Gerezanka ruda
| ||
| Piliocolobus badius[1] | ||
| (Kerr, 1792) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Nadrząd | łożyskowce | |
| Rząd | naczelne | |
| Podrząd | wyższe naczelne | |
| Nadrodzina | koczkodanowce | |
| Rodzina | koczkodanowate | |
| Podrodzina | gerezy | |
| Rodzaj | gerezanka | |
| Gatunek | gerezanka ruda | |
| Synonimy | ||
| ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
Gerezanka ruda[3], gereza ruda[4] (Piliocolobus badius) – gatunek ssaka z rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Spis treści
Występowanie i środowisko życia[edytuj | edytuj kod]
Od Senegalu, poprzez wszystkie kraje Afryki Zachodniej, do północnej Angoli, Republiki Środkowoafrykańskiej, w Sudanie do zachodniego brzegu Nilu, w Afryce Wschodniej do zachodniego brzegu Jeziora Wiktorii.
Lasy wszystkich typów położonych do 1500 m n.p.m., najlepiej w pobliżu rzek i potoków.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisany naukowo przez R. Kerra w 1792 roku pod nazwą Cercopithecus badius[5]. Jako miejsce typowe autor wskazał Sierra Leone[5].
Podgatunki[edytuj | edytuj kod]
Wyróżniono kilka podgatunków P. badius[6][3]:
- P. badius badius – gerezanka ruda (status IUCN: EN)[7]
- P. badius temminckii – gerezanka gwinejska (status IUCN: EN)[8]
- P. badius waldroni – gerezanka samotna (status IUCN: CR)[9]
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa jest połączeniem greckiego słowa πιλίον pilion – „w czapce” (zdrobnienie πιλος pilos) oraz nazwy rodzaju Colobus Illiger, 1811[10]. Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego słowa badius – „kasztanowaty, brązowy”.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Małpa o małej głowie, krótkim pysku, bokobrodach skierowanych do tyłu. Ubarwienie ciała zmienne w zależności od podgatunku, prawie zawsze czerwonawe (łącznie z głową i bokobrodami). Wierzch ciała szary, z czerwonawym lub całkiem szarym spodem. Spód i nogi są najczęściej jaśniejsze. Ogon długi, cienki, na końcu trochę grubszy, jednolicie czerwony lub szary.
Wymiary ciała[edytuj | edytuj kod]
- Długość ciała bez ogona
- 46 – 70 cm
- Długość ogona
- 45 – 80 cm
- Masa ciała
- samce 9 – 13 kg, samice 7 – 9 kg
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Aktywne w ciągu dnia. Żyją najczęściej w koronach drzew. Tworzą grupy składające się z 8 – 10 osobników, w których występują zwierzęta obojga płci. Na jednego samca przypada 2 do 3 samic. Młodociane samce i samice nie opuszczają macierzystej grupy. Zwierzęta są agresywne jedynie w stosunku do innych grup na obcym, nie znakowanym terytorialnie terenie. Więzi w grupie nią są zbyt silne. Zdarza się, że samce zabijają młode. Gerezy żywią się wyłącznie pokarmem roślinnym: liśćmi, młodymi pędami, pączkami kwiatów i owocami.
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Zachowania godowe i seksualne słabo poznane. Ciąża u samic trwa około 6 miesięcy, po czym rodzi się jedno młode. Młode karmione jest mlekiem matki przez rok. Pomiędzy kolejnymi miotami mija 2 lata. Dojrzałość płciową samice osiągają w 2 roku życia, samce w 3 roku życia.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Piliocolobus badius, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Oates, J.F., Struhsaker, T., McGraw, S., Galat-Luong, A., Galat, G. & Ting, T. 2008, Procolobus badius [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-11] (ang.).
- ↑ a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 90, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b R. Kerr: Mammalia. W: C. Linnaeus: The animal kingdom, or zoological system. Edynburg: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 74. (ang.)
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Piliocolobus badius. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2015-10-11]
- ↑ Oates, J.F., Struhsaker, T. & McGraw, S. 2008, Procolobus badius ssp. badius [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-11] (ang.).
- ↑ Galat-Luong, A., Galat, G., Oates, J.F., Struhsaker, T., McGraw, S. & Ting, N. 2008, Procolobus badius ssp. temminckii [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-11] (ang.).
- ↑ Oates, J.F., Struhsaker, T. & McGraw, S. 2008, Procolobus badius ssp. waldroni [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-11] (ang.).
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 537, seria: North American Fauna. (ang.)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- (ang.) Opis gerezanki rudej
