Gabriel Brzęk
Data i miejsce urodzenia |
25 maja 1908 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
29 października 2002 |
Profesor nauk przyrodniczych | |
Alma Mater | |
nauczyciel akademicki | |
Uczelnia | |
Odznaczenia | |
Gabriel Brzęk (ur. 25 maja 1908 w Błażowej, zm. 29 października 2002 w Lublinie) – polski zoolog i historyk nauki, specjalizujący się w zoologii, historii zoologii w Polsce, hydrobiologii, melioracjach wodnych. Żołnierz Armii Krajowej w stopniu porucznika, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie Marcina i Zofii z d. Kolas[1]. Ukończył II Gimnazjum w Rzeszowie w 1926, a następnie podjął studia zoologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które od 1927 kontynuował na Uniwersytecie Poznańskim, kończąc je tytułem magistra w 1930. W 1932 ukończył drugi kierunek – pedagogikę. Od 1930 był zatrudniony w Katedrze Zoologii Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie też uzyskał doktorat w 1934.
W czasie II wojny światowej, 15 września 1939 został aresztowany przez Gestapo[1], osadzony w obozie Daschgangslager koło Swarzędza, skąd wkrótce zdołał zbiec. Poszukiwany przez Niemców w Poznańskiem, przedostał się na Rzeszowszczyznę, gdzie wstąpił do ZWZ, a potem do AK w których organizował kursy tajnego nauczania[1]. Ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w 1942, został mianowany podporucznikiem 11 listopada 1944[1]. Piastował wysokie funkcje w Inspektoracie ZWZ i AK Rzeszów, brał udział w Akcji Burza, został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. 3 grudnia 1944 aresztowany za przynależność do AK przez UB, zwolniony wkrótce dzięki wstawiennictwu świata nauki.
Od schyłku grudnia 1944 podjął pracę na UMCS, gdzie w 1945 uzyskał habilitację, a w 1946 tytuł profesora nadzwyczajnego. Od 1946 do emerytury w 1978 kierował Zakładem Zoologicznym Wydziału Rolnego, a w okresie 1947-1956 był dziekanem wydziału. Wydział ten później przekształcił się w Akademię Rolniczą, której pracownikiem, a także prorektorem (1959-1962) został G. Brzęk. Jednocześnie w 1945 zaczął organizować Wydział Farmaceutyczny lubelskiej Akademii Medycznej, w którym również pracował do 1970. W 1978 przeszedł na emeryturę[1].
Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1950)[2]. W 1984 uzyskał godność doktora honoris causa lubelskich uczelni: Akademii Rolniczej (1984) i Akademii Medycznej (1995). W 2001 został odznaczony Medalem Polonia Mater Nostra Est.
Był autorem 180 publikacji, w tym 13 książek. Oprócz prac stricte naukowych, miał w dorobku liczne publikacje o historii rozwoju zoologii i biografie wybitnych zoologów.
Wybrane publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Wioślarki (Cladocera) jeziora Kierskiego (1934)
- Studia ilościowe nad rozmieszczeniem pionowym wioślarek (Cladocera) limnetycznych w jeziorze Kierskim (1937)
- Historia polskiego ruchu naukowo-przyrodniczego, ze szczególnym uwzględnieniem zoologii w Wielkopolsce w czasach zaborczych (1793-1918) (1938)
- Studia limnologiczne nad zbiornikami wodnymi Wielkopolskiego Parku Narodowego pod Poznaniem (1948)
- Stanisław Staszic jako biolog (1956)
- Sprawa powołania Benedykta Dybowskiego na katedrę zoologii w Uniwersytecie Jagiellońskim w świetle dokumentów (1957)
- Rzut oka na rozwój hydrobiologii w Polsce
- Historia zoologii w Polsce
- Złoty wiek ornitologii polskiej (1959)
- Krzysztof Kluk (1973)
- Benedykt Dybowski (1981, ISBN 83-222-0174-5)
- Henryk Raabe (1983)
- Józef Nusbaum-Hilarowicz (1984, ISBN 83-222-0330-6)
- Stacja hydrobiologiczna na Wigrach jako warsztat pracy badawczej i kolebka nowoczesnej limnologii polskiej (1988, ISBN 83-222-0249-0)
- Tajna oświata cywilna i wojskowa w Rzeszowskiem i Dębickiem w mroku hitlerowskiej okupacji (1988)
- Wierny przysiędze: o Łukaszu Cieplińskim "Pługu" komendancie IV Komendy Głównej WiN (1991, ISBN 83-222-0685-2)
- Z Błażowej ku źródłom wiedzy (1992, ISBN 83-222-0646-1)
- Lwów i Wilno. O dwu zgaszonych w 1939 roku ogniskach polskiej zoologii (1995, ISBN 83-85491-67-8)
- Ksiądz Michał Pilipiec ("Ski"): bohater i męczennik sprawy polskiej (1995, ISBN 83-85131-94-9)
- biogram Juliusz Isaak w Polski słownik biograficzny
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Żonaty. Dzieci: Mirosław (ur. 1935), Jadwiga (ur. 1937)[1].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1.01.1945 za pracę w Inspektoracie i udział w Akcji Burza)[1]
- Złoty Krzyż Zasługi[1]
- Krzyż Armii Krajowej[1]
- Medal Polonia Mater Nostra Est
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Gabriel Brzęk (1908-2002). pan-ol.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)]., Polska Akademia Nauk Oddział w Lublinie [dostęp 27 sierpnia 2011]
- Notka biograficzna w książce G. Brzęka Benedykt Dybowski, 1994, Wyd. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
- Prof. zw. dr hab. Gabriel Brzęk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-09-19] .
- Bogusław Polak (red.): Konspiracja 1939–1945, część 1 (redakcja naukowa Bogusław Polak). T. V. Koszalin: Wydaw. Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-98-6.
- Absolwenci II Liceum Ogólnokształcącego im. płk. Leopolda Lisa-Kuli w Rzeszowie
- Absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
- Ludzie urodzeni w Błażowej
- Odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Medalem Polonia Mater Nostra Est
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Pochowani na cmentarzu przy ulicy Lipowej w Lublinie
- Polscy zoolodzy
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Prorektorzy Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Uczestnicy akcji „Burza”
- Więźniowie niemieckich władz okupacyjnych w Okręgu Rzeszy Kraj Warty
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Współpracownicy Polskiego Słownika Biograficznego
- Wykładowcy Uniwersytetu Poznańskiego
- Żołnierze Armii Krajowej
- Urodzeni w 1908
- Zmarli w 2002