodyta[1]. Prawdopodobnie wykładał w szkole Muzoniusza[1]. W pewnym momencie został wyzwolony przez Epafrodyta[1]. W 95 roku cesarz Domicjan wygnał z Rzymu i z Italii wszystkich filozofów[1]. Epiktet opuścił Rzym i udał się do Grecji, był już wtedy na tyle popularny, że założył własną szkołę filozoficzną w mieście Nikopolis[1]. W tym mieście przebywał do śmierci w 135 roku[3].

Podobnie jak Sokrates Epiktet nauczał tylko ustnie. Jego nauki spisał jeden z jego uczniów – Flawiusz Arrian[4]. Dzieło zostało opublikowane po polsku pod tytułem Diatryby. Arrian sporządził też krótki ekstrakt z poglądów Epikteta, który zatytułował Encheiridion (Enchejridion)[4].

Poglądy[edytuj | edytuj kod]

Epiktet należał do tzw. późnej fazy rozwoju stoicyzmu, podobnie jak Muzoniusz Rufus, Seneka, Marek Aureliusz[5]. Cechą tej fazy rozwoju stoicyzmu była ograniczona refleksja teoretyczna, nacisk na filozofię praktyczną[5]. Największy wpływ na poglądy Epikteta wywarli: Sokrates, Diogenes z Synopy[6]. Filozofia według Epikteta oznacza przede wszystkim refleksję mającą na celu dobre, szczęśliwe życie[5].

Podstawowym pojęciem etyki Epikteta jest wolność, która ma dla niego charakter psychologiczny i jest związany z postawą wobec świata[7]. Wolność polega na zrozumieniu, że pewne rzeczy są zależne od naszej woli, a inne niezależne[8]. Zależne od nas są nasze wyobrażenia o świecie, pragnienia, odczucia odrazy, niezależne: majątek, sława, zdrowie[8]. Jeśli ktoś uznaje rzeczy niezależne od naszej woli za zależne, staje się od nich uzależniony, wtedy traci wolność i staje się nieszczęśliwy[8]. Z drugiej strony, jeśli jednostka koncentruje się na rzeczach zależnych od jej woli - osiąga wolność i szczęście[8].

Zdaniem Epikteta wszystkie ludzkie stany mentalne są uzależnione od sądów na temat rzeczywistości[7]. Jeśli osoba czegoś pragnie, w istocie wydaje sąd, że dana rzecz jest dobra, jeśli coś budzi strach, to jednostka uznała, że jest to złe[7]. W tym modelu umysłu wszystkie emocje są uwarunkowane przez przekonania na temat dobra i zła[7]. Tym, co zdaniem Epikteta, naprawdę niepokoi ludzi nie są rzeczy, a raczej ich wyobrażenia o rzeczach. To wyobrażenia (sądy) sprawiają, że ludzie są nieszczęśliwi[9].

Epiktet wyróżnia dwa kluczowe dla jego filozofii pojęcia: pojęcie prohairezy i pojęcie dihairezy. Prohaireza jest tym, co odróżnia istoty ludzkie od innych stworzeń. Jest to zdolność pozwalająca nam odczuwać pragnienie lub niechęć, pociąg lub awersję, zgodę lub niezgodę, w zależności od naszego sądu[9]. Epiktet utożsamia człowieka z jego prohairezą[10]. Dihaireza jest sądem, który wydaje nasza prohaireza i właśnie to nam pozwala odróżnić to, co jest w naszej wyłącznej mocy od tego, co nie jest w naszej wyłącznej mocy. Epiktet wyciąga z tego wniosek, że dobro i zło istnieją tylko w naszej prohairezie, a nigdy w zewnętrznych, aprohairetycznych rzeczach.

Uczeń filozofii, który całkowicie przyswoił sobie te pojęcia i zastosował je w życiu codziennym, był przystosowany do rozpoczęcia życia filozoficznego, którego celem była eudaimonia (szczęście, pełnia). Miał żyć cnotliwie, zgodnie z rozsądkiem i z naturą rzeczy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i Long 2004 ↓, s. 10.
  2. ↑ Epiktet z Hierapolis, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-02].
  3. ↑ Long 2004 ↓, s. 11.
  4. ↑ a b Reale 1999 ↓, s. 127.
  5. ↑ a b c Long 2004 ↓, s. 18.
  6. ↑ Long 2004 ↓, s. 16.
  7. ↑ a b c d Long 2004 ↓, s. 27.
  8. ↑ a b c d Reale 1999 ↓, s. 130.
  9. ↑ a b Long 2004 ↓, s. 28.
  10. ↑ Long 2004 ↓, s. 29.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Epiktet&oldid=69578365”