Gmach Banku Spółek Zarobkowych w Katowicach
 nr rej. A/1386/89 z 10 października 1989[1]
| |
.jpg) d. Bank Spółek Zarobkowych − dziś siedziba oddziału banku PKO BP | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku |
gmach banku |
| Styl architektoniczny |
neoklasycyzm |
| Architekt |
P. Jaretzki |
| Ukończenie budowy |
1923 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′31,6044″N 19°01′28,6198″E/50,258779 19,024617
| |
Gmach dawnego Banku Spółek Zarobkowych − zabytkowy budynek, znajdujący się w Śródmieściu Katowic, przy ul. Warszawskiej 7.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Budynek zajmuje rozległą parcelę w narożniku dzisiejszych ulic Warszawskiej i Andrzeja Mielęckiego (pierwotnie narożnik Friedrichstraße i Sedanstraße).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początkowo na działce znajdował się wzniesiony w 1876 r. okazały, jednopiętrowy dom mieszkalny, zwany – od nazwiska właściciela - willą Sachsa. Elias Sachs był przemysłowcem, założycielem pierwszego w Katowicach domu bankowego i katowickim radnym.[2] Później willa należała do Ludwiga Katza – właściciela katowickiej wytwórni papy dachowej.[3]
W 1913 r. całą nieruchomość kupił Deutsche Volksbank (Niemiecki Bank Ludowy), adaptując budynek na filię banku.[3] W okresie plebiscytowym urzędował w nim pułkownik Blanchard, powiatowy kontroler Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej w Katowicach.[4] W międzyczasie w 1920 r. obiekt nabył Bank Związku Spółek Zarobkowych z Poznania. Kamienicę poddano zasadniczej przebudowie i rozbudowie wg projektu architekta Hansa Jaretzkiego z Bytomia. Katowicką filię poznańskiego banku otwarto uroczyście w dniu 30 września 1924 r.[3]
W latach 1927-1937 w budynku znajdowały się również biura Komisji Mieszanej dla Górnego Śląska, zajmującej się rozpatrywaniem skarg mniejszości niemieckiej funkcjonującej na terenie dawnego obszaru plebiscytowego, który przypadł Polsce[3] i Urząd Spraw Mniejszości[5]. Przewodniczącym Komisji był szwajcarski polityk, były prezydent Szwajcarskiej Rady Związkowej Felix Calonder. Również od 1927 r. w bocznym skrzydle budynku (wejście od ul. Mielęckiego 1) znajdowała się pierwsza siedziba Polskiego Radia Katowice.[6] Po II wojnie światowej budynek zajął Narodowy Bank Polski – mieścił się tu I Oddział Miejski NBP w Katowicach. Później wprowadził się tu bank PKO BP - w budynku mieścił się II Oddział tego banku w Katowicach. W 2017 r. PKO wystawiło nieruchomość na sprzedaż (cena wywoławcza: 7,48 mln zł).[2]
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Obiekt w obecnej formie pochodzi z lat 1922-1924. Powstał po przebudowie dawnej willi Sachsa z 1876 (willę wbudowano w nowy, znacznie większy obiekt, wyższy o jedną kondygnację)[7]. Od strony ul. Mielęckiego dobudowano nowe skrzydło z wysokim pawilonem narożnym. Front zaakcentowano monumentalnym pseudoryzalitem z czterema kolumnami, zwieńczonym trójkątnym frontonem. Styl przebudowy nawiązywał do neoklasycyzmu[8] z wyraźnym zwrotem ku palladianizmowi. Zachował się szereg oryginalnych detali architektonicznych, m.in. kraty koszowe[6] i dachowe balustrady z wazonami. Obiekt wpisano do rejestru zabytków 10 października 1989 (nr rej.: A/1386/89)[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2012-08-27]. (pol.).
- ↑ a b Przemysław Jedlecki: Jeden z najpiękniejszych budynków w centrum Katowic na sprzedaż. Bank chce 7,5 mln zł. „Gazeta.pl Katowice” 19 października 2017 [1]
- ↑ a b c d Lipońska-Sajdak Jadwiga, Szota Zofia: Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Katowice 2004, ISBN 83-87727-07-5, s. 52
- ↑ Krzyk Józef: Śladami powstańców śląskich po Katowicach, "Wyborcza.pl Katowice" 19.05.2011 [2]
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 17. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ a b Kalinowski Janusz: Katowice i okolice. Przewodnik, Wydawnictwo "Sport i Turystyka", Warszawa 1981, 83-217-2352-7, s. 47
- ↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 191. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Raport o stanie miasta – 2005. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-09-28].
