Gołąbek szary

Gołąbek szary

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek szary
Nazwa systematyczna
Russula grisea Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 361 (1838) [1836-1838]
Zasięg
Zasięg w Europie

Gołąbek szary (Russula grisea Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna. Ma około 20 synonimów. Niektóre z nich:

• Russula grisea var. iodes Romagn. 1962
• Russula grisea var. leucospora J. Blum 1952
• Russula palumbina var. pictipes (Cooke) Bon 1983

Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–11 cm, początkowo wypukły, potem coraz bardziej płaski, na koniec głęboko wklęsły. Powierzchnia oliwkowa, szarooliwkowa, błękitnozielonkawa lub szaroperłowa, na środku zwykle ciemniejsza w odcieniach brązowych lub oliwkowych. Czasami zdarzają się formy o barwie brązowej, liliowej lub jasnofiołkowej. Brzeg gruby, początkowo podwinięty, potem tylko lekko podgięty, dość nierówny, gładki lub krótko karbowany. Skórka gładka, nieco błyszcząca, dająca się zedrzeć do połowy kapelusza.

Blaszki

Dość gęste, cienkie, kruche, z blaszeczkami, przy trzonie często rozwidlone, wąsko przyrośnięte, początkowo kremowobiałe, potem kremowoochrowe lub jasne, cytrynowozielonkawe.

Trzon

Wysokość 2,5–9,5 cm, grubość 1–3,2 cm, walcowaty, jędrny, początkowo pełny, potem watowaty. Powierzchnia biała, z czasem brązowiejąca.

Miąższ

Gruby, jędrny, biały (również pod skórką), uszkodzony po dłuższym czasie może przebarwić się. Ma słaby zapach i łagodny smak (w blaszkach czasami nieco piekący). Pod wpływem FeSO₄ zmienia barwę na różowopomarańczową lub morelową.

Wysyp zarodników

Jasnoochrowy.

Cechy mikroskopowe

Podstawki 40–50× 7–10 µm. Bazydiospory 7–10 × 6–7 µm, jajowate do elipsoidalnych, pokryte drobnymi brodawkami, miejscami połączonymi cienkimi łącznikami. Brodawki różnej wielkości niskie (do 0,6 µm), tępe. Cystydy tępe lub z szerokim kończykiem na szczycie, 50–80 × 7,5–12 µm. Dermatocystydy cylindryczne z tępym końcem.

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji, Afryce i na Nowej Zelandii. Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilkanaście stanowisk, w późniejszych latach podano następne. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną.

Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach bukowych i mieszanych z udziałem buka.

Zastosowanie

Jest grzybem jadalnym, ale trudnym do odróżnienia od innych, podobnych gołąbków. Dla gołąbków obowiązuje zasada, że te o łagodnym smaku są jadalne, te o ostrym smaku są niejadalne lub trujące, ale jest wyjątek – gołąbek oliwkowy (Russula olivacea)ma łagodny smak, ale zanotowano kilka zatruć tym grzybem. W celu spożywczym zbierać należy tylko dobrze znane gołąbki, odradza się zbierania gatunków trudnych do identyfikacji.