Gwinea Bissau

República da Guiné-Bissau Republika Gwinei Bissau
Flaga Gwinei Bissau Godło Gwinei Bissau
Dewiza: (port.) Unidade, Luta, Progresso (Jedność, Walka, Postęp)
Hymn: Esta é a Nossa Pátria Bem Amada (Jesteś naszą Ojczyzną umiłowaną)
Język urzędowy	portugalski
Stolica	Bissau
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent José Mário Vaz
Szef rządu	premier Umaro Sissoco Embaló
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	134. na świecie 36 120 km² 12%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	152. na świecie 1 700 000 50 osób/km²
PKB (2017)  • całkowite   • na osobę	1,35 mld USD 794 USD
PKB (PSN) (2017)  • całkowite   • na osobę	3,14 mld dolarów międzynar. 1845 dolarów międzynar.
Jednostka monetarna	frank CFA (XOF)
Niepodległość • proklamowana • uznana	od Portugalii 24 września 1973 10 września 1974
Strefa czasowa	UTC ±0
Kod ISO 3166	GW
Domena internetowa	.gw
Kod samochodowy	GNB
Kod samolotowy	J5
Kod telefoniczny	+245

Gwinea Bissau (Guiné-Bissau; Republika Gwinei Bissau – República da Guiné-Bissau, wym. [ʁeˈpublikɐ dɐ ɡiˈnɛ biˈsaw]) – państwo w zachodniej Afryce, nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Senegalem i Gwineą. Do Gwinei Bissau należą również liczne przybrzeżne wyspy, z których największe skupione są w Archipelagu Bijagós. Obecnie członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

Geografia

Kraj nizinny. Najwyższy punkt sięga 300 m n.p.m. Obszary przybrzeżne o charakterze bagiennym, wnętrze kraju zajmuje sawanna. U wybrzeży położona jest grupa wysp Bijagos.

Historia

Od XIII wieku do XV wieku terytorium dzisiejszego państwa znajdowało się w obrębie Imperium Mali, w XV i XVI wieku w Songhaj. Tereny te zamieszkiwane były przez różnorakie grupy etniczne, w tym Fulan i Mandinka. Od połowy XV wieku miała miejsce penetracja tych obszarów przez Portugalię. W 1687 roku kolonialiści utworzyli Bissau stanowiące ufortyfikowaną placówkę handlową. Do XIX wieku Gwinea Bissau stanowiła miejsce handlu niewolnikami (po jego zakazie proceder był kontynuowany nielegalnie). Od 1879 roku pod nazwą Gwinea Portugalska. W 1886 roku w wyniku porozumienia pomiędzy Francją a Portugalią znaczna część terytorium Gwinei Portugalskiej przypadła Francuzom. W 1951 roku kolonii przyznano status prowincji zamorskiej. W 1956 roku utworzona została niepodległościowa Afrykańska Partia Niepodległości Gwinei i Wysp Zielonego Przylądka (PAIGC), z Amílcarem Cabralem na czele. W 1963 roku wybuchła wojna o niepodległość Gwinei Bissau. W 1973 roku PAIGC kontrolująca większość obszarów kraju ogłosiła niepodległość. W 1974 roku Portugalia wycofała swoje wojska z kraju i uznała niepodległość republiki.

W niepodległej republice monopartyjną władzę objęła PAIGC z Luísem Cabralem jako przewodniczącym Rady Państwa. W 1981 roku Cabral został obalony w wyniku zamachu stanu a władzę objął João Bernardo Vieira. W 1991 roku wprowadzono system wielopartyjny. Wolne wybory odbył się w 1994 roku i okazały się sukcesem rządzącej ekipy. W latach 1998-99 trwała wojna domowa. W jej wyniku do władzy doszła opozycja z Kumba Ialáą jako liderem. W 2004 roku wybory parlamentarne okazały się sukcesem PAIGC a rok później prezydentem ponownie został wybrany Vieira.

2 marca 2009 prezydent Vieira zginął w czasie ataku wojskowego na pałac prezydencki. Posiadłość prezydenta została zaatakowana przez grupę zbuntowanych żołnierzy. Zgodnie z konstytucją funkcja pełniącego obowiązki szefa państwa przypadła przewodniczącemu parlamentu Raimundo Pereirze. W wyborach prezydenckich 28 lipca 2009 roku zwyciężył Malam Bacai Sanhá z PAIGC. Na stanowisku pozostał do śmierci 9 stycznia 2012 roku, w tym czasie udało mu się opanować dwa zamachy stanu zorganizowane przez wojsko. Pełniący obowiązki prezydenta Raimundo Pereira i były premier Carlos Gomes Júnior zostali 12 kwietnia 2012 roku uprowadzeni przez zbuntowaną armię, która podjęła się kolejnej próbę zamachu stanu. Kolejne wybory prezydenckie odbył się w 2014 roku. Zwycięstwo w nich odniósł José Mário Vaz z PAIGC.

Ustrój polityczny

Republika wielopartyjna. Prezydent kraju wybierany jest w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. W porozumieniu z przedstawicielami rządzących partii mianuje premiera. Władzę ustawodawczą sprawuje stuosobowy jednoizbowy parlament – Narodowe Zgromadzenie Ludowe (Assembleia Nacional Popular).

Podział administracyjny

Państwo podzielone jest na dziewięć regionów (port. regiões):

• Bafatá
• Biombo
• Bissau
• Bolama
• Cacheu
• Gabú
• Oio
• Quinara
• Tombali

Gospodarka

Gwinea Bissau należy do grona najbiedniejszych państw świata. Oparta na rolnictwie i rybołówstwie gospodarka została zniszczona przez trwającą w latach 1998-1999 wojnę domową. Gwinea Bissau, z długiem zagranicznym sięgającym prawie miliarda dolarów, korzysta z programu dostosowania strukturalnego Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Najważniejszymi produktami eksportowymi są orzechy nerkowca (6 miejsce na świecie) i orzeszki ziemne. Pewne znaczenie ma również przemysł drzewny.

ONZ zalicza Gwineę-Bissau do grupy jednych z najsłabiej rozwiniętych państwa świata (tzw. LDC – Least Developed Countries).

Demografia

Język

Językiem urzędowym jest portugalski ale w powszechnym użyciu dominują języki lokalne. W przeciwieństwie do innych byłych posiadłości Lizbony takich jak Angola czy Mozambik, tylko 13% społeczeństwa potrafi biegle mówić po portugalsku.

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

• islam – 45,1%
• tradycyjne religie plemienne – 30,9%
• katolicyzm – 17,9%
• brak religii – 4,3%
• protestantyzm – 2,1% (głównie: Kościół Ewangeliczny, Zbory Boże, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego).

Bibliografia

• World Gazetteer

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona rządowa (fr.)