Erotyka (sztuka)
Ten artykuł należy dopracować |



Erotyka w sztuce (z gr. eros „miłość”) – jest jednym z przejawów sensualizmu, chociaż często jest też postrzegana jako nacechowana seksualnością, pożądaniem, wulgarnością oraz uwielbieniem ciała i mylona z pornografią. Reprezentatywnym wyrazem erotyki są szeroko pojęte dzieła sztuki (utwory literackie, fotografie, filmy, rzeźby i obrazy) dotyczące zmysłowości i miłości. W odróżnieniu od pornografii dzieła erotyczne przedstawiają seksualność człowieka bez dosłowności anatomicznych aktu seksualnego, choć granice bywają tu płynne i nie zawsze wyraźne. W twórczości niektórych artystów następuje często świadoma akcja zacierania tych granic estetyczno formalnych, np. u Toma z Finlandii czy Roberta Mapplethorpego.
Od starożytności
Jedną z najstarszych znanych autorek sztuki o tematyce erotycznej jest grecka poetka Safona, która komponowała poezję do muzyki granej na lirze. Historycy przypisywali jej trzy wynalazki związane z muzyką (plektron – narzędzie do trzymania liry, pektis – rodzaj liry albo harfy, przeznaczonej dla kobiety, oraz skalę miksolidyjską)[1], co wskazuje że była nie tylko poetką, ale także muzykiem, chociaż zapisy jej utworów muzycznych nie zachowały się. Nie wiadomo czy Safona była piśmienna. Jej utwory o charakterze erotycznym poruszają temat miłości, tęsknoty, zazdrości, samotności; niektóre noszą ślady różnych starożytnych rytuałów. Pojawiają się w nich mężczyźni, kobiety, bogowie i boginie. Postacią, która często uważana jest za wskazującą na homo- lub biseksualizm autorki, jest m.in. Atthis[2], młoda kobieta (na pewno młodsza od Safony) pojawiająca się w kilku wierszach, z których żaden nie zachował się w całości. Większość tłumaczy Safony jest jednak zdania, że przy interpretacji wszystkich wątków z zachowanej twórczości poetki musi być brana pod uwagę licencia poetica – tym bardziej, że nie jest znany ich dokładny kontekst[1]. Anne Carson, autorka współczesnego tłumaczenia poezji Safony z oryginału (z dialektu eolskiego), w swojej własnej poezji również podejmuje czasem tematykę miłosną. W książce pt. Eros the Bittersweet (1986) prześledziła koncepcję „erosa” w starożytnej Grecji poprzez jego reprezentacje w poezji z tamtych czasów[3].
Przykłady w sztuce współczesnej
W literaturze znaną autorką nawiązującą do tematyki erotycznej i feministycznej jest Virginie Despentes, która zarazem kontestuje tradycyjną estetykę sztuki erotycznej. Jak sama zadeklarowała: „Piszę w imieniu brzydkich i dla brzydkich, starych, schłopiałych, oziębłych, niedorżniętych, pasztetowatych, histerycznych, steranych; dla wszystkich, które nie kwalifikują się na rynek super lasek.”[4] Despentes porusza też problem traktowania gwałtu zarówno w kulturze, jak i w sztuce. Jej wypowiedzią na ten temat jest m.in. film pt. „Gwałt” (2000) na podstawie jej powieści pt. Baise-moi (1994). Główne role w filmie grały aktorki porno Raffaela Anderson i Karen Bach. Tak komentuje swoją wypowiedź artystyczną na ten temat: „Upieramy się traktować gwałt tak, jakby był on czymś niezwykłym i rzadkim, jakby wykraczał poza seksualną normę, jakby dało się go uniknąć. [...] Tymczasem jest całkiem odwrotnie, gwałt znajduje się w samym środku, w samym sercu naszej seksualności. Jest to najważniejszy rytuał ofiarniczy, wszechobecny w sztuce od czasów starożytnych, pojawiający się w literaturze, na pomnikach i obrazach, towarzyszący nam przez wieki. W ogrodach Paryża i w muzeach widzimy przedstawienia mężczyzn dopuszczających się gwałtu na kobietach.”[4] W filmie King Kong (1933) Despentes dostrzega ilustrację erotyki i zmysłowości istniejącej poza heteronormatywną strukturą społeczeństwa, rozróżnieniem płci kulturowych oraz binarnym podziałem na męskość i kobiecość[4].
Tematykę zmysłowości, erotyki oraz relacji męsko-damskich i innych podejmuje także czeski fotograf Jan Saudek[5]. Saudek wpisuje się w nurt fotografii inscenizowanej, gdzie nawiązuje się do technik stosowanych w filmie, malarstwie, a przede wszystkim w teatrze[6]. Jak pisze Christiane Fricke we wstępie do albumu tego artysty: „Zamiast obserwować zachowanie danej osoby i w odpowiednim momencie odsłonić migawkę, Saudek wymyślał scenę, a potem zaczynał inscenizować ją przed obiektywem aparatu fotograficznego. Saudek na swój sposób kontynuował tradycję „tableau vivant” i „pose plastique”, które korzeniami tkwiły w rozrywkach osiemnastowiecznej arystokracji. Przejawy tej tradycji są zauważalne na dziewiętnastowiecznych oficjalnych fotografiach dzieci królowej Wiktorii”[5]. Na jego fotografiach pojawiają się kobiety i mężczyźni w różnym wieku, o różnej budowie ciała; zazwyczaj nago albo półnago, z różnymi rekwizytami; fotografowani w suterenie artysty, przy świetle dziennym padającym z okna.
Innym artystą tworzącym głównie fotografię erotyczną jest Alva Bernardine, brytyjski fotograf pochodzący z Grenady. Oprócz fotografii (często znacznie przekształcanej w procesie cyfrowej postprodukcji) zajmuje się także sztuką wideo. Jego fotografie często podejmują temat uprzedmiotowienia kobiety, szczególnie we współczesnej kulturze popularnej; na przykład w cyklu „Forniphilia (Human furniture)”, gdzie modelki (rzadziej jest to model płci męskiej) pozują w charakterze mebli[7]. W podobnej estetyce są dzieła Annie Sprinkle; amerykańskiej artystki, feministki i performerki. Podobnie jak Alva Bernardine, nie ma ona akademickiego wykształcenia w dziedzinie sztuki[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- akt
- erotyk
- shunga
- muzea o tematyce seksualnej
- motywy LGBT w literaturze
- 120 dni Sodomy czyli szkoła libertynizmu
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Anne Carson , If Not, Winter: Fragments of Sappho, Nowy Jork: Vintage Books, 2003, ISBN 0-375-72451-6 .
- ↑ Jane Montgomery Griffiths , Sappho... in 9 Fragments, Sydney: Currency Press, 2010, ISBN 978-0-86819-886-6 .
- ↑ Anne Carson , Eros the Bittersweet, Dalkey Archive Press, 1998, ISBN 1-56478-188-7 .
- ↑ a b c Virginie Despentes , Teoria King Konga, Wydawnictwo Feminoteki, 2015, ISBN 978-83-62206-13-1 .
- ↑ a b Taschen Publishing , Jan Saudek , Jan Saudek, 2000, ISBN 83-87112-05-4 .
- ↑ fotografia inscenizowana, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-12-27] .
- ↑ Alva Bernardine , Bernardinism [dostęp 2017-12-27] .
- ↑ Annie Sprinkle , Annie Sprinkle [dostęp 2017-12-27] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Hans Maes , Erotic Art, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 24 września 2018, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-09-25] (ang.).
- „Erotyka w sztuce” Rzeczpospolita