Gabriel Gruber
| |
| Kraj działania |
Święte Cesarstwo Rzymskie, Imperium Rosyjskie |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
4 maja 1740 |
| Data i miejsce śmierci |
26 marca 1805 |
| Okres sprawowania |
Wikary generalny Jezuitów w Rosji, 1802-1805 |
| Wyznanie |
Katolicyzm |
| Kościół |
Rzymskokatolicki |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne |
1766 |
Gabriel Gruber TJ (ur. 4[1] maja 1740 w Wiedniu[2], zm. 26 marca 1805 w Sankt-Petersburgu) austriacki prezbiter oraz wszechstronnie uzdolniony agronom, architekt, inzynier, fizyk i malarz, został Wikarym generalnym Towarzystwa Jezusowego w Imperium Rosyjskim w latach 1802–1805. Z pochodzenia Słoweniec[2].
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Gabriel Gruber urodził się w Wiedniu w mieszczańskiej rodzinie pochodzenia słoweńskiego[2]. Jego ojciec był płatnerzem[2]. Został ochrzczony 6 maja 1740 roku w kościele Mariahilf[2]. Otrzymał na chrzcie imiona Gabriel Erhard Jan Nepomucen[2]. Miał trzech młodszych braci: Antona, Johanna-Nepomuka i Tobiasa, którzy również wstąpili do Towarzystwa Jezusowego[3].
Edukację Gruber rozpoczął od studiów klasycznych w kolegium Jezuickim w Wiedniu. W czasie nauki w wieku 15 lat –18 października 1755 roku wstąpił do Towarzystwa Jezusowego[2]. Nowicjat i studium łaciny i greki odbył w Leoben w latach 1757–1758[2]. Następnie w latach 1758–1760 studiował w Grazu filozofię i teologię[2]. Prócz tego podjął specjalne studia: fizyki, matematyki, rysunku, malarstwa, muzyki, medycyny(z zakresu chirurgii), astronomii oraz architektury cywilnej i wojskowej w Wiedniu (w latach 1760–1761 i 1762-1763) i Trrnawie (w latach 1761–1762)[2]. W 1766 roku Gabriel Gruber przyjął święcenia kapłańskie, a w roku szkolnym 1767-/1768 w Judenburgu odbył trzecią probację[2].
Kariera naukowa[edytuj | edytuj kod]
Po ukończeniu trzeciej probacji Gabriel Gruber został mianowany profesorem mechaniki i hydrauliki w kolegium jezuickim w Lublanie[2]. W czasie sprawowania tego stanowiska 1 stycznia 1772 roku powierzono mu zaprojektowanie systemu osuszenia bagien w pobliżu Lublany i kierownictwo jego wykonania[2]. W Lublanie Gruber zaprojektował również kościół i kolegium jezuickie i kierował ich budową[2]. W zbudowanym według swego projektu kościoła w Lublanie 15 sierpnia 1773 roku (na dzień przed ogłoszeniem kasaty Towarzystwa Jezusowego w Rzymie) złożył uroczystą profesję zakonną[2].
Po kasacie Towarzystwa Jezusowego w 1773 roku Gruber pozostał profesorem uniwersytetu w Lublanie. Prócz wcześniej sprawowanego stanowiska profesora mechaniki i hydrauliki stał się również profesorem rysunku i geometrii[2]. Kierował wówczas umacnianiem brzegów rzeki Sawy. W latach 1773–1780 kierował pracami budowy kanału, nazwanego następnie na jego cześć (Gruberkanal)[4].
Gabriel Gruber został nadwornym fizykiem cesarza Józefa II[5]. Na zlecenie cesarza Józefa II uczestniczył on w budowie nowych okrętów w Trieście[5].
Pobyt w Połocku[edytuj | edytuj kod]
W lutym 1784 roku Gruber przybył do Połocka w celu dołączenia do działających w Imperium Rosyjskim Jezuitów[5]. W drodze do Połocka Gabriel Gruber zatrzymał się na dworze króla Stanisława Augusta, dla którego miał namalować kilka obrazów[4].
Po przybyciu do Połocka Gruber wstąpił ponownie do Towarzystwa Jezusowego oraz otrzymał stanowiska profesora mechaniki i architektury połockiego kolegium jezuickiego, które sprawował w latach1784-1799[4]. W latach 1784–1800 sprawował również stanowisko profesora agronomii połockiego kolegium jezuickiego[5]. W latach 1790–1800 Gabriel Gruber sprawował natomiast stanowisko profesora fizyki doświadczalnej połockiego kolegium jezuickiego[4].
_(2).jpg)
W Połocku Gruber stworzył muzeum fizyczno-mechaniczne, pracownie chemiczną, bibliotekę, galerię obrazów i sale teatralną[4]. Osobiście stworzył freski w sali muzeum fizyko-mechanicznego[4]. W Połocku Gruber także tworzył obrazy o tematyce religijnej i przedstawiające połockie kolegium jezuickie[4].
Relacje Gabriela Grubera z Carem Pawłem I[edytuj | edytuj kod]
Wkład Grubera w naukowy rozwój kolegium jezuickiego w Połocku i w rozwój badań naukowych pozyskał mu przychylność imperatorowej Katarzyny II, a następnie jej następcy imperatora Pawła I[5].
W czerwcu 1799 r. Gabriel Gruber spotkał się w Sankt-Petersburgu z Pawłem I, i zaś przekonał go do oficjalnego uznania Towarzystwa Jezusowego w Imperium Rosyjskim, argumentując to tym, że Jezuici będą pożyteczni, dla rozwoju edukacji[6]. Paweł I zapewnił go, że udzieli wsparcia Towarzystwu Jezusowemu[6]. W czerwcu 1800 roku Gruber uzyskał prawo swobodnego dostępu do imperatora[6]. 11 kwietnia 1800 roku Paweł I napisał list do papieża Piusa VII z prośbą oficjalnego uznania Towarzystwa Jezusowego w Imperium Rosyjskim[7].
Pobyt w Sankt-Petersburgu[edytuj | edytuj kod]
W 1797 roku Gruber został asystentem wikariusza generalnego Franciszka Kareu[5], a w 1800 rektorem kolegium jezuickiego w Sankt-Petersburgu[4]. Pobyt Grubera stał się stałym od 1799 roku, gdy został wysłany przez zebraną w Połocku Kongregację Generalną III w celu obrony interesów zakonu w stolicy Imperium Rosyjskiego w związku z wyborem w 1799 roku na stanowisko wikariusza generalnego Franciszka Kareu[4].
W 1801 roku Gruber uzyskał od papieża Piusa VII zatwierdzenie Towarzystwa Jezusowego na Białej Rusi[5]. W 1801 roku założył kolegium jezuickie w Sankt-Petersburgu, a w 1802 roku collegium nobilium[5]
Gruber utrzymywał serdeczną znajomość z francuskim dyplomatą Josephem de Maistre, który odbył z nim liczne rozmowy i regularnie uczęszczał na msze odprawiane przez niego[8].
Generał Towarzystwa Jezusowego w Imperium Rosyjskim[edytuj | edytuj kod]
IV Kongregacja Generalna w Połocku wybrała Gabriela Grubera 22 października 1802 roku na generała[4]. Tego samego roku przeniósł siedzibę generała TJ z Połocka do Sankt-Petersburga[4]. Jako generał Towarzystwa Jezusowego Gruber utworzył misje jezuickie w Saratowie (w 1803 roku), w Odessie (w 1804 roku) i w Astrachaniu (w 1805 roku)[4]. Do stworzonych przez siebie misji jezuickich Gabriel Gruber sprowadził niemieckich kolonistów[5]. W 1802 roku utworzył rezydencje w Rydze[5]. W styczniu 1805 roku podjął również próbę utworzenia jezuickiej misji w Chinach, jednakże jej utworzenie zostało wstrzymane przez Kongregację Propagandy[4].
W 1804 roku władza Grubera jako generała Towarzystwa Jezusowego objęła również jezuitów w Królestwie Neapolu i w Królestwie Sycylii[9] rezultacie zatwierdzenia kanonicznego Towarzystwa Jezusowego w tym państwie[4].
Śmierć[edytuj | edytuj kod]
Gabriel Gruber zmarł nocą 26 marca (7 kwietnia według kalendarza juliańskiego) 1805 roku w domu Jezuitów w Sankt-Petersburgu w czasie pożaru[6]. Jego śmierć została spowodowana przez atak astmy wywołany dymem pożaru[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Data urodzin została ustalona przez ojca Pierlinga (Paul Pierling, Gabriel Gruber et les Jesuites refugies en Russie, Meudon 1999, 29-30), pomimo że w katalogach zakonnych widnieje zawsze data 6 maja.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Marek Inglot, Jezuita w otoczeniu carskim. Ojciec Gabriel Gruber i car Paweł I, w: red. prof. dr hab. Kazimierz Pająk, dr Piotr Załubski, U schyłku tysiąclecia. Księga pamiątkowa z okazji sześćdziesięciolecia urodzin Profesora Marcelego Kosmana, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań 2001 r., s. 107.
- ↑ Марек Инглот S.J.,, Общество Исуса в Российской Империи (1772-1820 гг.) и его роль в повсесестном востоновлении Ордена во всем мире, Институт фиорсофии, теологии и истории св. Фомы, Москва 2004, s. 146.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Marek Inglot, Jezuita w otoczeniu carskim. Ojciec Gabriel Gruber i car Paweł I, w: red. prof. dr hab. Kazimierz Pająk, dr Piotr Załubski, U schyłku tysiąclecia. Księga pamiątkowa z okazji sześćdziesięciolecia urodzin Profesora Marcelego Kosmana, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań 2001 r., s. 108.
- ↑ a b c d e f g h i j Opr. Ludwik Grzebień SJ, Encyklopedia wiedzy o Jezuitach, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatium”, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004 r., s. 198.
- ↑ a b c d e Марек Инглот S.J., Общество Исуса в Российской Империи (1772-1820 гг.) и его роль в повсесестном востоновлении Ордена во всем мире, Институт фиорсофии, теологии и истории св. Фомы, Москва 2004, s. 148.
- ↑ Марек Инглот S.J., Общество Исуса в Российской Империи (1772-1820 гг.) и его роль в повсесестном востоновлении Ордена во всем мире, Институт фиорсофии, теологии и истории св. Фомы, Москва 2004, s. 150.
- ↑ Марек Инглот S.J., Общество Исуса в Российской Империи (1772-1820 гг.) и его роль в повсесестном востоновлении Ордена во всем мире, Институт фиорсофии, теологии и истории св. Фомы, Москва 2004, s. 170.
- ↑ W źródle(Marek Inglot, Jezuita w otoczeniu carskim. Ojciec Gabriel Gruber i car Paweł I, w: red. prof. dr hab. Kazimierz Pająk, dr Piotr Załubski, U schyłku tysiąclecia. Księga pamiątkowa z okazji sześćdziesięciolecia urodzin Profesora Marcelego Kosmana, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań 2001 r., s. 108) Autor popełnia anachronizm, gdyż w 1804 roku Królestwo Obojga Sycylii jeszcze nie istniało – to państwo powstało dopiero w 1816 roku.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Joža Glonar, „Gruber, Gabrijel (1740–1805). Slovenska biografija. Slovenska akademija znanosti in umetnosti, Znanstvenoraziskovalni center”, SAZU, 2013 r. źródło: https://www.slovenska-biografija.si/oseba/sbi218030/.
- Opr. Ludwik Grzebień SJ, Encyklopedia wiedzy o Jezuitach, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatium”, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004 r.
- László Lukács, Catalogi personarum et officiorum Provinciae Austriae SI, tom. 1–11. Romae: Institutum Historicum Societatis Iesu, 1978–1995 r.
- Marek Inglot, Jezuita w otoczeniu carskim. Ojciec Gabriel Gruber i car Paweł I, w: red. prof. dr hab. Kazimierz Pająk, dr Piotr Załubski, U schyłku tysiąclecia. Księga pamiątkowa z okazji sześćdziesięciolecia urodzin Profesora Marcelego Kosmana, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań 2001 r.
- Paul Pierling, Gabriel Gruber et les Jesuites refugies en Russie, Meudon 1999 r.
W języku rosyjskim:
- Марек Инглот S.J., Общество Исуса в Российской Империи (1772-1820 гг.) и его роль в повсесестном востоновлении Ордена во всем мире, Институт фиорсофии, теологии и истории св. Фомы, Москва 2004 r.