Epiktet

Wyobrażony portret Epikteta, grafika z około 1715 roku

Epiktet z Hierapolis (ur. ok. 50 roku – zm. w 130 roku) – filozof rzymski, jeden z reprezentantów (kontynuator) stoicyzmu. Uczeń stoika Muzoniusza Rufusa. Twórca szkoły w Nikopolis w Epirze (współczesna Grecja). Był wyzwoleńcem.

Epiktet w swoich rozważaniach podejmuje przede wszystkim zagadnienie wolności człowieka - twierdził, że można ją osiągnąć wtedy, gdy w naszym życiu zapanują wartości duchowe, i że należy zapanować nad swoimi pragnieniami.

Podobnie jak Sokrates Epiktet nauczał tylko ustnie. Jego nauki spisywał jeden z jego uczniów - Flawiusz Arrian. Epiktet jest autorem podręcznika Encheiridion (Enchejridion), w którym zawarł porady jak żyć, oraz tekstu Diatryby.

Głównym celem nauczania Epikteta było doprowadzenie do zrozumienia przez swych uczniów właściwej natury rzeczy, która jest niezmienna, nienaruszalna i ważna dla każdej bez wyjątku istoty ludzkiej. Natura rzeczy dzieli się na dwie kategorie: rzeczy, które są w naszej wyłącznej mocy ("prohairetyczne") i rzeczy, które nie są w naszej wyłącznej mocy ("aprohairetyczne")

Do pierwszej kategorii rzeczy zaliczają się nasze sądy, impulsy, pragnienia, awersje itp. (ogólnie mówiąc: te rzeczy, do których można człowieka przekonać i to przekonanie jest już warunkiem dostatecznym). Do drugiej kategorii rzeczy, które można też nazwać niezależnymi, zaliczają się zdrowie, bogactwo, sława.

Epiktet wyróżnia dwa kluczowe dla jego filozofii pojęcia: pojęcie prohairezy i pojęcie dihairezy. Prohaireza jest tym, co odróżnia istoty ludzkie od innych stworzeń. Jest to zdolność pozwalająca nam odczuwać pragnienie lub niechęć, pociąg lub awersję, zgodę lub niezgodę, w zależności od naszego sądu. Epiktet utożsamia człowieka z jego prohairezą. Dihaireza jest sądem, który wydaje nasza prohaireza i właśnie to nam pozwala odróżnić to co jest w naszej wyłącznej mocy od tego co nie jest w naszej wyłącznej mocy. Epiktet wyciąga z tego wniosek, że dobro i zło istnieją tylko w naszej prohairezie, a nigdy w zewnętrznych, aprohairetycznych rzeczach.

Uczeń filozofii, który całkowicie przyswoił sobie te pojęcia i zastosował je w życiu codziennym, był przystosowany do rozpoczęcia życia filozoficznego, którego celem była eudaimonia (szczęście, pełnia). Miał żyć cnotliwie, zgodnie z rozsądkiem i z naturą rzeczy.

Linki zewnętrzne

• Epiktet "Diatryby" (pdf) (pol.)
• Epiktet "Encheiridion" (pdf) (pol.)

• Margaret Graver: Epictetus (ang.). Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2017-04-17. [dostęp 2018-01-16].
• Epictetus, Internet Encyclopedia of Philosophy
• Epiktet (MIT Classic) (ang.)

• Epitteto: L'albero della diairesi - Drzewo diairezy (wł.)
• Diatryby, Encheiridion, Fragmnety (gr.)