Hanna Nałkowska

Hanna Nałkowska
Zdjęcie rodziny Nałkowskich (siedzą od lewej Wacław Nałkowski, jego teściowa i żona Anna. Stoją córki: Zofia i Hanna)
Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1888 Warszawa
Data i miejsce śmierci	24 września 1970 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	rzeźba
Ważne dzieła
Helenka Ewa Bojownik

Płaskorzeźba na pomniku ofiar wojen z lat 1914-1918 i 1920 w Dąbrowie Tarnowskiej

Rzeźba Bojownik Hanny Nałkowskiej na wspólnej mogile artystki i jej ojca.(Cmentarz Powązkowski w Warszawie)

Hanna Nałkowska (ur. 18 stycznia 1888 w Warszawie, zm. 24 września 1970 tamże) – polska rzeźbiarka, córka Wacława Nałkowskiego i Anny z Šafránków. Jej starszą siostrą była Zofia Nałkowska.

Debiut artystki

Ukończyła pensję Emilii Pankiewiczówny. Uczyła się rzeźbiarstwa u Teodora Skoniecznego. Po raz pierwszy wystawiła rzeźbę w 1913 roku w Salonie Wiosennym Zachęty, była to praca Helenka. W 1916 roku wstąpiła do Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczyła się malarstwa u profesorów Edwarda Trojanowskiego, Stanisława Lentza i Karola Tichego, a rzeźby u Xawerego Dunikowskiego i Edwarda Wittiga. W tym samym roku otrzymała pierwszą nagrodę w konkursie Zachęty za rzeźbę Bojownik.

Okres międzywojenny

Okres międzywojenny to czas ożywionej działalności artystycznej Hanny Nałkowskiej. W owym czasie wystawiała swoje prace na licznych wystawach indywidualnych: w warszawskiej Zachęcie (1922, 1931) oraz na wielu prestiżowych wystawach zbiorowych, między innymi w Związku Zawodowym Artystów Plastyków w Warszawie (1927, 1928), w Instytucie Propagandy Sztuki (1935, 1937), w mniejszych galeriach na terenie Warszawy, a także w Poznaniu, Łodzi, Lublinie, Lwowie, w Galerii Zaka w Paryżu (1930), w Salonie Wiosennym (1930) i Salonie Jesiennym (1931) w Paryżu, w Muzeum Jeu de Paume w Paryżu (1937), na Światowej Wystawie w Nowym Jorku (1939) i wielu innych.

W latach 1930-1931 kontynuowała studia we Włoszech i we Francji. Na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937 roku została nagrodzona medalem za rzeźbę Ewa i medalion z podobizną ojca, Wacława Nałkowskiego. Rzeźba Ewa znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

II wojna światowa

Znaczna część dorobku rzeźbiarki została utracona podczas II wojny światowej, m.in. rzeźby: Siłacz, Dziewczyna siedząca, Charcica, Tancerka Ruth Sorel, Tors, Akt, portrety i popiersia: Stefana Żeromskiego, Ewy Szelburg Zarembiny, Waleriana Łukasińskiego, Józefa Montwiłła-Mireckiego, projekty pomników: Adama Mickiewicza, Jana Władysława Dawida, Montwiłła-Mireckiego, Stefana Okrzei, płaskorzeźba Przysięga. Jedynie w Dąbrowie Tarnowskiej ocalała brązowa płaskorzeźba na pomniku poświęconym poległym w pierwszej wojnie światowej.

Po wojnie

Po wojnie w latach 1945-1953 Nałkowska wyjechała do Łodzi, gdzie wróciła do rzeźbienia. W 1947 roku artystka pracowała nad pomnikiem Stu Straconych, który miał upamiętniać egzekucję stu Polaków w akcie zemsty za zamordowanie gestapowca. Pomnik został zamówiony u rzeźbiarki przez magistrat Zgierza, niestety nie został on zrealizowany. W 1948 roku na konkursie przedolimpijskim Nałkowska została wyróżniona za rzeźbę Rytm. W 1953 roku rzeźbiarka wróciła do Warszawy, gdzie na Starym Mieście stworzyła swoją pracownię. To w niej powstały: nagrobek Zofii Nałkowskiej (1959), płaskorzeźba "Socjalistycznej kobiety" w konkursie zorganizowanym przez władze Łodzi, ostatecznie wykorzystana jako element pomnika nagrobnego Władysławy Bytomskiej, łódzkiej działaczki KPP, popiersie Wacława Nałkowskiego do audytorium jego imienia w Instytucie Geografii na Uniwersytecie Warszawskim (1961), Głowa dziewczyny, Głowa chłopca, głowa Antoniego Bolesława Dobrowolskiego, portret Władysława Tatarkiewicza, Jana Brzechwy oraz kilka płaskorzeźb portretowych na cmentarzach warszawskich i tablica pamiątkowa profesora Leśniowskiego w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie, trzy posągi religijne w kościele garnizonowym w Łodzi i posąg Madonny w kościele w Bełchatowie. Elementem nagrobku jej ojca została rzeźba Bojownik. Ostatnią indywidualną wystawą dzieł Hanny Nałkowskiej była wystawa w warszawskiej Kordegardzie (1963).

Życie prywatne

Pierwszym mężem (1924-1941) Hanny Nałkowskiej był Maksymilian Bick, wysoki urzędnik w Polskim Monopolu Tytoniowym za którego wyszła w 1924 roku w wieku 36 lat. Małżeństwo trwało do 1941 roku, kiedy to Maksymilian Bick popełnił samobójstwo. Podczas drugiej wojny światowej Nałkowska wraz z matką przebywała w okupowanej Warszawie, gdzie Hanna prowadziła sklep tytoniowy. W 1942 roku, rok po śmierci męża, zmarła również matka Hanny Nałkowskiej z którą rzeźbiarka była bardzo związana. Te okoliczności sprawiły, że więź ze starszą siostrą Zofią się mocno zacieśniła.

Po II wojnie światowej, z powodu zniszczenia Warszawy, zamieszkała wraz siostrą w Łodzi w kamienicy przy obecnej al. A. Mickiewicza, 15, noszącej w Łodzi miano "domu literatów", ponieważ zamieszkało tam w tym czasie wielu wybitnych polskich literatów.

Drugim mężem artystki (1952-1955) był Zygmunt Stefanowicz, który zmarł po trzech latach małżeństwa.

Nałkowska rzeźbiła do końca życia. Ostatnie lata życia poświęciła dodatkowo na porządkowanie i udostępnianie spuścizny po swoim ojcu, Wacławie Nałkowskim oraz siostrze Zofii. (Artystka wyraziła zgodę na publikację pamiętników swojej siostry.)

Rzeźbiarka spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, we wspólnej mogile ze swoimi rodzicami (kw. 219-II-1).

Bibliografia

• Marta Krakowska: Impresje o Hannie Nałkowskiej. [dostęp 2012-11-16].