Gąska jasna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gąska jasna
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

gąskowate

Rodzaj

gąska

Gatunek

gąska jasna

Nazwa systematyczna
Tricholoma stiparophyllum (N. Lund) P. Karst.
Meddn Soc. Fauna Flora fenn. 5: 42 (1879)

Gąska jasna (Tricholoma stiparophyllum (N. Lund) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1845 r. Nicolai Lund nadając mu nazwę Agaricus stiparophyllus. Obecną nazwę, uznaną przez Index Fungorum, nadał mu w 1879 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1].

Synonimy[2]:

  • Agaricus stiparophyllus N. Lund 1845
  • Tricholoma pseudoalbum Bon 1970
  • Tricholoma pseudoalbum Bon 1970, var. pseudoalbum

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kapelusz

Średnica od 5 do 12 cm, młody – półkulisty lub stożkowaty, później płaski lub wygięty, zazwyczaj z tępym garbem. Starsze okazy często mają pofalowany kapelusz. Brzeg ostry, często żeberkowany. Powierzchnia gładka, matowa, u młodych owocników biała, potem ciemniejsza – od kremowej do żółtobrązowej z pomarańczowym odcieniem. Często występują ochrowe lub brązowe plamy. Środek kapelusza ciemniejszy[4][5].

Blaszki

Szerokie, przyrośnięte ząbkiem, gęste. Liczba kompletnych blaszek wynosi 60-120, pomiędzy nimi są międzyblaszki (1-3). Początkowo są białawe, potem ciemniejsze – mają barwę od kremowej do jasnoochrowej[4]. Ostrza gładkie[5].

Trzon

Wysokość od 6 do 11 cm, grubość 1-1,5 cm, pełny, walcowaty, u podstawy pogrubiony. Powierzchnia gładka, podłużnie włóknista, biaława. W górnej części jest płatkowaty. Uciśnięty zmienia barwę na brudnobrązową[5].

Miąższ

Mięsisty, cienki, biały. Smak nieprzyjemny; w pierwszej chwili gorzki, po pewnym czasie ostry[5]. Zapach podobny do zapachu mydła lub mieszaniny kwiatów z chemikaliami[4].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników biały. Zarodniki, szeroko elipsoidalne, podłużne, o średnicy 5–7 × 3,4–4,5 μm. Posiadają dość dużą wnękę. Podstawki o rozmiarze 26–32 × 5–7 μm, 4-zarodnikowe. W hymenium brak cystyd. Strzępki w skórce kapelusza o szerokości 2,5–7 μm, cylindryczne, z maczugowatymi sprzążkami o rozmiarach 20–45 × 3,5–9 μm. W strzępkach skórki występuje blady pigment. Strzępki tramy blaszek złożone z elementów o rozmiarach 18–45 × 3–11 μm. Strzępki skórki trzonu mają szerokość 2,5–6 μm. Na trzonie występują rozproszone kaulocystydy. Są cylindryczne, proste lub nieregularnego kształtu, mają bezbarwne ściany i rozmiar 15–35 × 3–5 μm. Sprzążki występują rzadko[4].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Opisano występowanie tego gatunku tylko w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniona, występuje od Morza Śródziemnego aż po 64° szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim[6]. Jest dość częsta, a miejscami częsta[4]. Na terenie Polski w piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano tylko 2 stanowiska. Rozprzestrzenienie i częstość występowania tego gatunku w Polsce nie są dokładniej znane, wymagają badań[3]. Według niektórych internetowych atlasów grzybów jest to jednak gatunek w Polsce częsty[7].

Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada. Rośnie na ziemi w lasach i na ich obrzeżach, na łąkach, w zaroślach, najczęściej pod brzozami i dębami[5][3], ale także pod świerkami i topolami[4].

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Grzyb mikoryzowy[3]. Jest niejadalny[5].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

Jest kilka podobnych gatunków gąsek o białawym kapeluszu:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2016-01-15] (ang.).
  2. Species Fungorum. [dostęp 2012-01-02].
  3. a b c d Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
  4. a b c d e f g h Mycobank. Tricholoma stiparophyllum [online] [dostęp 2016-01-15] (ang.).
  5. a b c d e f g h Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1
  6. Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-16].
  7. Na grzyby [online] [dostęp 2016-01-15] (ang.).