Gorzknik kanadyjski
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
gorzknik |
| Gatunek |
gorzknik kanadyjski |
| Nazwa systematyczna | |
| Hydrastis canadensis L. Syst. nat. ed. 10, 2:1088. 1759 | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
Gorzknik kanadyjski[4] (Hydrastis canadensis L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju gorzknik (Hydrastis L.). Pochodzi z Ameryki Północnej (Stany Zjednoczone, Kanada). Ze względu na duże zapotrzebowanie na kłącze stanowiące surowiec leczniczy roślina została w znacznym stopniu wyniszczona. W Polsce bywa spotykana w uprawie[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Bylina wysokości 20–30 cm o grubych kłączach.
- Liście
- 2 lub 3 dość duże, 3–5 dłoniastoklapowane (palczastodzielne), ząbkowane.
- Kwiat
- Pojedynczy, w szczycie, zielonawy. Okwiat 3-działkowy, składający się z żółtawych lub zielonawych pręcików i słupków.
- Owoc
- Wielokrotny o kształcie jagodowym, mały, w kolorze czerwonym. Jedno lub dwunasienny zbity w główkowaty owocostan, podobny do maliny.
- Kłącze
- Powyginane i guzkowate o długości około 5 cm i grubości 5–10 mm. Powierzchnia jest żółtawa lub brunatnawoszara, nieregularnie pomarszczona. Nasady łodyg i łuskowate liście znajdują się na powierzchni górnej. Przełam jest gładki, żywicowaty. Powierzchnia przekroju poprzecznego jest żółtawobrunatna i wykazuje obecność dość szerokiej kory i pierścień 12 do 20 odlegle ułożonych wiązek naczyniowych i duży, położony centralnie rdzeń[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Roślina stanowi jedynego współczesnego przedstawiciela linii rozwojowej siostrzanej dla rodzaju glaucidium (Glaucidium), wraz z którym tworzy klad bazalny w obrębie rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Ze względu na swą odrębność filogenetyczną roślina ta podnoszona jest do rangi podrodziny Hydrastidoideae Martynov[6] lub nawet rodziny gorzknikowate (Hydrastidaceae Martynov), siostrzanej dla jaskrowatych (system Reveala z 1999)[7].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]
- Surowiec zielarski[5]
- Kłącze gorzknika kanadyjskiego (Hydrastis rhizoma) – całe lub rozdrobnione, wysuszone kłącze i korzeń o zawartości minimum 2,5% hydrastyny oraz 3,0% berberyny.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
- ↑ Hydrastis canadensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 101, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ Family: Ranunculaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-03-01]. (ang.).
- ↑ Hierarchical position of the Family Hydrastidaceae. Crescent Bloom. [dostęp 2011-03-27]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rośliny użytkowe. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. ISBN 83-09-00256-4.